انواع عضله (Muscle Types)
جهت درک بهتر انقباض عضلات مختلف (عضلات اسکلتی، قلبی و صاف) بخش توضیحات اضافه و منابع آن نیز در قسمت پایین اشاره گردیده است.
عضلات را می توان به سه گروه تقسیم کرد:
*عضله اسکلتی (مخطط و ارادی)
*عضله قلبی (مخطط و غیرارادی)
*عضله صاف (غیرارادی)
هر سه گروه از عضلات دارای فیلامان های اکتین و میوزین هستند، ولی طول و قطر فیبرهای عضلانی نسبت به یکدیگر متفاوت است.
تصویر زیر:
عضله اسکلتی (Skeletal muscle)
عضلات اسکلتی با عمل انقباضی خود، دستگاه اسکلتی (استخوان ها و مفاصل) را تحت تاثیر قرار داده، باعث تحرک، ثبات و اعمال حرکتی گوناگون موجودات می گردند. عضلات اسکلتی توسط نورون های حرکتی (آلفا موتور نورون ها) تحریک می شوند. این نورون ها از شاخ قدامی نخاع یا هسته های حرکتی اعصاب مغزی به عضلات اسکلتی می روند.
هر عضله اسکلتی از دو قسمت تشکیل شده است:
*بافت عضلانی که خاصیت انقباضی داشته و بیشتر شامل فیلامان های اکتین و میوزین است. بافت عضلانی از فیبرهای عضلانی تشکیل می گردد. هر فیبر عضلانی یک سلول عضلانی است.
*بافت همبند (یعنی اپی میزیوم،پری میزیوم و اندومیزیوم) که به صورت غلاف هایی بافت عضلانی را احاطه می کنند. این غلاف ها در ترتیب های متنوعی ترکیب شده و تاندون را می سازند که عضله اسکلتی را به استخوان متصل می کند.
ناحیه ای که در آن یک ترمینال آکسونی با یک فیبر عضلانی, ارتباط سیناپسی ایجاد می کند، محل تماس عصبی-عضلانی نامیده می شود.
تماس عصبی عضلانی در تصویر زیر:
Neuromuscular junction
هر نورون حرکتی, مجموعه ای از ترمینال های آکسونی را در انتهای مسیرش ایجاد می کند. یک نورون حرکتی که به عضله اسکلتی می رود در انتهای مسیرش می تواند چندین ترمینال آکسونی را ایجاد نماید که تعداد آن به نوع عضله و ظرافت عمل عضله اسکلتی مربوطه وابسته است.
مجموعه فیبرهای عضلانی که توسط یک نورون حرکتی آلفا (آلفا موتور نورون) عصب دهی می شوند به همراه آکسون نورون حرکتی, یک واحد حرکتی (Motor unit) نامیده می شود.
عضلات اسکلتی را می توان به گروه های زیر تقسیم کرد:
*عضلات اندام فوقانی مانند عضله دوسر بازویی
*عضلات اندام تحتانی مانند عضله چهارسر رانی
*عضلات تنه
*عضلات سر و گردن
عضله قلبی (Cardiac muscle)
دیواره قلب از خارج به داخل شامل سه لایه به نام های پریکارد، میوکارد و اندوکارد است که به لایه میانی (میوکارد) عضله قلب گفته می شود. میوکارد که بیشترین قسمت قلب را تشکیل می دهد دارای خاصیت انقباضی است.
