فناوری اطلاعات

شاخه ای از فناوری است که از سخت افزار ، نرم افزار ، شبکه افزار و فکر افزار استفاده می کند که با به کارگیری داده و پردازش های مختلف روی آن از جمله ذخیره سازی ، ویرایش ، مدیریت داده ها ، انتقال و مبادله ی اطلاعات و خودکارسازی سر و کار دارد .

مفهوم فناوری در عبارت فناوری اطلاعات

فناوری عبارت از ابزار ، مکانیزم ، دانش یا فرایندی برای تبدیل ورودی ها به خروجی ها است که برای ارتقای قابلیت های افراد ، گروه های کار و سازمان به کار می رود .

عوامل مطرح در هر فناوری عبارت اند از :

·        سخت افزار : ماشین آلات و تجهیزات .

·        انسان افزار : توانایی های انسانی .    

·        داده افزار : اطلاعات و دانش فنی  .

·        سازمان افزار : سازماندهی و مدیریت .

انسان افزار : انسان ها ، کاربران و استفاده کنندگان از فناوری هستند که یا به طور مستقیم فناوری را به کار می برند مانند صندوق دار فروشگاه و یا از نتایج و دستاوردهای آن استفاده می کنند مانند خریداران محصولات و مصرف کنندگان . با پیشرفت فناوری اطلاعات غیر از کاربران انسانی ، عامل های غیر انسانی نیز به عنوان استفاده کننده مطرح شده اند . این عامل ها که به عامل های هوشمند شناخته می شوند ، واسط بین فرد و رایانه هستند . این عامل ها همانند انسان عمل می کنند ، تصمیم می گیرند ، فکر می کنند ، جستجو می کنند و در نهایت نتیجه ی کار را در اختیار فرد قرار می دهند .

سازمان افزار : محیط هایی هستند که سه عامل سخت افزار ، انسان و اطلاعات را مدیریت و حمایت می کنند . تمامی سازمان ها ، تصمیم سازان دولتی و غیر دولتی که استانداردها ، محدودیت ها و قوانین را تعریف و ایجاد می کنند ، بنگاه ها و سازمان ها و شرکت های کوچک و بزرگ و حتی سازمان ها و شرکت های مجازی را – که مکان و حضور فیزیکی ندارند – در بر می گیرد .

مفهوم اطلاعات در عبارت فناوری اطلاعات

یکی از بخش های مهم این عبارت ، اطلاعات است . فرایند یادگیری در سلسله مراتب اطلاعات یا هرم دانش ، از داده شروع شده و به خرد و دانایی ختم می شود . اطلاعات یکی از سطح های این سلسله مراتب است . فناوری اطلاعات یا از اجزای هرم دانش استفاده می کند یا آنها را تولید می کند و یا ابزاری برای تولید آنها است . فرایند یادگیری از پایین هرم شروع شده و به سمت بالا گسترش می یابد . تولید هر سطح به سطح پایین بر می گردد و دوباره چرخه تکرار می شود .

داده : به مجموعه ای از اطلاعات خام که پیش از پردازش و به عنوان ورودی در اختیار داریم ،

« داده » گفته می شود . داده ها گروهی از نمادها ، کلمات ، اعداد ، نمودارها و حقایق گسسته و بی مفهوم هستند . داده ها حقایقی هستند که از طریق مشاهده و پژوهش به دست می آیند ، یعنی مواد خامی که هنوز پردازش نشده اند مانند تاریخ و مقدار یک صورت حساب ، تعداد پرسنل شرکت ، جزئیات لیست حقوق .

اطلاعات : پس از هر پردازش روی داده ها ، داده ها به اطلاعات تبدیل می شوند . اطلاعات ، داده های پردازش شده و حقایق با مفهوم هستند که به توصیف و تعریف داده ها می پردازند . پردازش هایی که داده ها را به اطلاعات تبدیل می کنند عبارت اند از : ورود داده و ثبت ، مرتب سازی ، ترکیب ، محاسبه ، نمایش ، ذخیره ، بازیابی و تولید مجدد .

اطلاعات پاسخگوی سؤالاتی مانند « چه چیزی » ( What ) ، « چه کسی » ( Who ) ، « چه زمانی » ( When ) ، و « کجا » ( Where ) است . برخی از ویژگی های اطلاعات عبارت اند از :

1 . به هنگام بودن

2 . مرتبط بودن با موضوع

3 . صحت

4 . تکرار پذیری

دانش : دانش کاربردی کردن اطلاعات است . اطلاعات با تفسیر ، تجزیه و تحلیل به وسیله ی پرسنل سازمان و افراد به دانش تبدیل می شود . برای تولید دانش ، نیاز به اطلاعات و نیروی انسانی است . در واقع دانش بینشی است که افراد با بهره گیری از اطلاعات ، نسبت به موضوعات مورد نظر پیدا کرده و به کمک آن قادر به اتخاذ تصمیم در مورد آن موضوع می باشند ، پس داده و اطلاعات سبب اتخاذ تصمیم نمی شوند بلکه دانش این امکان را فراهم می کند . امروزه دانش را به عنوان مهم ترین منبع نوآوری ، بهره وری انسان ها و به خصوص رشد و بقای سازمان می شناسند . دانش پاسخگوی سؤال «چگونگی » ( How ) است .

