فیزیوتراپی- فیزیوتراپیست (شهرستان آمل)

مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه

مقالات روماتولوژی (شامل اصطلاحات،اختلالات و بیماریهای روماتیسمی و روماتیسم خارج مفصلی)

مروری بر آناتومی سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی ازطریق تصاویر

مطالب و موضوعات متفرقه (مقالاتی درباره فشار خون، دیابت، بیوفیزیک، رادیولوژی،فیزیولوژی و تست خون، برخی از بیماری ها و...)

مقالات ورزش و تغذیه (شامل موضوعات تحرک و فعالیت بدنی،تغذیه صحیح،چاقی،اضافه وزن،کنترل وزن و غیروه)

مقالات قلب و عروق (شامل مفاهیم، اختلالات و مقاله های آموزشی)

طبقه بندی مطالب بر اساس ناحیه بدن

برچسب‌ها: رادیولوژی, ام آر آی, فوائد ام آر آی, دستگاه ام آر آی

+ نوشته شده در سه شنبه هشتم فروردین ۱۳۹۱ ساعت 3:34 توسط فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار |

مفاهیم رادیولوژی

همان طور که می دانید الکترونها ذرات با بار منفی هستند که در یک توصیف ساده روی مداراتی به دور هسته می چرخند. با توجه به برابر بودن تعداد الکترونها و پروتونهای یک اتم در حالت عادی ،‌ این اتم از لحاظ بار خنثی می باشد. این توصیف که به منظومه شمسی شبیه است ، تفاوتهایی نیز با آن دارد ، از جمله اینکه در هر مدار بر خلاف مدارات منظومه شمسی بیش از یک الکترون وجود دارد و آن به این نحو است که در مدار اول حداکثر 2 الکترون ، در مدار دوم حداکثر 8 الکترون و...که اگر به صورت ریاضی این روند را نشان دهیم و شماره مدار را n فرض کنیم حداکثر تعداد الکترونی که می تواند در آن مدار قرار گیرد از رابطه Zn2 بدست خواهد آمد. ترتیب این مدارات با حروف لاتین که با حروف K شروع می شود ، نامگذاری شده است.
تفاوت دیگری که مدارات اتم با منظومه شمسی دارد ، کروی شکل بودن لایه مدارات است. الکترون لایه اول که نزدیکترین لایه به هسته است ، الکترون K نامیده می شود و به همین ترتیب لایه های بعدی N , M , L و... از هسته دور می شوند. قطر لایه های الکترون نشأت گرفته از سه اثر هستند که عبارتند از:
1- نیروهای هسته ای وارد بر الکترونها
2- مومنتوم زاویه ای
3- انرژی الکترون
نیرویی که بین هسته و الکترون برقرار است و الکترونها را در اتم نگه می دارد Binding Force نیروی همبستگی نامیده می شود و با عکس مجذور فاصله بین هسته و الکترون متناسب است. مومنتوم زاویه ای نشانگر حرکت منحنی شکل الکترون به دور هسته می باشد. ذرات مقید (Bound Particles) همواره انرژی منفی در خود دارند که این قضیه شامل الکترون ها نیز می شود که برای آزاد شدن این انرژی باید به مقدار صفر یا مثبت برسد و چون این انرژی به عنوان مقدار انرژی لایه در بردارنده الکترون به عنوان مثال تنگستن دارای یک انرژی لایه ای K به میزان kev 5/69 و انرژی لایه L به مقدار kev 11 می باشد.

1-1

تشعشع الکترومغناطیسی
* پرتو الکترومغناطیسی (electromagnetic Radiation)
* فوتون (photon):
یک فوتون کوچکترین کمیت هر پرتو الکترومغناطیسی است. همانند اتم که کوچکترین کمیت هر عنصر است. فوتون ممکن است بصورت باندهای کوچک انرژی که غالباً کوانتوم (quantum) نامیده میگردد و در فضا با سرعت نور حرکت می کند، درنظرگرفته شود.
ما فوتون های X-ray، فوتون های نور و انواع دیگر پرتوهای الکترومغناطیسی را با عنوان پرتو فوتونی (photon Radiation) می شناسیم و نام گذاری می کنیم.
یک فوتون X-ray یک کوانتوم انرژی الکترومغناطیسی است.
درقرن نوزدهم، MaXwell نشان داد که نور مرئی هم دارای خاصیت مغناطیسی است و هم دارای خاصیت الکتریکی، بنابراین نام این پرتو را پرتو الکترومغناطیسی گذاشت.
*سرعت و دامنه (Velocity & Amplitude)
فوتونهای حامل انرژی در فضا با سرعت نور (C) منتشر می شوند. سرعت نور 186.000 مایل برثانیه و یا درواحد SI سرعت نور 3.10 m/s است.
سرعت همه پرتوهای الکترومغناطیسی 3.10 m/s است.
اگر چه فوتونها به علت نداشتن جرم و درنتیجه نداشتن شکل قابل تشخیص، ولی آنها دارای میدانهای الکتریکی و مغناطیسی هستند که بطور پیوسته با زمان و بطور سینوسی (sinusoidal) تغییر می کنند. شکل سه مثال از تغییر سینوسی را نشان می دهد. به این نوع از تغییرات معمولاً موج سینوسی (sine ware) گفته می شود.
دامنه نصف فاصله بین قله (crest) تا دره (valley) درموج سینوس است.* فرکانس و طول موج (frequency and wavelength)مدل موج سینوسی پرتوهای الکترومغناطیسی، تغییرات میدانهای الکتریکی و مغناطیسی را هنگام عبور پرتو با سرعت C را نشان می دهد. خواص مهم این مدل فرکانس (f)(frequency)و طول موج (l)(ware length) است.
فرکانس (بسامد) معمولاً بصورت تعداد نوسانات در هر ثانیه تعریف می گردد و واحد اندازه گیری آن هرتز (Hz)(Hertz) است که برابر است با یک دوره بر ثانیه(1 cycle / second)
فرکانس برابر است با تعداد طول موجهایی که در هرثانیه از یک نقطه عبور می کند.
فاصله میدان دو قله و یا دو دره ویا دو نقطه متناظر در یک موج سینوسی طول موج (wavelength) نامیده می گردد. شکل سه موج سینوسی با طول موجهای مختلف را نشان می دهد
همانگونه که مشاهده می گردد، با افزایش طول موج، فرکانس کاهش می یابد.
سه پارامتر سرعت، فرکانس و طول موج همگی برای بیان و توصیف یک پرتو الکترومغناطیسی لازم هستند.
دریک سرعت ثابت، فرکانس و طول موج نسبت عکس دارند.
سه پارامتر اصلی پرتوالکترومغناطیسی طبق معادله موج (ware equation) به هم مرتبط میگردند:
Velocity=Frequency × Wavelength
V=f. l
معادله موج هم برای پرتو الکترومغناطیسی و هم برای امواج صوتی مورد استفاده قرار می گیرد ولی این را در ذهن داشته باشید که امواج صوتی بسیار متفاوت از فوتونهای الکترومغناطیسی هستند.
منابع تولید صدا متفاوت هستند، این امواج درجهات مختلف منتشر می گردند وسرعت آنها دارای تغییرات زیادی است و سرعت امواج صوتی وابسته به ماده ای است که صوت در آن ها منتشر می گردد و امواج صوتی از خلاء نمی توانند عبور کنند.
بعد از این معادله موج معرفی شد، ما می توانیم این معادله را برای پرتوهای الکترومغناطیسی بصورت ساده شده زیر در آوریم (توجه گردد چون پرتوهای الکترومغناطیسی دارای سرعت ثابت (C) هستند.):
C: سرعت پرتوالکترومغناطیسی l
f: فرکانس
l: طول موج
*طیف الکترومغناطیسی (Electromagnetic spectrum)
محدوده فرکانس پرتو الکترومغناطیسی تقریباً از 10 Hz تا 10 Hz است. طول موجهای فوتون مربوط به این پرتوها، تقریباً 10nm تا 10M به ترتیب است. این محدوده گسترده انواع زیادی از پرتوهای الکترومغناطیسی را که بیشتر آنها برای ما آشنا هستند، پوشش می دهد. این پرتوها روی هم، طیف الکترومغناطیسی را تشکیل می دهند.
طیف الکترومغناطیسی شامل کل محدوده پرتوهای الکترومغناطیسی است.
طیف الکترومغناطیسی دارای سه منطقه مهم برای تکنولوژی رادیولوژی است که عبارتند از:
نورمرئی (visible light)، فرکانس های رادیویی (radiofrequency) و پرتو (X-radiation) X است.
قسمتهای دیگر این طیف الکترومغناطیسی شامل پرتوفرابنفش (ultraviolet radiation)، نور مادون قرمز (infrared light) و پرتو مایکروویو (microwave) است.
فوتونهای این پرتوهای گوناگون همگی یکسان هستند. یعنی هر فوتون بصورت یک باند انرژی شامل میدانهای متغییر الکتریکی و مغناطیسی است که با سرعت نور حرکت می کنند. تنها تفاوت بین این فوتونها، فرکانس و طول موج آنها است.
امواج ماوراصوت (ultrasound) به صورت فوتون نیست و این امواج دارای سرعت ثابت نیستند. ماوراء صوت، موج حاصل از حرکت مولکول هاست و این امواج به ماده نیاز دارند. در صورتیکه پرتوهای الکترومغناطیسی می توانند در خلاء هم وجود داشته باشند.
ماوارء صوت تشخیصی ، بخشی از طیف الکترومغناطیسی نیست.
* اندازه گیری طیف الکترومغناطیسی
(Measurement of the electromagnetic spectrum)
طیف الکترومغناطیسی را می توان با سه مقیاس متفاوت بیان کرد، یعنی با انرژی، فرکانس و طول موج. چون سرعت تمام پرتوهای الکترومغناطیسی ثابت است پس طول موج و فرکانس با هم نسبت عکس دارند. (C=f.l)
* نور مرئی (visible light)
هنگامی که نور مرئی را از یک منشور ( prism) عبور می دهیم، این نور به یک طیف رنگین کمانی (Rainbow) تفکیک می گردد. این پدیده را شکست ( refraction) گویند.
هنگامی که نور سفید از یک منشور عبور داده می شود، چون این نور از فوتون هایی با یک محدوده طول موج تشکیل شده است، این نور شکست پیدا می کند و منشور به عنوان یک جدا کننده طیف نور براساس طول موج است. اجزای تشکیل دهنده نور سفید دارای محدوده طول موجی تقریباً از 400 nm برای رنگ بنفش تا 700 nm برای رنگ قرمز هستند.
نور مرئی کوچکترین قسمت از طیف الکترومغناطیسی را شامل می گردد و این تنها قسمتی است که ما می توانیم آن را به طور مستقیم احساس کنیم.
نور خورشید همچنین دارای دو نوع از نور مرئی است: مادون قرمز و فرابنفش (ماوراء بنفش).
نور مادون قرمز (Infrared light) تشکیل شده است از فوتونهایی با طول موجهایی بزرگتر از نور مرئی و کوچکتر از امواج مایکرویو. مادون قرمز به هر ماده ای که بخورد کند، آن را گرم می کند، که می توانیم این گرما را گرمای تشعشعی ( radiant heat) درنظر بگیریم.
نور ماوراء بنفش (ultraviolet light) در طیف الکترومغناطیسی ما بین نور مرئی و پرتوهای یون ساز (ionizing radiation) قرار دارد. این نور مسؤل واکنشهای مولکولی است که هنگام آفتاب سوختگی ایجاد می گردد.