*عضله دهلیزی
*عضله بطنی
*فیبرهای عضلانی تخصصی-هدایتی (یعنی فیبرهای گره سینوسی-دهلیزی و گره دهلیزی-بطنی)
در حالت طبیعی، ایمپالس ها از گره سینوسی-دهلیزی شروع شده، سپس به دهلیزها، گره دهلیزی-بطنی و درنهایت به بطن ها انتقال می یابد. قلب بوسیله اعصاب خودکار سمپاتیک و پاراسمپاتیک کنترل می گردد. دستگاه عصبی خودکار به دو طریق فعالیت قلب را کنترل می کند:
*تغییر تعداد ضربان قلب
*تغییر قدرت انقباضی قلب
عضلات صاف (Smooth muscles)
به طورکلی دو نوع عضله صاف وجود دارد:
*عضله صاف چند واحدی (مانند عضلات صاف عروق خونی، راست کننده مو، مژگانی چشم و عنبیه چشم)
*عضله صاف تک واحدی (عضله صاف احشایی) (مانند عضلات صاف مجاری صفراوی، جدار روده و رحم)
ویژگی عضله صاف چند واحدی، مجزا بودن فیبرهای عضلانی آن است و معمولا کنترل آنها ازطریق سیگنال های عصبی صورت می گیرد.
فیبرهای عضله صاف تک واحدی (احشایی) ازطریق غشاء های سلولی با یکدیگر ارتباط می یابند. تحریک بخشی از عضله صاف احشایی- بدون حضور یک میانجی- منجربه تحریک فیبرهای مجاور می گردد (یعنی هدایت الکتریکی)
منابع:
-شادان، فرخ.ترجمه: فیزیولوژى پزشکى پرفسور آرتورگایتون. جلد دوم، انتشارات شرکت سهامى چهر.
- Williams & Warwick. Gray's Anatomy .THIRTY-SEVENTH EDITION
استفاده از مطالب فقط درصورت ذکر منبع وبلاگ مجاز است
-----------------------------------------------------------------
توضیحات
# تماس عصبی-عضلانی ازنظر مورفولوژی (ریخت شناسی) خیلی شبیه سیناپس های دیگر سیستم عصبی است با این تفاوت که نسبت به بقیه سیناپس ها بزرگتر است.
# دکمه انتهایی (Terminal bouton) که دارای کیسه های سیناپسی حاوی استیل کولین است، نام های دیگر آن عبارتنداز:
* End bulb
* Synaptic knob
# صفحه انتهایی (End plate): نورون حرکتی در انتهای مسیرش مجموعه ای از ترمینال های آکسونی را ایجاد می کند که صفحات انتهایی نامیده می شوند. هر یک از این ترمینال های آکسونی با غشاء فیبر عضلانی مربوطه ارتباط سیناپسی دارد. هر صفحه انتهایی در مجاورت غشاء فیبر عضلانی و به فاصله بسیار اندکی نسبت به آن قرار می گیرد.
# صفحه حرکتی انتهایی (Motor end plate): به ناحیه تماس عصبی-عضلانی گفته می شود یا همان تماس عصبی عضلانی (NMJ) است که بخشی مربوط به انتهای نورون حرکتی بوده و قسمتی دیگر درارتباط با بخشی از غشاء فیبر عضلانی است که توسط شکاف سیناپسی از یکدیگر جدا می گردند. عرض شکاف سیناپسی در عضله اسکلتی اندک بوده که تقریبا 20 نانومتر است.
# هر فیبر عضلانی اسکلتی یک پایانه آکسونی را از یک نورون حرکتی آلفا دریافت می کند که در یک تماس عصبی-عضلانی پا یان می یابد.
# در فیبر عضلانی پیوسته آهسته، پایانه آکسونی منشعب می شود و چند تماس عصبی-عضلانی کوچک را با یک فیبر عضلانی تشکیل می دهند. برخی یا شاید بسیاری از چنین فیبرهای عضلانی ممکن است شاخه های انتهایی بیشتری از یک نورون حرکتی دریافت نمایند.
# تماس عصبی-عضلانی (NMJ) در دوک ماهیچه ای (Muscle spindle): نورون های حرکتی گاما وظیفه عصب رسانی به فیبرهای دوک عضلانی را برعهده دارند. دو نوع پایانه نورون های حرکتی گاما وجود دارد:
*پایانه گاما با صفحه انتهایی (Gamma plate): این نوع پایانه از نورون حرکتی گاما، روی دو انتهای یک فیبر دوک عضلانی وجود دارد که شامل صفحه انتهایی مجزا است.