خرد ( دانایی ) : پس از ایجاد دانش ، خرد یا دانایی مرحله ی نهایی فرایند یادگیری است . خرد یا دانایی در برگیرنده ی مبانی ، اصول و الگوی اولیه برای فهم و به کارگیری دانش مناسب ، برای یک منظور خاص یا معین است . در مقایسه بین دانش و خرد می توان گفت دانش از تحلیل اطلاعات به دست می آید و از جزء به کل است و خرد از ترکیب اطلاعات به دست می آید و از کل به جزء است . به عبارت دیگر دانش روش پیاده سازی و استفاده از اطلاعات است و چرایی آن از طریق خرد ( دانایی ) پاسخ داده می شود و پاسخی برای سؤال « چرا » ( Why ) است .

  • به کار گیری فناوری اطلاعات در حوزه های مختلف

فناوری اطلاعات با ایجاد محیط های مجازی ، تجارت و اقتصاد را کاملا دگرگون ساخته است ، به گونه ای که این عصر به عنوان عصر اقتصاد دیجیتالی نامیده شده است .

فناوری اطلاعات با ایجاد ابزارهای جدید و محیط مجازی ( سایبر ) ماهیت روابط را تغییر داده است . مثلا با ایجاد یک صندوق پست الکترونیکی که به صورت مجانی در محیط اینترنت در دسترس است ، می توان در لحظه ، پیغام ها و نامه های افراد را دریافت کرده و به آنها پاسخ داد . در محیط اتاق های گفتگوی مجازی می توان به آسانی با دیگران تعامل داشت و حتی به جای تعامل دو نفره ، تعامل چند نفره برقرار کرد . می توان خدمات را با ایجاد سایت های اینترنتی عرضه کرد . می توان سازمان هایی را ایجاد کرد که وجود خارجی و دفتر و مکان فیزیکی ندارند . به عنوان مثال ، یک کتابفروشی را در محیط اینترنت در نظر بگیرید که خدمات جستجوی کتاب و خرید آن را عرضه می کند . در سایت این کتابفروشی ، می توان بخشی از محتوای کتاب ، جلد کتاب ، قیمت و مشخصات دیگر را مشاهده کرد . کتاب های موردنظر را انتخاب کرد و سفارش داد . نحوه ی ارسال کتاب و چگونگی پرداخت مبلغ آن را تعیین کرد . هر کدام از این موارد می تواند به صورت الکترونیکی یا سنتی انجام شود .  

  • تاثیر فناوری اطلاعات در فرهنگ

تعریف فرهنگ :

فرهنگ مجموعه ی پیچیده ای است که در برگیرنده ی دانستنی ها ، اعتقادات ، هنرها ، اخلاقیات ، قوانین ، عادات و هرگونه توانایی دیگری است که به وسیله ی انسان به عنوان عضو جامعه کسب شده است .

تطابق با هنجارها و موازین فرهنگی یک جامعه را فرهنگ پذیری گویند . فرهنگ پذیری به صورت ناآگاهانه یا آگاهانه از طریق آموزش ، امر و نهی و تشویق  و ممانعت اقتباس می شود . در گذشته فرهنگ از طریق مهاجرت و مسافرت بین المللی و برخوردهای تاریخی اقوام انتقال می یافت . امروزه فناوری اطلاعات ، مرز فیزیکی و فاصله ی بین کشورها  ، جوامع و انسان ها را کم رنگ کرده و یا از بین برده است . اطلاعات در هر لحظه ، در دسترس تعداد بیشتری از افراد قرار دارد . نه تنها آموزش ، بهداشت ، صنعت و تولید ، تجارت ، بانک داری ، خدمات ، بلکه نحوه ی گذراندن اوقات فراغت وسرگرمی ها نیز تحت الشعاع آثار و تغییرات این فناوری قرار گرفته است و تغییرات عمده ای در روش زندگی پدید آورده است . نزدیکی روز افزون مردم جهان به یکدیگر ، موجب تعامل فرهنگ ها شده است و منجر به تغییر فرهنگ جامعه می شود .

فناوری اطلاعات خود فرهنگ جدید نیز تولید کرده است . مانند اینکه برای هر کار و تعاملی ابتدا از ابزارها و سایت های محیط وب و اینترنت بهره گرفته شود .برای خرید از کارت الکترونیکی استفاده شود . کودکان ما به جای بازی های قدیمی رایج ، اکنون بازی رایانه ای را می پسندند و حتی رایانه حریف  بازی آنها خواهد بود ، همه و همه نشانه های تغییر فرهنگ است .

  • تاثیر فناوری اطلاعات در سازمان ها

هر فناوری پیشرفته ، تهدیدها و فرصت های جدیدی را برای سازمان ایجاد می کند . تغییر در فناوری ، موجب تغییر در قانون های بازرگانی و متحول شدن سیستم های سازمانی و اجتماعی می شود .