* فرکانس رادیویی (RF) (radio frequency)
مهندسان تلویزیون و رادیو تابش فوتونها را با فرکانس هایشان توصیف می کنند.
کانالهای تلویزیون های ماهواره ای معمولاً بوسیله فرکانس هایشان شناخته می شوند که این فرکانسها، فرکانسهای رادیویی یا RF می نامند.
فوتونهای فرکانس رادیویی دارای مقدار انرژی بسیار کم و طول موج بسیار بالای هستند.
فرکانس رادیویی که طول موج کوتاهی دارند به عنوان پرتوهای مایکرویو (microware) شناخته می گردند. پرتوهای مایکروویو وابسته به استفاده، دارای فرکانسهای متغیری هستند. اما همیشه دارای فرکانس بیشتر از فرکانس رادیویی و کمتر از مادون قرمز هستند.
پرتوهای مایکروویو دارای استفاده های گوناگونی اعم از تلفنهای همراه، کنترل سرعت در اتوبان ها و در پخت و پز (مایکروویو) دارند.
* پرتو یون ساز (Iodizing Radiation)
برخلاف فرکانس رادیویی و نور مرئی، پرتو الکترومغناطیسی یون ساز معمولاً بوسیله انرژی فوتون ذخیره شده در آن، مختص می گردند.
یک فوتون پرتو X ، تقریباً مقدار قابل ملاحظه ای، بیشتر انرژی نسبت به فوتون نور مرئی یا فوتون فرکانس رادیویی دارد. فرکانس پرتو X بسیار بیشتر و طول موج آن بسیار کمتر از انواع دیگر پرتوهای الکترومغناطیسی است. تمایزی که گاهی وجود دارد این است که فوتونهای پرتو گاما از فوتونهای پرتو X میزان بیشتری انرژی دارند. این مطلب درگذشته درست بود، چون تجهیزات پرتو X موجود، میزان انرژی محدودی داشتند. ولی اکنون به علت وجود شتاب دهنده های خطی، ما می توانیم پرتوهای X با انرژی بسیار بالاتری نسبت به پرتوهای گاما تولید کنیم، بنابراین این تمایز مناسب نیست.
تنها تفاوت مابین پرتوهای X و پرتوهای گاما، در ذات آنها است.
پرتوهای X از ابرالکترونی یک اتم که بطور مصنوعی تحریک شده است، ساطع می گردند در حالیکه پرتوهای گاما از هسته های اتم رادیواکتیو ساطع می گردند.
پرتوهای X در تجهیزات الکتریکی تولید می گردند، درمقابل پرتوهای گاما ازماده رادیواکتیو بطور خودبه خود ساطع می گردند.
این شرایط نیز در تفاوت بین ذرات بتا (Beta particles) و الکترون ها نیز یکسان است. این ذرات یکسان هستند به جز اینکه ذرات بتا از هسته می آیند و الکترونها از بیرون هسته میآیند.
نور مرئی بوسیله طول موج، فرکانس رادیویی بوسیله فرکانس و پرتوهای X بوسیله انرژی شناخته و تعریف می گردند.

