کمربند شانه ای از چهار استخوان هومروس(بازو),اسکاپولا(کتف),جناغ(استرنوم) و کلاویکولا(ترقوه) تشکیل می شود که ازطریق مفاصل گلنوهومرال(مفصل شانه),آکرومیوکلاویکولار, استرنوکلاویکولار و اسکاپولوتوراسیک به تنه اتصال می یابند.البته تنها مفصل استرنوکلاویکولار است که اتصال مستقیم میان اندام فوقانی و تنه را ایجاد می کند.حرکات مفصل شانه در ارتباط با سه مفصل دیگر صورت می گیرد.بنابراین حرکات مفصل شانه در ارتباط با عملکرد یکپارچه و هماهنگ هر چهار مفصل یاد شده می باشد.
مجموعه شانه در تصویر زیر:
مفاصل شانه و آکرومیوکلاویکولار در شکل زیر:
مفصل شانه (مفصل گلنوهومرال) بیشترین میزان حرکت را در مفاصل کمربند شانه ای دارد.این مفصل همچنین نسبت به مفصل ران تحرک بیشتر و درنتیجه ثبات کمتری دارد.به همین دلیل(تحرک زیاد و ثبات کم) مستعد آسیب بیشتری است.آرتروز مفصل شانه نیز نسبت به مفصل ران کمتر اتفاق می افتد.چون مفصل ران تحت تاثیر نیروی وزن بدن و نیروهای فشاری بسیاری طی فعالیت های روزمره قرار می گیرد.درد شانه به طوری که ذکر خواهد شد بیشتر مربوط به عناصر بافت نرم مفصل یا نواحی اطراف آن می باشد.بافت ها ی نرمی که بیشتر درگیر می شوند عبارتنداز: تاندون ها ی عضلات, کپسول مفصلی و بورس ها.
مهمترین علل درد شانه:
۱-تاندونیت عضلات اطراف شانه
2-پارگی های عضلات شانه
3-سندرم گیرافتادن(Im)
4-بورسیت شانه
۵-شانه منجمد یا کپسولیت چسبنده
6-موارد دررفتگی مفصل شانه
7-آرتروز مفصل شانه
8-بیماری آرتریت روماتوئید در برخی موارد
۹-آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار
۱۰-نقاط ماشه ای(تریگر پوینت) در عضلات شانه
۱۱-سندرم خروجی توراکس (T.O.S)
۱۲-سندرم شانه-دست-انگشتان
۱۳-بی ثباتی های مفصل آکرومیوکلاویکولار
تاندونیت عضلات شانه:منظور از تاندونیت التهاب تاندون عضلات می باشد که معمولا با پارگی های خفیف (پارگی میکروسکوپیک)همراه است.تاندونیت عضلات مفصل شانه درمیان افراد از هر دو جنس شیوع بالایی دارد و باعث مراجعه بسیاری از بیماران به مطب های ارتوپدی و کلینیک های فیزیوتراپی می گردد.در ورزش هایی چون شنا, هندبال, وزنه برداری, بدن سازی, رزمی, بیسبال, تنیس, کشتی و بسکتبال, تاندونیت عضلات شانه شایع است.ذکر این مسئله نیز حائز اهمیت است که افزایش سن,روند تاندونیت شانه را تسریع می کند.
عضلاتی که درگیر می شوند شامل عضلات روتاتور کاف(Rotator Cuff) و عضله دوسربازویی(Biceps)است.عضلات روتاتور کاف عبارتند از:سوپرااسپیناتوس,ترس مینور,اینفرااسپیناتوس و ساب اسکاپولاریس.ازمیان عضلات مفصل شانه,عضله سوپرااسپیناتوس به دلیل موقعیت و شرایط خاصش در مفصل بیشتر از عضلات دیگر دچار تاندونیت می شود.
عضلات روتاتور کاف از نمای پشتی در تصویر زیر:
از مهمترین علل تاندونیت عضلات شانه,انجام فعالیت هایی است که استخوان بازو به دفعات و تکرار زیاد در موقعیت بالای سر قرار می گیرد.درحقیقت حرکات تکراری اندام فوقانی که در آن حرکت بازو در سطحی بالاتر از سطح افق قرار می گیرد,منجر به تاندونیت عضلات شانه به خصوص عضله سوپرااسپیناتوس می گردد.