در عصر اطلاعات ، روش کارکرد افراد ، سازمان ها و دولت ها دگرگون شده و امور اقتصادی واجتماعی جهان تغییر کرده است . این فناوری باعث ایجاد شغل های جدید و صنایع نوین شده و ماهیت سازمان ها را تغییر داده است . سازمان هایی پدیدار شده است که وجود فیزیکی ندارند و فقط در محیط مجازی و به صورت سایت اینترنتی وجود دارند .کارمندان خارج از محیط فیزیکی سازمان کار می کنند و در یک گستره ی جهانی عضو سازمان هستند مثلا فرد می تواند با تجهیزاتی چون تلفن همراه و رایانه های قابل حمل وظایف شغلی خود را انجام دهد . به عنوان مثال یک کارمند می تواند با استفاده از سرویس Divert  ( انتقال خط ) ، تلفن محل کار خود را روی تلفن همراه خود منتقل کند . در این صورت می تواند به تمامی تماس های تلفنی خود در خارج از محل کار خود پاسخ دهد . و یا اینکه یک حسابدار می تواند در خارج از محل کار خود با استفاده از شبکه اینترنت میزان موجودی حساب های بانکی و سند های مالی را بررسی و تایید کرده ، در صورت لزوم اقدام به صدور سند کند و گزارش های مورد نظر را چاپ نماید . از طرف دیگر ، مشتریان و خریداران نیز می توانند از سراسر جهان به محصولات و خدمات یک شرکت دسترسی پیدا کنند . در حوزه ی محصولاتی چون موسیقی ، کتاب / مجلات / مقالات الکترونیکی و یا مشاوره ، آموزش و تدریس نیز تغییرات اساسی در حال شکل گیری است و محصول در لحظه به مشتری تحویل داده می شود . مشتری هم می تواند همزمان هزینه ی خرید را از طریق پول الکترونیکی و حساب های الکترو نیکی پرداخت نماید . فعالیت های مرتبط با مشتری و خرید ، عرضه ی محصولات و پرداخت پول در قسمت تجارت الکترونیک بیشتر توضیح داده می شود .

  •       فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی

سیستم اطلاعاتی به سیستمی گفته می شود که اطلاعات مورد نیاز را برای کمک به تصمیم گیری ها و تصمیم سازی فراهم آورد . مثلا یک سیستم حقوق و دستمزد ، سیستمی است که اطلاعات مزدی یک کارمند مانند حقوق ماهانه ، کسور قانونی چون مالیات و بیمه ، پاداش ها و غیره را از زمان استخدام تا بازنشستگی و انفصال خدمت وی نگهداری می کند . این سیستم چه به صورت دستی و بدون استفاده از ابزار رایانه اجرا می شود و چه به  صورت مکانیزه ، یعنی مبتنی بر رایانه باشد ، یک سیستم اطلاعاتی تلقی می شود .

سیستم اطلاعاتی از نظر فنی می تواند به عنوان مجموعه ای از اجزای مرتبط به هم که اطلاعات را برای پشتیبانی تصمیم گیری و کنترل در یک سازمان جمع آوری ، پردازش ، ذخیره و توزیع می کند تعریف شود .

سازمان ها هم ، با پیشرفت های فنی و تغییرات وظیفه ای و رقابت بیشتر ، بسیار پیچیده تر شده اند و نیاز به سیستم های اطلاعاتی منعطف تر و کاراتر دارند . امروزه با عناوینی چون MIS ، ERP ، CRM، KM و ... روبرو هستیم . هر یک از این نوع سیستم ها به وسیله ی شرکت های توسعه دهنده ی متنوع عرضه می شوند و هر شرکتی نیز قابلیت های ویژه ای را برای محصول خود در نظر می گیرد. هر یک از این سیستم ها و راه حل های جامع برای سازمان هایی در ابعاد متفاوت و با ویژگی های خاص ومناسب برای یک صنعت خاص عرضه می شود .

  •        سیستم اطلاعات مدیریت ( MIS )

نوعی از سیستم های اطلاعاتی هستند که اطلاعات و داده های عملیاتی به کار رفته در سیستم های عملیاتی و تراکنشی را ثبت و نگهداری می کنند و آن را به صورت گزارش های خلاصه ، تلفیق شده و مقایسه ای ارایه می کنند .

فرض کنید سیستم اطلاعاتی حقوق و دستمزد در یک سازمان وجود دارد و اطلاعات مورد نیاز ، برای محاسبه ی دستمزد کارکنان – شامل ساعت های انجام کار افراد – را ثبت کرده و در اختیار دارد . این سیستم هر ماه ، لیست و فیش حقوقی کارکنان را آماده و چاپ می کند . این سیستم یک سیستم عملیاتی است . کارکرد افراد – ساعت های انجام کار – می تواند برای تحلیل عملکرد آنها نیز به کار رود . مثلا اگر قرار بوده است در یک ماه ، فردی 180 ساعت کار کند با توجه به ساعت های کار کرد او ، کارایی وی را محاسبه می کنیم . این نوع گزارش ، مخصوص یک سیستم اطلاعاتی مدیریتی است . البته امروزه سیستم های عملیاتی به حدی پیشرفت کرده اند که این گونه گزارش های مورد نیاز را فراهم می کنند ، ولی از طرف دیگر ، مدیران سازمان ها و کاربران سیستم ها ، به گزارش هایی نیاز دارند که بسیار پیچیده تر هستند و به پردازش هزاران داده و رکورد و به اطلاعات ثبت شده ی سیستم های عملیاتی مختلف وابسته هستند .