منبع:سایت جامع رادیولوژی ایران

موضوعات فیزیوتراپی شامل:

مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه

مقالات روماتولوژی (شامل اصطلاحات،اختلالات و بیماریهای روماتیسمی و روماتیسم خارج مفصلی)

مروری بر آناتومی سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی ازطریق تصاویر

مقالات ورزش و تغذیه (شامل موضوعات تحرک و فعالیت بدنی،تغذیه صحیح،چاقی،اضافه وزن،کنترل وزن و غیروه)

مقالات قلب و عروق (شامل مفاهیم، اختلالات و مقاله های آموزشی)

طبقه بندی مطالب بر اساس ناحیه بدن

برچسب‌ها: رادیولوژی, مفاهیم رادیولوژی, طیف الکترومغناطیسی, فرکانس های رادیویی

+ نوشته شده در سه شنبه هشتم فروردین ۱۳۹۱ ساعت 2:55 توسط فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار |

سی تی اسکن

در سی تی اسکن یا توموگرافي كامپيوتري (CT scan) از تجهيزات مخصوص x- Ray استفاده مي شود تا تصاويري از زواياي مختلف بدن ايجاد كند. رايانه، اطلاعات دريافتي را براي نشان دادن مقطعي از بافت بدن و اندام ها را پردازش مي كند. تصويربرداري CT مي تواند انواع مختلفي از بافت ها ، مانند ريه، استخوان، بافت نرم و رگ هاي خوني را با وضوح زياد نشان دهد ، كه درآن از تجهيزات تخصصي و كارشناسان خبره، براي ايجاد تصاوير استفاده مي شود. با استفاده از CT، راديولوژيست ها خيلي آسان تر مي توانند مشكلات و بيماري هاي عروقي ، معده، بيماري هاي عفوني، ضربه ها و بي نظميها و مشکلات ماهيچه ای–اسكلتی را تشخيص دهند. براي افزايش جزييات از تصاوير مقطعي از هر بافت استفاده مي شود. CT يكي از بهترين ابزارهاي مطالعه قفسه سينه و شكم مي باشد. اغلب براي تشخيص بيشتر سرطان ها، مانند ريه، كبد، و سرطان پانكراتيك ارجحيت دارد و به پزشك اجازه مي دهد كه وجود تومور، اندازه ، موقعيت دقيق، توسعه و پيشرفت تومور را با مقايسه نسبت به بافت هاي هم جوار تشخيص دهد. به همین دلیل آزمون CT روش تشخيص و درماني مهمي در مشكلات و صدمات مهره اي و آسيبهاي وارده در دست، پا و ساختمان اسكلتي ساخته است. تصوير برداري CT، در اندازه گيري، چگالي موادمعدني استخوان و تشخيص پوكي استخوان كاربرد دارد. در موارد ضرب ديدگي، CT به سرعت صدمات وارده به كبد، طحال ، كليه و يا هر ارگان ديگر را تشخيص مي دهد.

براي سي تي اسكن چه بايد انجام داد؟

شما بايد لباس هاي راحت، گشاد و مناسب بپوشيد، اشياء فلزي مي تواند در تصوير تاثير بگذارد. بنابراين بايد لباس زيپ دار و گيره دار را درآوريد. ممكن است از شما درخواست شود كه سنجاق سر، جواهرات، عينك، سمعك و دندان مصنوعي و هر چيزي را كه در قسمت مورد نظر قرار دارد، در آوريد. هم چنين ممكن است از شما درخواست شود كه براي يك يا چند ساعت قبل از آزمايش از خوردن و آشاميدن خوداري كنيد. زنان باردار حتماً بايد قبل از آزمايش پزشك يا تكنسين رادیولوژی را آگاه سازند.

دستگاه CT اسکن چه تجهیزاتی دارد؟

دستگاه سي تي ، ماشين بزرگ، مربع شكل با يك تونل در مركز مي باشد. بیمار بسيار آرام به روي ميزي كه مي تواند به بالا، پايين و به آهستگي به داخل و خارج از مركز اين تونل حركت كند دراز مي كشد. بر روي تيوپ دستگاه X-Ray يك گنتري دوار وجود دارد كه در اطراف بدن بيمار حركت مي كند و تصاويري از بدن بيمار گرفته مي شود. در هنگام حركت تخت، صداهايي از آن ايجاد مي شود. تكنولوژيست مي تواند شما را ببيند و با شما صحبت نمايد. شما در طي آزمون در اتاق تنها هستيد.

دستگاه سی تی اسکن در تصویر زیر:

اين آزمون چگونه انجام مي شود؟

در بيشتر آزمون ها، CT بسيار شبيه به آزمون هاي x-Ray مي باشد. پرتوهاي X-Ray به صورتي كنترل شده وارد بدن بيمار شده و بافتهاي مختلف ، اين پرتوها را با سرعت هاي مختلف جذب مي كنند. در راديولوژي ساده، هنگامي كه فيلم مخصوص اكسپوز مي شود تصاويري از اندام هاي داخلي بدن ايجاد مي شود. در فيلم هاي CT ، آرايش چندين دتكتور در كنار هم براي اندازه گيري مقدار اشعه X-Ray در برش مورد نظر استفاده مي شود.

درون CT scanner يك گنتري گرداننده كه به يك سمت تيوپ X-Ray و آشكارساز قوسي شكل در طرف مخالف آن نصب شده است، پرتوهاي X-Ray در قسمت پروانه اي شكل، از چارچوب دوار تيوپ X-Ray منتشر مي شود و آن گاه در اطراف بيمار آشكار مي شوند.هرگاه تيوپ X-Ray و آشكارساز 360 درجه چرخيد پرتوها از يك مقطع باريك عبور كرده و تصوير ايجاد مي شود. در طي هر چرخش، اشكارساز حدود 1000 تصوير از عبور X-Ray ثبت مي كند. اين تصاوير توسط رايانه مخصوص، تصاوير دو بعدي از برش اسكن شده را، بازسازي مي كند. ممكن است شما فكر كنيد كه قسمتي از آن، اسكن به عمل مي آيد مشابه يك قرص نان برشي بسيار باريك باشد. تصوير اين برش ها، توسط كامپيوتر پردازش شده و در نتيجه جزييات تصوير هاي چند بعدي از بدن، به خوبي قابل رويت مي گردد.

تكنولوژي سي تي اسپيرال، دقت تصاوير را نسبت به سي تي معمولی براي بيشتر بيماري ها افزايش داده است. تكنيك تصويربرداري از رگ ها كه سي تي اسپيرال انژيوگرافي ناميده مي شود، يك روش غير تهاجمي و ارزان تر نسبت به آنژيوگرافي معمولي مي باشد، و به پزشك اجازه مي دهد تا رگ هاي خوني را بدون نياز بيشتر به روش هاي تهاجمي ببيند.

كلمه سي تي اسپيرال از شكل ، مسيري كه پرتوهاي X-Ray در طول اسكن كردن ، طي مي كنند گرفته شده است. ميز آزمايش با سرعت ثابت، از ميان گنتري اسكنر، هنگامي كه تيوپ X-Ray پي در پي اطراف بيمار مي چرخد، حركت مي كند. و يك مسير مارپيچي را از درون بدن بيمار طي مي كند. اين مسير مارپيچي، بدون اين كه بين تصاوير وقفه ايجاد شود پي در پي داده ها را جمع مي كند. به وسيله سي تي اسپيرال و توالي سريع تر تصوير، تصاويري با كيفيت بالاتر و پرتوگيري كمتر ايجاد مي شود. سي تي اسپيرال، كه سي تي چند آشكارساز نیز ناميده مي شود، معمولاً از چهار تا شانزده رديف سيستم تشكيل يافته است. همچنین سي تي اسكنرهايي با 24 آشكارساز، هم اكنون وجود دارند. استفاده از 12 رديف سيستم اسكنر، مي تواند 32 تصوير در هر ثانيه به وجود آورد.

در اسكن اسپيرال، فرد بايد نفس خود را نگه دارد كه اجازه مي دهد اسكن كردن از chest يا abdomen در 10 ثانيه يا كمتر انجام می شود. سرعت تصويربرداري در همه بيماران، به ويژه در سالمندان، كودكان و يا در بيماران بدحال ضروري است. در افرادي كه اسكن آن ها طول مي كشد تصاوير آن ها معمولاً ناواضح است. CT چند آشكارساز، كاربردي مشابه با سي تي آنژيوگرافي دارد. اما فوايد آن بيشتر است.

در سي تي معمولي، ضايعه هاي كوچك، هنگامي كه فاصله اي بين اسكن ها وجود داشته باشد، ممكن است آشكار نشود. زيرا ضايعه ممكن است در فاصله بين اسكن ها گم شود. سرعت اسكن مارپيچي و نگه داشتن نفس، سرعت تشخيص ضايعه را افزايش مي دهد.