*پایانه گاما بدون صفحه انتهایی (Long trail ending or Gamma trail): این پایانه به جای صفحه انتهایی دارای انتهای طویل دنباله دار (پایانه خطی شکل) تقریبا در میانه فیبر دوک عضلانی است که تماس های عصبی-عضلانی کوچکی را نسبت به یک فیبر عضلانی ایجاد می کنند.
بعضی از مولفین اعتقاد دارند که فیبرهای با هسته های مجتمع (Nuclear bag fibers)، انتهای صفحه ای و فیبرهای با هسته های متوالی (Nuclear chain fibers)، انتهای آویزان (انتهای طویل دنباله دار) دریافت می کنند، درحالیکه برخی معتقدند که هر دو نوع پایانه از نورون های حرکتی گاما به هر دو نوع فیبر دوک عضلانی می روند.
# تماس عصبی-عضلانی (NMJ) در عضلات صاف (Smooth muscles): دو نوع عضله صاف وجود دارد:
*عضله صاف چند واحدی
*عضله صاف تک واحدی یا صاف احشایی
در عضله صاف چند واحدی، فیبرهای عضلانی مجزا هستند و توسط فیبرهای عصبی خودکار که حاوی میانجی استیل کولین یا نوراپی نفرین هستند تحریک می گردند. در عضله احشایی (تک واحدی) پس از تحریک قسمتی از آن، نواحی مجاور آن به واسطه ارتباطات غشای سلولی تحریک می شوند که به آن هدایت الکتریکی می گویند.
آکسون های انتهایی در عضلات صاف فاقد صفحات انتهایی-برخلاف آنچه که در عضلات اسکلتی یافت می شوند- هستند. این آکسون ها در عضلات صاف، برآمدگی های متعددی دارند که در طول آنها منتشر می گردند. این برآمدگی ها دارای کیسه های حاوی میانجی استیل کولین یا نوراپی نفرین هستند. تماس عصبی-عضلانی در عضلات صاف به صورت تماس های منتشر (Diffuse junctions) است که انتهاهای آکسونی ظریف در فاصله ای از غشاء سلول های عضلانی صاف قرار می گیرد (حدود چند میکرون). بنابراین ماده میانجی ابتدا به مایع خارج سلولی انتقال می یابد و از این طریق به سلول ها انتشار می یابد. عرض شکاف سیناپسی در عضله اسکلتی اندک بوده که حدود 20 نانومتر است که این اندازه فقط در معدودی از عضلات صاف دیده می شود.
انقباض عضلات صاف بدون پتانسیل عمل:
در بسیاری از موارد انقباض عضلات صاف بدون وجود پایانه های آکسونی صورت می گیرد. در این نوع از انقباض عضلات صاف که بدون پتانسیل عمل صورت می گیرد ناشی از عواملی است که به طور مستقیم روی عضلات صاف عمل می کنند و منجربه واکنش در ساختمان انقباضی آنها می گردند.
این نوع از تغییرات انقباضی عضلات صاف بیشتر تحت تاثیر دو عامل است که عبارتنداز:
*عوامل هورمونی
*عوامل موضعی بافتی
عوامل هورمونی. هورمون ها ممکن است سبب تحریک یا مهار عضلات صاف گردند. اثرات هورمون ها وابسته به وجود گیرنده های تحریکی یا مهاری عضله صاف است. برخی از هورمون ها که در این ارتباط می توان ذکر کرد شامل موارد زیر است:
استیل کولین، آنژیوتانسین، اپی نفرین، نوراپی نفرین، اکسی توسین،هیستامین و سروتونین.