  •        سیستم اطلاعاتی یکپارچه

سیستم های اطلاعاتی برای هر یک از عملیات سازمان می تواند به صورت مستقل وجود داشته باشد . به طور مثال ، ممکن است تمامی عملیات مالی سازمان در سیستم حسابداری آن سازمان ثبت شوند و عملیات فروش در سیستم فروش ، عملیات مربوط به ورود و خروج کالا از انبار در سیستم انبار ثبت و نگهداری شوند . اگر اطلاعات این سیستم ها با هم یکپارچه شود ، می توان اطلاعات مفید مالی و غیر مالی را فراهم کرد . همچنین می توان اطلاعات را با هم کنترل کرد ، یعنی اگر کالایی فروش رفت ، با ثبت آن در سیستم فروش ، سیستم حسابداری مالی اسناد مربوطه را صادر کند یا مغایرت ها را اعلام کنند . اگر محصولی فروش رفت ، به انبار برای تحویل آن ، اطلاع داده شود . چنین سیستم های عملیاتی یکپارچه ، باید ویژگی هایی داشته باشند تا بتوانند با هم به صورت همزمان و در لحظه کار کنند و یا در زمان های تعریف شده با هم تعامل داشته ، اطلاعات را رد و بدل کنند . مثلا از یک شعبه ی بانک یا از طریق سیستم های خودپرداز بانکی ، می توان پول را از حساب برداشت کرد . اگر این سیستم ها یکپارچه نباشند ، حساب فرد غیر قابل کنترل می شود و ممکن است مبالغ بیشتر از موجودی حساب ، وصول شود . یکپارچگی در سیستم های سطح ملی چون کارت هوشمند بنزین روشن است .

  •        سیستم برنامه ریزی منابع سازمان ( ERP )

علاوه بر منابعی مانند پول ، نیروی انسانی ، ماشین آلات و امکانات فیزیکی ، اطلاعات نیز از منابع مهم و با ارزش سازمانی محسوب می شوند . برای آنکه بتوان از این منبع به صورت بهینه بهره برد باید مانند دیگر منابع با ارزش در سازمان ، برنامه ریزی شده ، به کار برده شوند و نگهداری گردند . سیستم های اطلاعاتی برنامه ریزی منابع سازمانی ، سیستم هایی هستند که عملیات درون سازمان را پشتیبانی می کنند و امکانات و ابزار ها و کنترل های لازم را برای بهره برداری از اطلاعات ، فراهم می آورند . همچنین تمامی عملیات و فرایندهای کاری سازمان را به عنوان ایجاد کننده ی اطلاعات بهینه می کنند .

  •       سیستم مدیریت ارتباط با مشتری ( CRM )

سیستم های مدیریت ارتباط با مشتری ، سیستم های جامعی هستند که تمرکز آنها بر مشتریان سازمان قرار دارد . مشتری یکی دیگر از منابع مهم سازمان است . تمام وظیفه ی سازمان ایجاد رضایتمندی و حفظ مشتری است . بدون مشتری ، یک سازمان حیات نخواهد داشت . این سیستم ها در ارتباط با سیستم های برنامه ریزی منابع که عملیات درون سازمان را حمایت می کنند ، ارتباط مشتری را با سازمان افزایش می دهند و فرایند پیچیده ی ایجاد و نگهداری مشتری ، ایجاد رضایتمندی و خشنودی در مشتریان را کنترل و مدیریت می کنند . عملکرد پیش فعالانه نسبت به مشتری ، فرایندی پیچیده است . یعنی باید نیازها و خواسته های مشتری ، قبل از اعلام ، تشخیص داده شود و محصولات متناظر با آن اصلاح شده و یا محصولات جدید تولید شوند . همچنین از مسایل دیگر این سیستم ها ، تغییر ذائقه ی مشتری است که با فرهنگ سازی و آموزش مشتریان و فرایندهای پیچیده ی انسانی – سیستمی فراهم می شود .

  •     سیستم مدیریت دانش ( KM )

همان گونه که گفته شد در هرم دانش ، اطلاعات به کار گرفته شده تبدیل به دانش می شوند و دانش منبع بسیار مهمی است . دانش ذهنی افراد از مهمترین منابع سازمان است که باید مستند و نگهداری شود و در دسترس سایر افراد قرار بگیرد تا با خروج آن فرد از سازمان ، دانش وی در سازمان باقی بماند .

ابزارهای نگهداری و توزیع اطلاعات و اسناد از مقدمات مدیریت دانش است . یکی از راه های عملی ایجاد سیستم مدیریت دانش ، ایجاد فضایی برای تعامل ، نگهداری و به اشتراک گذاری است که با ابزارهای جدیدی چون مدیریت محتوا و مستندات به آسانی صورت می گیرد .

  • نقش فناوری اطلاعات در دولت

استفاده از فناوری اطلاعات برای ارایه ی اطلاعات و خدمات به شهروندان ، بخش های اقتصادی ، کارمندان دولت و مرتبط با خدمات دولت ، دولت الکترونیک گفته می شود . مشتریان دولت الکترونیک از طریق درگاه های دولت الکترونیک می توانند در فعالیت های اجتماعی ، سیاسی  و اقتصادی شرکت نمایند .

 شهروندان ، بنگاه های اقتصادی و مؤسسات دولتی می توانند از طریق دولت الکترونیک فعالیت های گوناگونی را انجام دهند . مانند : پرداخت مالیات و عوارض ، تجدید گواهی نامه ، دریافت و تجدید جواز کسب ، ثبت شرکت ، عقد قرارداد ، ثبت ازدواج و طلاق ، ثبت تولد و مرگ ، انجام فعالیت های مالی و اعتباری ، شرکت در انتخابات ، پر کردن فرم های الکترونیک برای مقاصد مختلف .

رسانه ی منتخب برای دولت الکترونیک ، محیط اینترنت ، و درگاه های دولت الکترونیک است . استفاده از باجه های اطلاعاتی و تلفن های همراه ویژه ای که بدین منظور طراحی و ساخته خواهند شد نیز ، در آینده متداول خواهند شد .