CT scan چگونه انجام مي شود؟

تكنولوژيست به روي تخت سي تي به بيمار پوزيشن مي دهد و براي ثابت كردن پوزيشن بيمار، ممكن است از بالش استفاده كند. تخت به كندي در درون دستگاه سي تي حركت مي كند. بستگي به منطقه اي از بدن بيمار که آزمايش مي شود، افزايش حركت ممكن است آن قدر كم باشد كه بيمار آن را احساس نكند و يا آن قدر زياد باشد كه بيمار متوجه اين حركت شود، آزمون سي تي اغلب به استفاده از مواد كنتراست نياز دارد. تا اين كه وضوح بافت مشخص يا رگ هاي خوني افزايش يابد.

ماده كنتراست ممكن است از طريق خوراكي يا تزريق مستقيم به درون سياهرگ ها و يا به صورت تنقيه به بدن وارد شود كه بستگي به منطقه اي دارد كه بيمار آزمايش مي شود. راديولوژيست يا تكنولوژيست ممكن است از بيمار در مورد آلرژي ها و به خصوص حساسيت به داروي خاص سئوال كند و يا بيماري هايي مانند ديابت، آسم، بيماري هاي قلبي، مشكلات كليوي يا تيروئيد كه در هر كدام از اين حالات ممكن است خطر واكنش به مواد كنتراست و يا مشكلات ديگري كه منجر به خارج ساختن ماده كنتراست از بدن بيمار مي شود وجود داشته باشد.

آزمون CT معمولاً حدود 5 تا 30 دقيقه طول مي كشد. هنگامي كه آزمون انجام مي شود بيمار بايد منتظر بماند، تا تصاوير آماده شده و مشخص شود آيا به تصاوير بيشتري نياز هست يا نه. بيشتر مراكز شكستگي، يك CT scanner در قسمت اورژانس خود دارند.

سي تي در تشخيص و درمان بيماري هاي عروقي كه ممكن است باعث سكته، نارسايي كليه و يا حتي مرگ شود نقش بسيار مهمي را ايفا مي كند.

در طي آزمون چه تجربه اي خواهيم داشت؟

CT هيچ دردي ندارد. در سي تي مارپيچي، فرد بايد تا زماني كه لازم است دراز بكشد و براي هر آزمون، آمادگي لازم به آن آزمون داشته باشد. ممكن است از شما درخواست شود تا اين كه ماده كنتراست مثبت، براي تشخيص بهتر در مورد معده ، روده كوچك و يا كولون استفاده كنيد.

بعضي از بيماران فكر مي كنند كه طعم ماده كنتراست خيلي بد است اما مي توان به آساني آن را تحمل كرد. اگر آزمون از كولون باشد، ماده كنتراست از طريق تنقيه وارد كولون مي شود. شما در طي آزمايش احساس پري شكم داريد و ممكن است احساس كنيد كه مايع از بدن شما خارج مي شود، كه هر چه آزمايش سريع تر انجام شود، بيمار راحت تر خواهد بود. براي رگ هاي خوني و كليه ها آزمون رايج تزريق ماده حاجب از طريق سياهرگ ها است. كه بافت نرمال و يا غير نرمال در ارگان هايي شبيه كبد و طحال و ... تشخيص داده مي شود. بعضي از بيماران گرماي زيادي در بدن خود احساس مي كنند و يا ممكن است كه طعم فلز در پشت دهان خود احساس كنند كه معمولا يك يا دو دقيقه بعد از بين مي رود. بعضي از افراد احساس گزش دارند، اگر انها احساس گزش و يا ورم هاي گوچك بر روي پوستشان داشتند، مي توانند با دارو معالجه شوند. كه مي تواند علت استعمال ماده كنتراست خاصی باشد و نياز به درمان فوري دارد. بنابراين اگر شما اين علائم را داشتيد سريعاً تكنولوژيست را با خبر سازيد. البته در موارد كنتراست جديد اين تاثيرات زيان آور به حداقل رسيده است. در طي اسكن، شما در اتاق خواهيد ماند البته، تكنولوژيست مي تواند شما را ببيند و صحبت هايتان را بشنود و با شما صحبت كند. براي اطفال، پدر و مادر مي توانند همراه بيمار در اتاق بمانند تا ترس كودك را كاهش دهند، اما استفاده از شيلت سربي، براي جلوگيري از پرتوگيري اين افراد، لازم است.

نتايج توسط چه كسي تفسير مي شود؟

راديولوژيستي كه از پزشكي و سي تي و ديگر آزمون هاي راديولوژي مطلع است، تصاوير را تفسير مي كند و گزارشات آن را برای پزشك معالج ارسال مي كند. پزشك معالج ، در مورد فردي كه نتايج را به دست مي آورد، اطلاعاتي را در اختيار بيمار خواهد گذاشت. در تكنولوژي جديد، گزارشات تشخيصي و ارجاع تصاوير، از طريق اينترنت امكان پذير مي باشد.

فوايد و خطرات آن چيست؟

مزایا :

* برخلاف روش هاي تصويرگيري ديگر در سي تي جزييات بيشتر از بافت هايي مانند ريه ها، استخوان ها، بافت نرم و رگ هاي خوني ديده مي شود.

* سي تي بدون درد ، تهاجمي و دقيق است.

* آزمون سي تي سريع و آسان است و در موارد آسيب ديدگي ها، ضايعات داخلي و خونريزي ها را به سرعت آشكار مي كند تا نجات جان بيمار آسان تر شود.

* سي تي نياز به روش هاي تهاجمي مانند جراحي و نمونه برداري را كاهش مي دهد.

* سي تي، نرمال و يا غير نرمال بودن ساختارهاي بدن را تشخيص مي دهد و يك راهنماي دقيق براي راديوتراپي، بيوپسي و ديگر روش هاي تهاجمي است.

* سي تي ، ابزاری ارزشمند براي طيف وسيعي از مشكلات باليني است.

خطرات :

* در سي تي نيز مانند X-Ray از پرتو اشعه X استفاده مي شود ، اما منافع تشخيص آن به مراتب بيشتر از زيان آن است. پرتوهاي موثر در اين آزمون در حد10msv است. كه ميانگين دريافت پرتوهاي پراكنده در مدت سه سال است.

* زنان در صورت احتمال بارداري حتما بايد پزشك يا تكنولوژيست را با خبر سازند.

مادران شيرده بايد تا 24 ساعت پس از تزريق ماده كنتراست به فرزند خود شير ندهند.

عكس العمل هاي بدن به ماده كنتراست يد دار و خطرهاي الرژيك جدي بسيار نادر است و بخش راديولوژي به داروهاي اورژانس مجهز مي باشد و به اين موارد سريعاً رسيدگي خواهد شد.

محدوديت ها :

بسياري از جزييات بافت هاي نرم در مناطقي مانند زانو و شانه در MRI سريع تر تشخيص داده مي شود. اين آزمون به طور معمول براي زنان باردار انجام نمي شود.

منبع تصویر: http://endocrinesurgery.ucla.edu/

موضوعات فیزیوتراپی شامل:

مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه

مقالات روماتولوژی (شامل اصطلاحات،اختلالات و بیماریهای روماتیسمی و روماتیسم خارج مفصلی)

مروری بر آناتومی سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی ازطریق تصاویر

مقالات ورزش و تغذیه (شامل موضوعات تحرک و فعالیت بدنی،تغذیه صحیح،چاقی،اضافه وزن،کنترل وزن و غیروه)

مقالات قلب و عروق (شامل مفاهیم، اختلالات و مقاله های آموزشی)

طبقه بندی مطالب بر اساس ناحیه بدن

برچسب‌ها: رادیولوژی, سی تی اسکن, CT scan, فوائد سی تی اسکن

+ نوشته شده در یکشنبه دوازدهم فروردین ۱۳۸۶ ساعت 3:53 توسط فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار |

میلوگرافی

عبارت کلی است که برای رادیوگرافی از ساختمان سیستم عصبی مرکزی (CNS) که در داخل کانال مهره ای واقع شده است، بکار می رود . این ازمایش با تزریق ماده حاجب به فضای ساب اراکونوئید از طریق سوراخ مهره ای انجام می گیرد. در بیشتر نقاط MRI به طور گسترده جایگزین میلوگرافی شده است .