پارگی های عضلات شانه:دو فاکتور بسیار مهم باعث پارگی عضلات شانه(پارگی ماکروسکوپیک) می گردد که عبارتنداز:
1-ضربه(تروما) شدید
2-عدم درمان تاندونیت عضلات شانه
پارگی عضلات شانه به دوصورت ارزیابی می شود:
۱-پارگی ناقص
2-پارگی کامل
درصورتی که پارگی ناقص باشد,بیمار علایمی مشابه تاندونیت دارد ولی اگر پارگی کامل باشد,درد به هنگام پاره شدن شدید بوده که بعد از مدتی ازبین می رود و عضله مربوطه عملکرد(فانکشن) خود را ازدست می دهد.بیشتر پارگی های عضلات شانه مربوط به عضله سوپرااسپیناتوس است.افراد مسن مستعد پارگی بیشتری می باشند و این پارگی عموما از نوع کامل است و در افراد جوانتر,بیشتر پارگی عضله از نوع ناقص ایجاد می شود.
بورسیت شانه: به التهاب بورس(کیسه حاوی مایع سینویال) بورسیت می گویند.بورس ها عضلات را از هم جدا می کنند و باعث کاهش اصطکاک آن ناحیه می شوند.چندین بورس در ناحیه شانه وجود دارد که دو بورس ساب اسکاپولاریس(که در زیر عضله ساب اسکاپولاریس قرار می گیرد) و ساب آکرومیال از بقیه معروفترند.مهمترین بورس نزدیک مفصل شانه,بورس زیر زائده آکرومیون می باشد که subacromial bursa نامیده می شود.این بورس از ناحیه زیر زائده آکرومیون شروع می شود و تا زیر عضله دلتوئید امتداد می یابد و به همین دلیل ساب دلتوئید(subdeltoid bursa) نیز خوانده می شود.بورس ساب آکرومیال(ساب دلتوئید) عضله دلتوئید را از عضلات روتاتور کاف جدا می کند و باعث کاهش اصطکاک این دو بخش می شود.
التهاب بورس های شانه,بیشتر نتیجه عوارض تاندونیت عضلات مفصل شانه می باشد.گاهی بورسیت به علت نفوذ رسوب کلسیم ناشی از تاندونیت شانه است که از تاندون های متورم به درون بورس انتقال می یابد.
سندرم گیر افتادن(Impingement Syndrome or Im): این سندرم عبارت است از اختلال در فضای ساب آکرومیال زیر قوس کوراکوآکرومیال.هنگامی که به هر دلیلی فضای ساب آکرومیال کاهش یابد و عناصر بافت نرم آن ناحیه تحت فشار قرار گیرند,دچار التهاب و درنتیجه تاندونیت و به تدریج پارگی عضلات روتاتور کاف(مثلا سوپرااسپیناتوس),تاندون سر دراز عضله دوسربازویی(بایسپس) و بورسیت ساب آکرومیال ایجاد می شود.
مهمترین عواملی که باعث کاهش فضای ساب آکرومیال و درنتیجه Im می شوند عبارتند از:
-رشد غیرطبیعی و بیش از حد آکرومیون
-جابه جایی و بی ثباتی بیش از حد سر استخوان بازو(هومروس)به هر دلیلی(مثلا شلی لیگامانی یا ضعف و عدم تعادل گروههای عضلانی)
-تاندونیت و پارگی های عضلات شانه
-اختلال در ریتم حرکات مفاصل آکرومیوکلاویکولار, استرنوکلاویکولار, اسکاپولوتوراسیک و گلنوهومرال به هر دلیلی
-شکستگی و ضایعه در قسمت برجستگی(توبروزیته)بزرگ استخوان بازو
-بورسیت ساب آکرومیال
-ناهنجاری های مادرزادی
شانه منجمد(Frozen Shoulder)یا کپسولیت چسبنده(Adhesive Capsulitis): این بیماری بیشتر در افراد بالای 50 سال مشاهده می شود.در افراد مبتلا به شانه منجمد(یخ زدگی شانه) کپسول مفصل شانه دچار التهاب شده که منجر به کاهش حرکات فعال و غیرفعال شانه می گردد.همچنین کپسول مفصلی ضخیم شده, مایع سینویال و حجم فضای مفصل کاهش می یابد و چین های تحتانی کپسول مفصل ازبین می رود.