نقش فناوری اطلاعات در آموزش ( آموزش مجازی و آموزش از راه دور ) :

آموزش مهم ترین اهرم اثربخش برای افزایش موفقیت اقتصادی و رشد نیروی کار آموزش دیده است . درست است که در سال های آینده فناوری تغییر می کند اما حقیقت آن است که فناوری همواره به عنوان یک ابزار باقی خواهد ماند . مهم ترین جزء در کلاس های درس ما همان چیزی باقی خواهد ماند که امروز هست : معلمان ، معلمانی که با علاقه وفکر می خواهند از فناوری برای شکوفایی استعدادهای بشری و آموزش فکر و شخصیت دانش آموزان استفاده کنند . در این میان فناوری یک وسیله برای اوست .

برخی از زیر ساخت های آموزش مجازی عبارت اند از :

1 . زیر ساخت های « مخابراتی » که هر چند در ایران امکانات مخابراتی کاملا مطلوب نیست ولی با ورود فناوری های نوین در آینده ی نزدیک این ضعف برطرف خواهد شد و به احتمال قوی این بخش پیش روتر از سایر بخش های آموزش مجازی خواهد بود .

2 . « مفاد و محتوای آموزشی » ، مفاد آموزشی در آموزش مجازی با آموزش سنتی کاملا متفاوت است . در شیوه های مدرن محتوای درسی با استفاده از امکانات و ابزارهای الکترونیکی ، قابلیت چندرسانه ای و قابلیت های متن الکترونیکی آماده می شوند . عناوین آموزشی با توجه به اقتضای زمان طراحی خواهند شد و با امکانات الکترونیکی غنی می شوند و محتوا را شکل می دهند .

3 . « مدیریت محتوا » یکی از زیرساخت های مهم آموزش از راه دور است . مفاد آموزش در محیط مجازی باید روی بستری مناسب اجرا و مدیریت شود . این محیط به افراد اجازه می دهد در دوره ها و سمینارها ثبت نام و در جلسات کلاسی شرکت کنند ، محتوای درس و مفاد آموزشی را دریافت و مطالعه کنند ، با استاد و مدرس تعامل کنند ، آزمون دهند ، فارغ التحصیل شوند و در پایان دوره مدرک و گواهی نامه دریافت کنند . نرم افزارهای مدیریت محتوا و مدیریت آموزش مجازی تحت عنوان سیستم مدیریت محتوا ( LMS ) مطرح هستند .

امروزه تمرکز بیشتر مراکز آموزشی بر آموزش الکترونیک ، آموزش از راه دور و آموزش اینترنتی است . در مجازی ترین نوع آموزش ، محیط هایی کاملا مجازی مثلا شبیه کلاس درسی فراهم می شود . در این صورت نیازی به محیط فیزیکی مدرسه ، دانشگاه و مؤسسه آموزشی نیست . تعداد دانش آموزان نامحدود است . آموزش تکرار پذیر است ، دانش آموز با سرعتی مناسب و درخور توان فردی خود ، مطالب درسی را دریافت کرده و فرا می گیرد و بدین ترتیب یکی از معضلات آموزش سنتی رفع می شود . زمان دسترسی به کلاس می تواند 24 ساعته و نامحدود باشد . مزایای بسیار دیگری نیز برای آن وجود دارد و می تواند نظام آموزش و پرورش کشور را متحول سازد .

تاثیر فناوری اطلاعات در نشریات ( کتاب الکترونیکی ، روزنامه ی الکترونیکی ، وب نوشت )

با رواج هر چه بیشتر رایانه در جزئی ترین مسایل روزمره ، دنیای ما با سرعت هر چه بیشتر به دنیای الکترونیک و دیجیتال تبدیل می شود . کتاب و چاپ و نشر نیز از این راه باز نمانده اند و ظهور نشر الکترونیک به گونه ای که در چند سال اخیر شاهد آن بودیم ، صنعت چاپ و نشر را دستخوش تحولی عظیم کرده است .

  • مزایا و ویژگی های متن های الکترونیکی

سهولت انتقال : کتاب ها و اطلاعات الکترونیکی به سرعت جا به جا می شود .کتاب های الکترونیکی می توانند از طریق اینترنت یا دیگر شبکه های الکترونیکی دریافت شوند ،یا به شکل ضمیمه به نامه ی الکترونیکی پیوست شوند و قابل ذخیره در دیسکت و CD – ROM و دیگر حافظه های قابل حمل باشند .

دسترسی سریع تر به محتوای مورد نظر : در مقایسه با قالب های رایج متنی ، کتاب های الکترونیکی در عین دسته بندی مطالب به صورت فهرست یا موضوعی و یا به ترتیب دلخواه ، می تواند به سهولت جستجو شود .

انتقال از یک مطلب به دیگری و بازگشت : یک متن الکترونیکی با امکاناتی مانند فراپیوند ، امکان انتقال از یک مطلب به مطلب دیگر و نیز مرور همزمان آنها را به راحتی فراهم می کند . این راحتی جستجو ، به ویژه برای افرادی که با مطالب تحقیقاتی سروکار دارند ، بسیار حایز اهمیت است .

پشتیبانی از امکانات چند رسانه ای : در متن های الکترونیکی این امکان وجود دارد که خواننده بتواند به محتوای الکترونیکی گوش دهد . نرم افزارهای متن خوان در این زمینه از امکانات بسیار خوبی برخوردارند . این مزیت برای افرادی مثل نابینایان و یا کسانی که مشکل خواندن مطالب را دارند ، نویدبخش عصری تازه در آموزش و اطلاع رسانی است . همراه با این متن ها میتوان امکاناتی برای بزرگ نمایی مطالب و پخش فیلم و تصاویر ارایه کرد .