میلوگرافی به عنوان یک روش ازمایش در بیمارانی که ممنوعیت MRI دارند(افرادی که دارای ضربان ساز قلبی هستندو...) جهت نشان دادن جزئیات تشریحی کانال نخاعی ،ریشه های عصبی، تومورها، فتق دیسک (herniated disk)، و همچنین برای تشخیص محدود شدن ساب اراکونوئید و تشخیص تنگی ستون نخاعی با تعیین الگوی جریان مایع CSF بکار می رود .

وضعیت تشریحی

نخاع در داخل ستون مهره ها به شکل استوانه ای باریک از سوراخ پس سری تا ناحیه کمر امتداد دارد. طول نخاع در اقایان کمی بلندتر از خانم هاست . طول ستون مهره ها بلندتر از نخاع است،به طوری که نخاع در دوران جنینی در سطح دومین قطعه ساکروم قرار دارد ،اما چون رشد کانال مهره ای بیشتر از نخاع است انتهای طناب نخاعی به بالا کشیده می شود و در بدو تولد در حد سومین مهره کمری و در افراد بالغ در حد بالایی دومین مهره کمری قرار می گیرد ،به قسمت انتهایی نخاع مخروط (conus medullaris)می گویند که از آن رشته های موسوم به ریشه های اعصاب نخاعی که تا سطح دومین قسمت ساکروم کشیده اند منشعب می شوند .

نخاع از خارج به داخل از سه لایه (مننژ) احاطه شده که این لایه ها بواسطه فضاهایی از یکدیگر جدا می شوند :

لایه سخت شامه (dura mater) لایه خارجی مننژ که از یک لایه الاستیک محکم ساخته شده که محل اتصالش از لبه های سوراخ پس سری تا حد دومین قسمت خاجی کشیده شده است . بین این لایه و جدار و جدار کانال مهره ای فضای اپی دورال قرار دارد که از بافت همبند سست حاوی بافت چربی و عروق خونی است .

لایه عنکبوتیه (araconoid mater) لایه میانی مننژ که با لایه سخت شامه فضای ساب دورال را تشکیل می دهد در این فضا مقدار کمی مایع وجود دارد که CSF نیست

لایه نرم شامه (pia mater) لایه داخلی مننژ است که با لایه عنکبوتیه فضای نسبتا بزرگی بنام ساب اراکونوئید را تشکیل می دهد . این فضا حاوی مایع CSF میباشد این فضا به درون شیارهای مغز راه یافته و با بطن چهارم مغز و فضای دور عروقی ارتباط بر قرار می کند . در بعضی از نقاط فضای زیر عنکبوتیه بزرگ می شود که به انبار یا سیسترن معروف است ، بزرگترین سیسترن، سیسترن مگنا است که با بطن چهارم ارتباط دارد

مایع مغزی-نخاعی

قسمت اعظم این مایع توسط پالایش فعال شبکه های کوروئیدی بطن های جانبی و سوم و چهارم و مقدار کمی نیز از طریق پالایش جدار عروق مویرگی تولید می شود . مقدار ترشح این مایع در فرد بالغ500-600میلی لیتر در روز و حجم کلی آن در فضای ساب آراکونوئید و بطن های مغز حدود 90-150mlمی باشد،لذا مقدار زیادی از CSFمجددا" از طریق پرزهای عنکبوتیه جذب سینوس های سیاهرگی شده به خون باز می گردد . حجم این مایع در اطفال کم است لذا در جریان میلو گرافی یا پنکسیون لمبار نباید حجم زیادی از این مایع خارج شود . CSFدر سیستم عصبی عمل حفاظتی داشته و بعنوان ضربه گیر عمل می کند . اولین بار والسالوا اهمیت این مایع را بیان نمود ،سپس ماژندی فیزیولوژی انرا تشریح کرد .

گردش CSFاز بطنهای جانبی شروع شده از طریق سوراخ مونرو وارد بطن سه و از راه سلویوس به بطن چهارم و سپس از راه دو سوراخ لوشکا و ماژندی وارد فضای ساب اراکونوئید می شود ، پس از آن CSF از طریق سینوسهای سهمی توسط پرزهای اراکونوئید به درون سیاهرگها باز می گردد . بدین ترتیب مقدار ترشح CSFروزانه حدود سه برابر گنجایش فضای ساب اراکونوئید و بطن های مغزی است

اندیکاسیون

آزمایش میلو گرافی به منظور مطالعه ساختمان تشریحی کانال مهره ای و ریشه های عصبی (رادیکول)و عوامل مرضی انها بخصوص اثر فشار بروی کانال ناشی از فشار تومورها و بویژه فشار فتق دیسک بین مهره ای و انسداد کانال مهره ای (Spinal canal block)و پرولاپس دیسک صورت می گیرد .

کنترا اندیکاسیون(contra-indication)

وجود خون در,CSFبیمارانی که فشار داخل جمجمه ای انها افزایش یافته،بیماران مبتلا به عفونت مننژو حساسیت شدید به ید

مواد حاجب در میلوگرافی (Contrast media for myelography)

از دو نوع کنتراست شفاف negative))وکدرpositive))استفاده می شود . کنتراست منفی شامل گازها می باشد که از CSF سبکتر بوده در بالاترین سطح مایع در کانال مهره ای قرار می گیرد .آزمون میلو گرافی با کنتراست منفی pnemo myelography نام دارد که اولین بار در سال 1919توسط دندی صورت گرفت.

هوا و اکسیژن از مواد حاجب منفی می باشد که در میلو گرافی بخصوص در نواحی گردن و پشتی استفاده می شود . بعلت جذب سریع اکسیژن امروزه هوا بعنوان مناسبترین گاز در میلوگرافی استفاده می شود.

مزایای پنمو میلوگرافی

کاهش التهاب در کانال مهره ای ،عدم نیاز به خارج کردن و جذب سریع عامل کنتراست(گازها در فاصله 24تا 48 ساعت جذب می شوند ،نمایان سازی قابل توجه تمام طول کانال مهره ای و نخاع بخصوص در وضعیت نیمرخ و توموگرافی در این وضعیت مورد توجه می باشد . دانسیته ملایم گازها ضایعات کوچک کانال مهره ای را مانند وجود تومورهای کوچک بخصوص در محل اتصال معایب پنمو میلوگرافی

مشکل تکنیکی ،صرف وقت زیاد به همراه وسایل حساس ، خارج شدن مایع مغزی نخاعی ، تدا خل عامل کنتراست با گازهای موجود در نای و روده ها و ایجاد مشکل در وضعیت روبرو ، ضعف دانسیته گاز و تشخیص غلط و عوارض ناشی از تزریق گاز مانند تهوع ،استفراغ ،سردرد و اختلال در حس لمس را نام برد . البته پنومومیلوگرافی با کشف مواد حاجب یددار منسوخ گردید

سر به گردن را بخوبی نمایان می سازد . همچنین پیچیدگیهای ریشه های عصبی که ممکن است با عوامل کنتراست مثبت قابل تشخیص نباشد با این روش به خوبی ارزیابی می گردد.

ترکیبات یددار در میلوگرافی

لیپودل اولین بار در سال 1922 توسط SICAR & FORISTIER گزارش گردید .دو نوع لیپودل شناخته شده است :

HIGH VISCOSITY & LOW VISCOSITY

لیپودل با غلظت کم حاوی 10% ید می باشد و لیپودل با غلظت زیاد حاوی 40%ید می باشد. لذا نوع اول پس از تزریق اگر بیمار نشسته باشد در بالاترین ارتفاع کانال و نوع دوم در پایین ترین قسمت کانال قرار می گیرد.از مزایای این ماده ی حاجب روغنی ،کنتراست بالا ، مخلوت نشدن با CSF ودر نتیجه رقیق نشدن و از معایب آن عدم مشاهده ریشه ی اعصاب نخاعی است.که به علت روغنی بودن به شکل گلوله های متعدد در میایند . در صورت آسپیره نکردن آن از کانال احتمال عفونت پرده آراکونوئید قابل ذکر میباشد .پس از لیپودل از ماده ی حاجب روغنی به نام Myodil با نام شیمیایی Iophendylate در کشور انگلیس با نام Ethiodan و در آمریکا با نام پانتو پاک استفاده کردند. پانتوپاک محتوی 30.5% ید الی با وزن مخصوص 1.26 در دمای 20 درجه سانتی گراد می باشد .