شکل زیر (در دو حالت حالت طبیعی و غیرطبیعی):
درد, محدودیت حرکات و ضعف عضلات از علایم دیگر بیماری شانه منجمد می باشد.حرکات چرخش خارجی(اکسترنال روتیشن) و دور کردن شانه(ابداکشن) به میزان بیشتری محدود می گردد.
-ضربه (تروما)
-صدمه و آسیب های بافت نرم مفصل
-درد های شدید مفصل شانه
-اضطراب و افسردگی
-همی پلژی(فلج نیمه بدن به علت سکته مغزی)
-حساسیت شدید به درد(افرادی که آستانه درد پایینی دارند)
-مواردی از جراحی ها(مثلا برداشتن پستان و توراکوپلاستی)
-سکته های قلبی
-بیماری تیروئیدی
-بیماری ریوی
-بیماری دیابت
-عدم استفاده از مفصل شانه
دررفتگی مفصل شانه (Shoulder Dislocation): در موارد دررفتگی ها به دلیل آسیب های بافت نرم منجر به ایجاد درد می شود و همان طور که در بالا ذکر گردید می تواند باعث سندرم گیر افتادن(Im)شود.دررفتگی زمینه ابتلا به شانه منجمد را فراهم می کند.
به دلیل بی ثباتی مفصل شانه و تحرک زیاد آن,دررفتگی در مفصل شانه شیوع بالایی دارد و شایعترین نوع دررفتگی این مفصل, دررفتگی قدامی(به طرف جلو) است.در ارتباط با مفصل شانه,مهمترین عامل دررفتگی ضربه (تروما) می باشد.همچنین شلی لیگامانی-کپسولی مفصل و اختلال در عملکرد موثر گروه های عضلانی روند دررفتگی را تسهیل می کند.
آرتروز مفصل شانه:کاهش فضای مفصل شانه منجر به آرتروز(استئوآرتریت)می گردد.چون مفصل شانه کمتر متحمل وزن و فشار می شود به همین دلیل آرتروز این ناحیه کمتر اتفاق می افتد.آرتروز شانه بیشتر بعد از دهه پنجم زندگی فرد ایجاد می شود و عموما تروما(ضربه)های قبلی در بروز آن نقش دارند.از مهمترین علایم بالینی آرتروز شانه,درد و کاهش دامنه حرکات مفصل است و حرکات روتیشن(چرخشی) بیشتر از حرکات دیگر محدود می گردد.در عکس رادیولوژی /X-Ray کاهش فضای مفصل که گاها با ایجاد استئوفیت در حاشیه مفصل همراه است دیده می شود.
آرتریت روماتوئید شانه:اگر بیماری آرتریت روماتوئید مفصل شانه را درگیر کند معمولا به تدریج باعث تخریب غضروف مفصل و کاهش فضای آن می گردد.احتمال درگیری بورس,عضلات روتاتور کاف و تاندون عضله دوسربازویی وجود دارد.به دلیل آسیب مفصل, درد و محدودیت حرکات شانه به وجود می آید.
یک نکته مهم: درد شانه و اندام فوقانی ممکن است علت های دیگری نیز داشته باشد.گاهی زمینه آسیب در خود مفصل شانه نیست و اختلال و آسیب در ناحیه ای نزدیک یا دورتر از مفصل می باشد.در این موارد بیماران از درد شانه یا اندام فوقانی شکایت دارند.
در اینجا فقط به مهمترین آنها اشاره می شود که هر کدام خود مبحث جداگانه ای است که شامل موارد ذیل می باشند:
-آسیب دیسک گردنی
-آرتروز یا اسپوندیلوز گردنی
-تنگی کانال نخاعی در ناحیه گردن
-گاهی سندرم تونل کارپ (C.T.S)
-بیماری های عفونی و تومورال
-التهاب کیسه صفرا
-آبسه های زیر دیافراگم
-ریفلاکس اسید معده (انتقال اسید معده به مری)
-بیماری های قلبی -عروقی
درمان (Treatment):
درمان با توجه به علت بیماری صورت می گیرد.به طور کلی سه روش جهت درمان اختلالات و مشکلات شانه عبارتنداز:
-درمان دارویی
-درمان فیزیوتراپی
درمان جراحی
انتخاب یک یا ترکیبی از روش های درمانی فوق طبق نظر متخصص مربوطه صورت می گیرد.
Iran 