کتاب الکترونیکی ، پدیده ای تازه است که می تواند نظام آموزش و اطلاع رسانی را با دگرگونی هایی اساسی مواجه سازد . کتاب های الکترونیکی صرفا نسخه های الکترونیکی مطالب مکتوب نیستند ، بلکه می توانند علاوه بر متن ، فیلم ، صوت ، تصاویر و متحرک سازی را نیز شامل شوند.

  •      وب نوشت

وب نوشت ، یک صفحه وب ( مشابه یک روزنامه ی شخصی ) و با قابلیت دستیابی عموم کاربران به آن است . وب نوشت ها ، بر اساس یک نظم خاص به هنگام می شوند . اولویت استقرار و نشر مطلب بر اساس یک ساختار زمانی است . در این حالت خوانندگان وب نوشت ها همواره در ابتدا جدیدترین مطلب یا مطالب منتشر شده را مشاهده و مطالعه می نمایند .

  •     سایت های خبری

اغلب خبرگزاری ها و رسانه های عمومی اخبار خود را از طریق سایت ها منتشر می کنند . سایت های خبری مانند وب نوشت ها ، به وسیله ی نرم افزارهای تولید محتوا در اینترنت ایجاد می شوند . به منظور تبادل اخبار ، پروتکل هایی وجود دارد که می توانند مورد استفاده ی نرم افزارها و سیستم های خودکار قرار گیرند . یکی از پروتکل های سایت های خبری RSS است .

RSS شیوه ی ساده ای است که به شما امکان می دهد به طور خودکار ، تازه ترین اخبار موجود در سایت های خبری و وب نوشت ها را دریافت کنید . همچنان که طی روز اخبار و گزارش های جدیدی در سایت موردنظر اضافه شود ، خبرخوان نیز به روز می شود و بدین ترتیب تازه ترین عناوین خبری ، به علاوه ی چکیده ای از هر گزارش یا خبر را خواهید دید که در کنار آن پیوندی وجود دارد که شما را به متن کامل خبر یا گزارش راهنمایی می کند .

بدین منظور می توانید یک صفحه ی شخصی ایجاد کنید و RSS های مورد نظر را در آنجا بخوانید . از جمله ی سایت های خبرخوان :  http://www.bloglines.com و Google reader می باشند .

تاثیر فناوری اطلاعات در کتابداری و تحقیق ( کتابخانه ی الکترونیکی ، بانک های اطلاعاتی و منابع الکترونیکی ، موتورهای جستجوگر و ... )

با گسترش تولید محتوای الکترونیکی ، محل های نگهداری منابع اطلاعاتی ، کتابخانه ها و روش های تحقیق تغییر یافته اند .

  •        کتابخانه ی الکترونیکی

با استفاده از سیستم های مدیریت کتابخانه ، جستجوی مطالب مورد نیاز به صورت گسترده و با سرعت ، انجام می شود . می توان یک کلمه را در عنوان کتاب ها ، موضوع ، نویسندگان ، کلید واژه ی مرتبط با مطالب کتاب ، سال چاپ ، انتشارات و ... جستجو کرد . خلاصه و چکیده ی مطالب را مشاهده کرد و در صورت نیاز به متن کامل اگر محتوا الکترونیکی باشد ، آن را به سرعت دریافت کرد و اگر محتوا چاپی باشد ، موجود بودن آن را در کتابخانه بررسی کرد ، و در صورت نیاز برای دریافت آن نوبت گرفت . اطلاعات محل نگهداری را به دست آورد و با مراجعه به آدرس ، آن را از قفسه موردنظر برداشت .

  •       بانک اطلاعاتی و کتابخانه های دیجیتالی

بانک های اطلاعاتی منابع مهم الکترونیکی هستند که به محققان برای یافتن مطالب مفید و معتبر کمک می کنند . بانک های اطلاعاتی معتبر ، کتاب ها و مقالات الکترونیکی دارای اعتبار را در سراسر دنیا جمع آوری می کنند و در اختیار پژوهشگران قرار می دهند . برخی بانک های اطلاعاتی در یکی از حوزه های علمی یا صنعت فعالیت می کنند ، مثلا حوزه ی پزشکی ، حوزه ی رایانه ،حوزه ی مدیریت و غیره .

امروزه بانک های اطلاعاتی زیادی وجود دارند مانند : ISI Web of Knowledge ، Science Direct  ، ACM ، EBSCO ، Emerald ، Elsevier ،  SCOPUS. دسترسی به تمامی مطالب موجود در این بانک ها ، با عضویت و پرداخت هزینه امکان پذیر است ؛ ولی می توان چکیده ی مطالب را به صورت رایگان در اختیار داشت . بسیاری از کتابخانه های موجود در کشور به بانک های اطلاعاتی و منابع اطلاعاتی مجهز شده اند و می توان از طریق آنها از مطالب این بانک ها برای انجام تحقیق ، تولید مقاله ، انجام گزارشات و پایان نامه ها استفاده کرد .