از مزایای پانتوپاک : جهت تشخیص ضایعات کانال نخاعی یک ماده حاجب ایده ال است و غلاف ریشه های عصبی به طور رضایت بخش با پانتوپاک مشاهده می شود. پانتوپاک از نظر شیمیایی روغنی بوده ولی به شکل مایع ابی تظاهر می کند .

معایب پانتوپاک: ممکن است باعث تحریک لایه عنکبوتیه و مننژیت شود. عفونت ؛تحریک شدید ،و مرگ پیامد میلوگرافی با پانتوپاک می باشد.

پس از کشف مواد حاجب محلول در اب کاربرد کنتراستهای روغنی محدود گردید.

از مواد حاجب محلول در اب می توان به میلوتراست ، تروتراست و دایمر ایکس اشاره کرد.

دایمر ایکس بطنهای مغزی بخصوص ریشه های عصبی را بخوبی نمایان می سازد که به آن ماده حاجب اختصاصی ریشه های عصبی گفته می شود.

ولی بدلیل یونیزه شدن این مواد از مواد حاجب غیر یونی محلول در اب مانند آمیپاک (metrizamide)،امنیپاک (iohexol) و نیوپام (iopamidol) استفاده کرد.

بطور کلی ویژگیهای ماده حاجب ایده ال در رادیولوژی شامل موارد زیر می باشد:

1-غلظت پایین بمنظور مخلوط شدن با مایع CSF

2- بسادگی جزییات تشریحی کانال مهره ای، ریشه های اعصاب نخاعی و بیماری های انرا نشان دهد

3- موجب اثرات سوء در بیمار نشده و بسرعت از راه پالایش کلیوی دفع شود.

4- نیاز به خارج ساختن ان (aspiration)از کانال مهره ای نباشد.

آماده کردن بیمار

آمادگی خاصی برای این آزمایش وجود ندارد،ولی بهتر است بیمار چند ساعت قبل از آزمایش از خوردن غذا و مایعات خود داری کند. برای بیماران مظطرب از آرام بخش (valium)قبل از شروع آزمایش استفاده شود. تشریح و توضیح نحوه آزمون برای بیمار موجب همکاری بیشتر بیمار می گردد. همراه داشتن ماده حاجب ،سرنگ یکبار مصرف 5ccجهت تزریق ماده بیهسی موضعیlidocain2% و 20ccبرای ماده حاجب و سوزن پونکسین یکبار مصرف شماره 20و21 نیز ضرورت دارد.

Scout image در وضعیت های روبرو،نیمرخ و ابلیک های راست و چپ از ستون مهره های ناحیه مورد نظر جهت مشاهده عوارض مرضی و تعیین شرایط تابش مناسب تهیه می شود.

روش آزمایش

قبل از شروع آزمایش لازمست است دستگاه رادیولوژی کاملا ضد عفونی شده و حائل پائی و شانه ای به تخت نصب گردد. پس از دسترس قرار دادن داروهای اورژانسی و پمپ اکسیژن و پوشاندن گان پشت باز ، بیمار روی تخت چهار زانو می نشیند ،بعد به جلو خم میشود . بیمارانی که بعلت درد قادر به نشستن نمی باشند به پهلوی راست یا چپ می خوابند و زانوها را خم کرده و بالا می آورند و در مواردی که بیمار به دو روش قبلی نمی تواند همکاری کند به روی شکم خوابیده و با قرار دادن بالش در زیر شکم تحدب مهره ها مهیا می گردد

قبل از ضد عفونی کردن ناحیه لومبار باید محل پونکسیون با فشار نوک ناخن در سطح پوست که بطور معمول حد فاصل بین L2 _L3 میباشد ، مشخص میگردد. فواصل بین مهره ای از L2 به پایین جهت پونکسیون مجاز هستند . ولی چون بیشتر ضایعات در مهره های پایینی کمر بخصوص L4_L5 و L5_S1 میباشند ، پونکسیون این مهره ها ممکن است ارتیفکت ایجاد کند و بیماری اشتباه شود .همچنین سطوح جانبی مهره های C1_C2 و بندرت سوراخ پس سری از نقاط پونکسیون در مواردی است که ناحیه لمبار بعلل مختلف منع پونکسیون شده باشد.ولی بطور کلی برای میلوگرافی هر ناحیه از ستون فقرات محل پونکسیون انتخابی L2_L3توصیه شده است.

پس از مشخص شدن محل ورود سوزن ناحیه کمری با محلول ضدعفونی کننده شسته شده و بعد از تزریق 3 الی 5 میلی لیتر محلول Lidocainدر محل انتخاب شده ،سوزن پونکسیون بنحوی که شکاف انتهای سوزن رو به بالاست وارد فضای تحت عنکبوتیه می شود.در این حالت صدای سوراخ شدن عنکبوتیه احساس شده وسپس ماندرن سوزن خارج شده و خروج مایع CSFمشاهده می شود. بلافاصله شکاف سوزن به پایین چرخیده و سرنگ حاوی ماده حاجب بمیزان 10 میلی لیتر برای هر قسمت از ستون مهره ها بانتهای سوزن نصب شده و تزریق ماده کنتراست به آهستگی انجام می شود .

تزریق سریع ماده حاجب ممکن است موجب پراکندگی و ایجاد جریان گرد ابی در CSF گردد که باعث نارضایتی از آزمایش می شود .

پس از تزریق ماده حاجب محلول در اب در کانال سوزن از محل خارج شده و چنانچه ماده حاجب روغنی باشد ،سوزن تا پایان آزمایش در محل باقی می ماند تا انتهای آزمایش ماده روغنی از کانال آسپره شود.پس از خارج کردن سوزن ،چنانچه میلوگرافی کمری مورد نظر باشد،تخت حالت تقریبا عمودی در می آید تا ماده حا=جب بخوبی پایین آمده و ناحیه CONUS و در نتیجه ریشه های اعصاب نخاعی را پر کند.تصویر برداری با ماده حاجب محبلول در اب باید بسرعت انجام شود تا موجب رقیق شدن ماده کنتراست با CSFنگردد،چنانچه میلوگرافی ناحیه دورسال مد نظر باشد،بلافاصله تخت به آهستگی بوضعیت ترندرنبورگ در آمدهو با کنترل TVماده کنتراست به ناحیه دورسال هدایت می شود،سپس تخت بحالت افقی در امدهخ و تصویر برداری صورت می گیرد.

چنانچه میلو گرافی ناحیه گردن مورد نظر باشد ،در حالیکه بیمار بروی شکم خوابیده ،تخت ترند لنبورگ با زاویه بیشتر شده و ستون ماده حاجب بطرف ناحیه سرویکال با کنترل مونیتور هدایت میشود.بیمار چانه خود را به روی بالش کوچک که روی تخت قرار گرفته،می گذارد تا ماده حاجب از سوراخ پس سری وارد جمجمه نگردد، کاست بصورت عمودی در سطح طرفی گردن قرار گرفته و با اشعه افقی کلیشه نیمرخ تهیه می شود.سپس وضعیت های ابلیک و روبرو نیز تهیه می شود برای مطاله کانال در ناحیه T1وC7 نمای swimmer,s تهیه می گردد.تصویربرداری از ناحیه تصویر برداری از ناحیه لمبار و لمبوساکرال در چهار جهت روبرو،نیمرخ و ابلیک های راست و چپ انجام می شود.ممکنست متعاقب مایلو گرافی با روش CT.SCAN نیز بمنظور دستیابی به تشخیص بهتر بخصوص مطالعه شکل،اندازه،وضعیت نخاع و ریشه های اعصاب نخاعی تصویر برداری انجام گیرد.در مواقعی که بیمار مبتلا به کیفوز فوقانی یا تحتانی مهرههای پشتی باشد ،در میلو گرافی سرویکال و دورسال،پونکسیون از ناحیه C1-C2صورت می گیرد .مقدار ماده حاجب برای هر ناحیه از ستون مهره ها 10میلی لیتر و چنانچه میلو گرافی از تمام ستون مهره ها(total M.)مورد نیاز باشد مقدار ماده به دو برابر افزایش می یابد. دورسال ممکن است در دو جهت روبرو و نیمرخ صورت گیرد.