عوامل موضعی بافتی. در این ارتباط می توان به واکنش عضلات صاف نسبت به تغییرات میزان یون هیدروژن، دی اکسد کربن، اکسیژن، اسید لاکتیک، یون کلسیم و پتاسیم ، تغییرات درجه حرارت و... اشاره کرد.
تحریک پذیری ذاتی و اتوماتیک عضله قلب (Cardiac muscle): بیشتر فیبرهای عضله قلبی دارای قابلیت خود تحریکی (Self-excitation) هستند. این سلول ها قادرند بدون وجود محرک خارجی به طور اتوماتیک دپلاریزه گردند.سلول هایی که خودکاری آنها بیشتر باشد، کنترل کامل سیستم هدایتی قلب را در اختیار خواهند گرفت. درحالت طبیعی، مرکز ریتم قلب در اختیار گره سینوسی-دهلیزی است که علت آن بالا بودن تعداد ایمپالس های این گره در مقایسه با گره دهلیزی-بطنی و فیبرهای پورکنژ (Purkinje) است. خود تحریکی در گره سینوسی-دهلیزی ناشی از نفوذپذیری ذاتی فیبرهای این گره نسبت به یون های سدیم است.
تاثیر سیستم اتونوم بر قلب: فیبرهای سمپاتیک و پاراسمپاتیک در عضلات دهلیزها، بطن ها، گره های سینوسی-دهلیزی و دهلیزی-بطنی توزیع می گردند، به نحوی که فیبرهای سمپاتیک بیشتر عضله بطنی و فیبرهای پاراسمپاتیک بیشتر گره های سینوسی-دهلیزی و دهلیزی-بطنی را تحت تاثیر قرار می دهند. از انتهای فیبرهای سمپاتیک، نوراپی نفرین ترشح می شود که باعث افزایش فعالیت قلب می گردد. فیبرهای پاراسمپاتیک قلبی (اعصاب واگ) عکس سمپاتیک عمل کرده و با ترشح استیل کولین از انتهای آکسونی خود، فعالیت قلب را کاهش می دهند.
منابع بخش توضیحات
-شادان، فرخ.ترجمه: فيزيولوژى پزشكى پرفسور آرتورگايتون. جلد اول، انتشارات شركت سهامى چهر
-برزکار،ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی.چاپ اول.بهار 1385.شابک:8-7688-06-964
-نراقى، محمد على؛ حاجى حسينى، داود.ترجمه نوروآناتومی . انتشارات جعفری
-میناگر،علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پرفسور فیتزجرالد.انتشارات دانش پژو
Williams & Warwick. Gray's Anatomy. Thirty-seventh edition. Churchill Livingstone. ISBN 0-443-04177-6
موضوعات فیزیوتراپی شامل:
مقالات حرکت شناسی (کینزیولوژی)
مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه
مقالات شکستگی استخوانها و جراحی های ارتوپدی
مقالات روماتولوژی (شامل اصطلاحات،اختلالات و بیماریهای روماتیسمی و روماتیسم خارج مفصلی)
مقاله های دستگاه عصبی مرکزی و محیطی (cns & pns)
مقالات سیستم عصبی، بیماریها و اختلالات مربوطه
مقالات سیستم تنفسی، بیماریها و اختلالات مربوطه
مقاله های سیستم حسی، درد و موضوعات آن
مقالات سیستم عروقی، بیماریها و اختلالات مربوطه
مروری بر آناتومی سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی ازطریق تصاویر
اخبار کنگره ها و سمینارهای فیزیوتراپی
مهمترین اخبار دکترای حرفه ای فیزیوتراپی
مقالات ورزش و تغذیه (شامل موضوعات تحرک و فعالیت بدنی،تغذیه صحیح،چاقی،اضافه وزن،کنترل وزن و غیروه)
مقالات قلب و عروق (شامل مفاهیم، اختلالات و مقاله های آموزشی)
طبقه بندی مطالب بر اساس ناحیه بدن
*استفاده از مطالب فقط درصورت ذکر منبع وبلاگ مجاز است
Iran