  • تاثیر فناوری اطلاعات در تجارت و اقتصاد

     اقتصاد الکترونیک

یکی از مباحث مطرح در اقتصاد الکترونیکی زیرساخت های مربوط است که مواردی همچون فناوری سخت افزاری و نرم افزاری ، سرمایه ی انسانی و شبکه های ارتباطاتی را در بر می گیرد. در حوزه ی اقتصاد الکترونیکی طرح های زیادی در بخش های مختلف در حال اجراست که برخی از آنها عبارتند از :

-         تجارت الکترونیکی

-         بانک داری الکترونیکی

-         پول الکترونیکی

-         سیستم امضای الکترونیکی

-         بسترهای حقوقی محیط مجازی

 

      تجارت الکترونیکی

تجارت به معنی ارائه ی کالا یا خدمات است که معمولا ( نه همیشه ) به خاطر پول انجام می پذیرد و تجارت الکترونیک عبارت است از تعامل سیستم های ارتباطی ، سیستم های مدیریت اطلاعات و امنیت که امکان مبادله ی اطلاعات تجاری در رابطه با فروش محصولات و یا خدمات را به صورت الکترونیکی ( مجازی ) میسر می سازد .

سطوح اصلی تجارت شامل موارد زیر است :

1 . محصول / خدمت مورد مبادله

2 . فرایند فروش

3 . فرایند تحویل و خدمات پس از فروش

هر یک از ابعاد سه گانه ی اصلی تجارت ، می توانند از حالت فیزیکی و کاملا قابل لمس تا

حالت کاملا الکترونیکی و نرم افزاری ( یا اصطلاحا مجازی ) تغییر نماید . در تجارت سنتی هر سه عامل ، فیزیکی و کاملا قابل لمس هستند . در تجارت کاملا الکترونیکی ( بالاترین سطح تجارت الکترونیک ) هر سه عامل حالت الکترونیکی وجود دارد .

تجارت الکترونیک می تواند در تمام یا بخشی از مراحل چرخه ی تجاری به کار گرفته شود .

چرخه ی تجارت شامل یافتن کالاها و خدمات متناسب با نیاز ، یافتن راه های مبادله ی مورد توافق (جستجو و مذاکره ) ، سفارش ، حمل و پرداخت بها ( اجزای توافق و پرداخت ) ، فعالیت های پس از فروش مثل گارانتی و خدمات پس از فروش باشد . به عنوان مثال ، شخصی سایت فروشگاه کتاب را می بیند ، کتاب مورد نظر را انتخاب و سفارش می دهد ، سپس کتاب به صورت فیزیکی برای فرد ارسال می شود و هزینه ی آن پرداخت می شود . در این حالت فقط فرایند فروش به صورت مجازی انجام گرفته است . اگر کتاب به صورت پرونده ی الکترونیکی بود و پرداخت هزینه نیز به صورت الکترونیکی انجام می گرفت ، تجارت الکترونیک کامل یا کاملا مجازی نامیده می شد .

اگر برای چالش های تجارت الکترونیک راه حل مناسبی اتخاذ نشود می تواند ویژگی های مثبت آن را تحت الشعاع قرار دهد .

       بانک داری الکترونیکی

یکی از ارکان مالی – اقتصادی هر کشوری سیستم بانکی است ، که عهده دار تبادلات پولی و مالی در داخل کشور و در سطح جهان است . در حال حاضر به پیروی از تحولاتی که در عرصه ی جهانی به وسیله ی فناوری اطلاعات و ارتباطات به وجود آمده است ، سیستم بانک داری نیز متحول شده و مفاهیم جدیدی چون بانک داری الکترونیکی را پدید آورده است .

مفهوم بانک الکترونیکی ، ارایه ی تمامی خدمات بانکی از طریق شبکه ی اینترنت به مشتریان در هر مکانی (خانه ، اداره ، دانشگاه و ... ) است . خدماتی که بانک ها از طریق سایت های اینترنتی خود می توانند به مشتریان ارائه دهند ، عبارت است از :

-         بررسی و بازبینی موجودی حساب های اعتباری ، پس انداز ، چک و غیره .

-         مشاهده ی تسویه حساب چک .

-         مشاهده ی آخرین پرداخت ها و انتقالات حساب به همراه جزئیات عملیات آنها .

-         انتقال وجوه بین حساب های بانکی .

-         پرداخت قبض های آب ، برق ، تلفن و غیره .

 

یکی از عملیات مهم در بانک داری اینترنتی ، پرداخت الکترونیکی است . در این عملیات امکان دریافت و پرداخت وجوه از طریق سامانه های خودکار ( ATM ) و دستگاه های فروشگاه ها ( POS)  برقرار شده است . و امکان کنترل حساب و برخی عملیات بین بانکی از طریق اینترنت نیز امکان پذیر شده است . بانک های دولتی و خصوصی کشور ما نیز در آغاز ارایه ی سرویس های بانک داری الکترونیکی هستند .

پول الکترونیکی و کارت های الکترونیکی

در فرایند توسعه ی پول الکترونیکی ،  انواع بسیار متفاوتی از فراورده های پول الکترونیکی با ویژگی های مختلف عرضه شده است . به طور کلی فراواده های پول الکرونیکی را از نظر فنی می توان به دو دسته تقسیم کرد .

1 – پول الکترونیکی مبتنی بر کارت هوشمند

انواع مختلفی از کارت های اعتباری الکترونیکی مانند master-card , visa card  و ... .

در تجارت الکترونیکی به کار گرفته می شوند . کارت های بانکی مانند کارت های طرح شتاب از این دسته هستند . این کارت های برای تسهیل پرداخت های با ارزش کوچک در معاملات خرد طراحی شده اند و البته برای نقل و انتقال انواع مختلف حساب ها ،‌در سطح بانک ها وکشورها قابل استفاده هستند . کارت هایی مانند پول دارای پشتوانه اعتباری هستند .