روش میلوگرافی با ماده حاجب روغنی با مواد حاجب محلول در آب مشابه است و تنها اختلاف انها در مقدار عامل کنتراست و خارج ساختن آن پس از خاتمه ی کار است.برای این منظور سوزن پس از تزریق در محل پونکسیون باقی می ماند.تخت به طرف پا چرخیده ماده ی حاجب را با مقداری از مایع مغزی- نخاعی به بیرون آسپیره می کنند.باید در نظر داشت که خروج مایع مغزی-نخاعی به کمترین مقدار صورت گیرد.همچنین حرکت تخت باید به آهستگی صورت بگیرد تا از تکه تکه شدن وایجاد حباب های کروی ماده ی حاجب جلوگیری شود.مقدار ماده ی حاجب روغنی (مایودیل) برای مطالعه ی کانال مهره ای ناحیه ی کمری ml10- 15 ناحیه ی پشتی 15-25ml و جهت ناحیه گردنی15-20ml می باشد.

البته مقادیر بسیار کم ماده ی حاجب روغنی ،حتی در حد 2 میلی لیتر قادر است که محل دقیق انسداد کامل را نشان دهد. مقدار گازتزریقی ناحیه گردنی100،پشتی 75 و کمری 40 سانتی متر مکعب است

موضوعات فیزیوتراپی شامل:

مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه

مقالات روماتولوژی (شامل اصطلاحات،اختلالات و بیماریهای روماتیسمی و روماتیسم خارج مفصلی)

مروری بر آناتومی سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی ازطریق تصاویر

مقالات ورزش و تغذیه (شامل موضوعات تحرک و فعالیت بدنی،تغذیه صحیح،چاقی،اضافه وزن،کنترل وزن و غیروه)

مقالات قلب و عروق (شامل مفاهیم، اختلالات و مقاله های آموزشی)

طبقه بندی مطالب بر اساس ناحیه بدن

برچسب‌ها: رادیولوژی, میلوگرافی, کاربردهای میلوگرافی, مواد حاجب در میلوگرافی

+ نوشته شده در چهارشنبه هشتم فروردین ۱۳۸۶ ساعت 2:30 توسط فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار |

سونوگرافی

مقدمه ای بر سونوگرافی

در سال ۱۷۹۴ میلادی یک دانشمند ایتالیایی پرواز خفاشها را در شب و توانایی آنها را برای جلوگیری از برخود با موانع مورد دقت قرار داد و دریافت که این جانداران به جای نور با صدا هدایت میشوند، به عبارت دیگر این موجودات با گوش خود میبینند؛ اما صداهایی که گوش انسان آنها را درک نمیکند. او آنها را اولتراسوند (فراصوت) نامید. اما در واقع مبداء تاریخی استفاده از سونوگرافی به سانحه کشتی تایتانیک در سال ۱۹۱۲ باز میگردد. در آن زمان فرانسویها که از امواج اولتراسوند برای یافتن زیردریاییهای دشمن استفاده میکردند، آن را برای یافتن لاشه کشتی غرق شده تایتانیک به کار گرفتند. بعدها در مرکز تحقیقات نیروی دریایی آمریکا با استفاده از سونوگرافی به تشخیص سنگهای کیسه صفرا پرداختند و به تدریج این روش جایگاه خود را در بین روشهای تشخیص پزشکی پیدا کرد، به طوری که امروزه به صورت بسیار گسترده در بررسی انواع بیماریها در بسیاری از اعضاء داخلی بدن مورد استفاده قرار میگیرد.

● فوائد سونوگرافی

تا قبل از ابداع روش سونوگرافی، تصویربرداری عمدتاً با استفاده از روشهای متداول رادیولوژی و به کمک اشعه ایکس انجام میپذیرفت. گرچه مقادیری از اشعه ایکس که در تصویربرداری از بدن انسان مورد استفاده قرار میگیرد در حدی نیست که سبب بروز عارضهای گردد اما استفاده از آن در مواردی همچون بررسی زنان باردار، بررسی وضعیت جنین در شکم ما در و بررسیهای مکرر در برخی بیماریها و دیگر موارد میتواند عوارض جبرانناپذیری به جای بگذارد که از آن جمله میتوان به ناهنجاریهای مادرزادی جنینی، افزایش میزان سقط جنین در ماههای نخست بارداری، عقبماندگی رشد، کوری جنین و انواع سرطانهای خون در کودکان اشاره نمود.

همواره پزشک یا دندانپزشک معالج خود را در جریان حاملگی یا عقب افتادن عادل ماهیانه خود قرار دهید.

با ابداع روش سونوگرافی و به کارگیری امواج صوتی به جای اشعه ایکس مشکل تا حدود زیادی برطرف گردید. به نحوی که امروزه با استفاده از این روش وضعیت و سلامتی جنین بارها در طی حاملگی مورد ارزیابی قرار میگیرد، بدون آنکه خطری متوجه مادر یا جنین گردد. به علاوه با این روش بسیاری از محدودیتهای رادیولوژی با اشعه ایکس از جمله افتراق تومورهای توپر از کیستها (حفرات تو خالی یا انباشته از مایع)، شناسایی بسیاری از ضایعات بافتهای نرم مانند کبد، طحال و کلیه از میان برداشته شده است.

دستگاه سونوگرافی در تصویر زیر:

معهذا علیرغم تمامی این فواید هنوز در بسیاری از موارد انجام رادیولوژی با اشعه ایکس بر سونوگرافی ارجح است. بدیهی است پزشک شما با تکیه بر دانش پزشکی خود و بر پایه مطالب علمی روش تصویربرداری مناسبی را برای شما درخواست خواهد نمود. توجه به این اصل مهم است که روشهای تصویربرداری مکمل یکدیگرند. یقین بدانید که وی این انتخاب را بر اساس سود حاصله در زمینه تشخیص دقیق و زودرس بسیاری شد خواهد سنجید.

همیشه گرانترین روش تصویربرداری مناسبترین و دقیقترین روش تصویربرداری برای ارزیابی وتشخیص بیماری شما نیست، بلکه عوامل متعددی در انتخاب نوع تصویربرداری در مورد تشخیص بیماری شما مؤثرند لذا:

انتخاب روش مناسب تشخیصی را به پزشک خود بسپارید و با آمادگی کامل و رعایت موارد مربوطه به انجام آن اقدام نمائید.

● سونوگرافی در بیماریهای زنان

سونوگرافی ابزاری ارزشمند در تصویربرداری از رحم، تخمدانها و فضای لگن زنانه به حساب میآید. لولههای رحمی که وظیفه انتقال تخمکها را از تخمدانها به رحم بر عهده دارند به جهت آنکه بسیار باریک هستند، در حالت عادی و طبیعی در سونوگرافی دیده نمیشوند.