2 – پول الکترونیکی مبتنی بر نرم افزار رایانه ای

پول الکترونیکی ،‌پولی است که در دنیای اینترنت برای انجام معاملات اینترنتی استفاده می شود . چنین پولی را می توان در کیف الکترونیکی و یا حساب الکترونیکی نگه داری کرد . کیف الکترونیکی ،‌شبیه کیف پول معمولی است ولی به جای اسکناس ،‌ یک شمارنده رایانه ای در آن قرار دارد . این گونه پول می تواند پشتوانه ی بانکی داشته باشد .

  • امضای دیجیتالی / امضای الکترونیکی

برای اطمینان از صحت محتوای پیام الکترونیکی ،  دریافت کننده باید مطمئن شود که فرستنده همان فرد مورد نظر او است و از طرفی اطلاعات دریافتی پس از ارسال ،‌ در بین راه تغییر نکرده است . امضای دیجیتالی در شبکه های الکترونیکی برای ارایه ی تضین و صحت اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد .

کابرد امضای دیجیتال تنها به پرداخت و دریافت پول از طریق اینترنت محدود نمی شود ، بلکه می تواند در قراردادهای و مرسولات الکترنیکی محرمانه و شناخت طرف مقبل در شبکه نیز استفاده شود .

امضای دیجیتال الکترونیکی یا دیجیتال مانند امضای سنتی نیست بلکه عددی بزرگ است که به صورت رمز و کد در آمده است . این عدد در حقیقت یک عدد انحصاری محرمانه است که به وسیله مرکزی معتبر به هر متقاضی تعلق می گیرد . مراکز گواهی امضای دیجیتال مشابه مراجع ثبت اسناد رسمی هستند . در محیط مجازی نیز احتمال تردید ،‌ انکار یا ادعای جعل نسبت به اسناد الکترونیکی وجود دارد ،‌ بنابراین در این فضا باید نهادها و مراجعی برای تضمین معاملات الکترونیکی وجود داشته باشد .

  • جرایم و بسترهای حقوقی در محیط مجازی

توسعه و بهره بردار از فناوری اطلاعات به توسعه ی زیر ساخت های ارتباطی به ویژه ارتباطات راه دور وابسته است و از سوی دیگر ،  به زیر ساخت های مرتبط با دانش و بسترهای حقوقی و امن مناسب وابسته است . همگام با توسعه ی روزافزون فناوری اطلاعات ، ابزارها و شیوه های مختلف تهاجمی نیز به سرعت گسترش می یابد . از این رو لازم است آسیب های احتمالی ،‌ پیش بینی و با اقدامات یازدارنده ی مناسب ، چاره اندیشی شود .

اکنون شبکه های الکترونیک و اینترنت ،  جامعه ای مجازی را به وجود آورده اند که مانند هر جامعه ی دیگری برای بقا ، باید فعالیتی قانونمند داشته باشند . آسیب هایی که از طریق فناوری به امنیت ملی و اقتصادی کشور وارد می شود ،  می تواند شامل : از کار افتادن زیر ساخت های اساسی ، از کار افتادن خدمات اجتماعی ، تهاجم فرهنگی ،‌ بحران اقتصادی مانند تعطیلی خدمات اجتماعی ، تعطیلی بانک های الکترونیکی و خرید و فروش از طریق شبکه باشد . گستره ی آسیب پذیری ها بسیار متنوع است و می تواند از امنیت فیزیکی ، ضعف شبکه ها تا خطاهای ناشناخته نرم افزاری را شامل شود . مواردی چون ویروس ، کرم ، اسب تروا ،‌هرزنامه ، روزنه های نفوذی و خطاهای نرم افزاری ، آسیب پذیری شبکه ها رایانه ای از موارد آسیب های امنیتی است .

آنچه امروز تحت عنوان حقوق مجازی ( رایانه ) مطرح می شود تمامی ابعاد مدنی ،‌ تجارت ،‌جزایی ،‌ بین المللی و فنی را شامل می شود . در حقوق مجازی ،  مسایل حقوقی ناشی از تبادل الکترونیکی اطلاعات باید با قرار دادهای مشخصی تنظیم شود . حوزه ی این مسایل ، استانداردهای تبادل و ایمنی اطلاعات ، نحوه ی اعتبار سنجی و رسمیت بخشیدن به پیام ها ،‌نحوه ی دریافت و ارسال پیام ،‌قوانین حاکم و دلایل اثبات پیام را در بر می گیرند .

جرایم رایانه ای یا جرایم در فضای مجازی ،‌جرایم جدیدی هستند که ناشی ا پیدایش و پیشرفت فناوری اطلاعات هستند و با پیشرفت آن ،‌ جرایم جدیدتر و متنوع تری نیز ایجاد می شود و به دلیل ماهیت خاص و متمایز خود بر تمامی رشته ها و از جمله حقوق جزا و جرم شناسی اثر می گذارد . جرایم رایانه ای عبارتند از : کلاهبرداری رایانه ای ،‌ جعل رایانه ای ، خسارت زدن به داده های رایانه ای یا برنامه های رایانه ای ،‌ سابوتاژ یا خرابکاری رایانه ای ، جاسوسی رایانه ای ، دستیابی غیر مجاز به اطلاعات ،‌ تکثیر غیر مجاز یک برنامه ی رایانه ای حمایت شده .

منبع:http://virtualweb.blogfa.com/

 معرفی کتاب من

لیست وبلاگ های رسمی من

ویدیوها در آپارات