از جمله بیماریهای قابل بررسی توسط سونوگرافی میتوان به فیبروم و سایر تودههای رحم، کیستهای طبیعی و غیرطبیعی تخمدانی که نیاز به پیگیری از طریق متخصص زنان و زایمان دارند، تومورهای تخمدان، عفونتهای لگن و بیماریهای سیستم ادراری اشاره نمود. اکثراً در این موارد سونوگرافی از روی شکم انجام میشود ولی در برخی از موارد که تشخیص آن بر عهده متخصصین زنان یا پزشک معالج شما میباشد روش سونوگرافی داخل واژن مفیدتر و دقیقتر است.اگرچه سونوگرافی ارزش زیادی در تشخیص انواع سرطانهای رحم و تخمدان دارد اما تشخیص زودرس سرطانهای دستگاه تناسلی زنان خصوصاً سرطان دهانه رحم تنها با معاینه بالینی و انجام آزمایش سرطان دهانه رحم که نام دیگر آن پاپ اسمیر است امکانپذیر میباشد. برای شناخت زودرس سرطان دهانه رحم که ممکن است در هر خانمی اتفاق بیفتد به صورت مرتب جهت انجام پاپ اسمیر به متخصصین زنان مراجعه نمایید.

● سونوگرافی در مامایی

کاربردهای متعدد سونوگرافی در مامایی سبب تحول زیادی در مراقبتهای بهداشتی از مادر و جنین نیز مراقبتهای دوران بارداری شده است. در ذیل به چند نمونه مهم از این موارد اشاره میشود.

۱) تعیین IUD:

از جمله مهمترین این موارد میتوان به پیگیری محل IUD (ابزاری که برای پیشگیری از حاملگی در رحم زنان سنین باروری قرار داده میشود) اشاره نمود. فردی که IUD برای وی گذاشته شده است، همواره باید به ۲ نکته توجه داشته باشد:

ـ IUD در اکثر افراد سبب افزایش خونریزی مخصوصا در زمان عادت ماهیانه شده و در نتیجه فرد را مستعد کمخونی از نوع فقر آهن مینماید. لذا افرادی که از IUD استفاده میکنند باید به صورت دورهای توسط کارشناسان مامایی یا متخصصین زنان مورد بررسی قرار گرفته و در صورت لزوم از ترکیبات جبران کنند کمخونی استفاده نمایند.

ـ IUD گاهی به جهت حرکات و انقباضات رحم از جای اصلی خود خارج شده و حتی گاهی اوقات از رحم بیرون رفته و وارد حفره شکم میشود. بنابراین فردی که از IUD استفاده میکند باید همواره با بررسی نخ IUD و مشاوره منظم و مرتب کارشناس مامایی از وضعیت IUD خود مطلق شود. در مورادی که IUD جابجا شده و محل دقیق آن مشخص نیست (IUD گم شده!) سونوگرافی اولین قدم در شناسایی محل IUD به حساب میآید.

۲) سونوگرافی در تعیین سن حاملگی:

سونوگرافی درماههای مختلف حاملگی قابل انجام است، اما طبق مطالعات انجام شده بهترین زمان تعیین سن حاملگی و میزان تکامل جنین هفتههای ۲۰- ۱۸ بارداری است، اما برای تشخیص برخی از اختلالات مانند عدم شکلگیری مغز جنین، تشخیص دو قلویی یا چند قلویی، وجود یا عدم وجود جنین (کیسه فاقد جنین) انجام سونوگرافی در زیر ۱۲ هفتگی حاملگی نیز توصیه میشود.

ـ توجه: منظور از زمان فوق، هفتههای ۲۰- ۱۸ پس از آخرین قاعدگی فرد است.

به خاطر به حداقل رسیدن خطا سعی کنید همیشه زمان شروع آخرین قاعدگی خود را در تقویم یادداشت نمایید. چون کارشناسان مامایی و متخصصین زنان و همچنین متخصصین رادیولوژی برای تفسیر بسیاری از یافتههای بالینی و تنظیم برنامه تشخیصی و درمانی شما به این زمان نیاز دارند. تنظیم بزرگتر و یا کوچکتر از حد انتظار بودن رحم تغییر وضعیت جفت و جنین و غیره نیاز به بررسیهای بیشتری دارند.

۳) بررسی سقط جنین:

سونوگرافی همچنین در بررسی سقط جنین و تعیین بیمارانی که در خطر سقط قرار دارند و نیز حاملگیهای خارج رحم و مرگ جنین در داخ رحم به کار میرود. خانمهای باردار، خصوصا خانمهایی که سابقه سقط جنین داشتهاند باید در صورت خونریزی از دستگاه تناسلی زنانه در هر زمان از حاملگی، کاهش حرکات جنین و یا از بین رفتن حرکات جنین بلافاصله و به صورت اورژانسی به یک مرکز تخصصی زنان و زایمان مراجعه نمایند.

۴) بررسی ناهنجاریهای جنین:

بسیاری از ناهنجاریهایی که منجر به اختلال شکم بدن جنین میشوند را میتوان در جنینی که در رحم به سر میبرد از طریق سونوگرافی تشخیص داد. ازجمله این نقائص میتوان به بزرگی سر جنین، عدم تشکیل مغز در جنین، شکافهای ستون فقرات و بیرون زدی نخاع، ناهنجاریهای گوارشی و اختلات کلیو در جنین اشاره نمود.

▪ آمادگیهای پیش از انجام سونوگرافی رحم و ضمائم آن:

۱) مثانه باید پر از ادرار باشد زیرا مثانه پر همانند یک ذرهبین برای بررسی رحم و تخمدانها در سونوگرافی عمل نموده و موجب شفافیت تصویر میشود. به علاوه مثانه پر، گازهای روده را که مزاحم سونوگرافی هستند به بالا رانده و آنها را از صحنه تصویربرداری دور میسازد.

ـ توجه ۱: نوشیدن آب، چای، آبمیوه و دیگر مایعات برای پر شدن مثانه کافی است، لذا هیچگاه از داروهای مدر (ادرار آور) خصوصاً بدون توصیه پزشک استفاده نکنید.

ـ توجه ۲: در سونوگرافی از زنان باردار تا هفته ۱۲ حاملگی، مثانه، باید کاملاً پر باشد ولی برای ماههای بالاتر نیازی به پر بودن مثانه نیست.

ـ توجه ۳: برای انجام سونوگرافی از داخل واژن، مثانه نیمه پر کافی است. در این حالت مثانه خیلی پر ایجاد مزاحمت میکند. بنابراین اگر در مواردی قرار باشد سونوگرافی از روی شکم انجام گیرد ابتدا با مثانه پر مراجعه نمایید. سپس کمی از ادرار داخل مثانه در صورت لزوم تخلیه شده و سونوگرافی داخل واژینال انجام میشود.

۲) سونوگرافی باید از روی پوست کاملاً لخت و برهنه و تماس با ژل مناسب و پاکیزه انجام شود.

۳) وجود موی اندک در ناحیه سونوگرافی مزاحمتی ایجاد نمیکند ولی در مواردی که موی بیش از حد در محل وجود دارد باید قبل از انجام سونوگرافی نسبت به تراشیدن آن اقدام نمود.

۴) زخمهای باز با انجام سونوگرافی مغایرت دارندف زیرا ژل سونوگرافی موجب تحریک زخم یا آلودگی بیشتر آن میشود.

۵) همیشه قبل از انجام سونوگرافی، پزشک خود را از سابقه اعمال جراحی قبلی خود مطلع نمائید.

۶) انجام سونوگرافی داخل واژن در ماههای پایین حاملگی اشکالی نداشته و در ماههای بالاتر نیازی به انجام این روش نیست.

● سونوگرافی دستگاه ادراری

دستگاه ادراری در هر دو جنس از دو کلیه، دو میزنای (حالب)، مثانه و پیشابراه تشکیل شده است. اصولاً تمامی بخشهای دستگاه ادراری با سونوگرافی قابل بررسی است، اما حالبهای طبیعی معمولاً به جهت آنکه قطر بسیار کمی داشته و دو جدار آن به صورت مجازی روی هم خوابیدهاند، در سونوگرافی دیده نمیشوند. سونوگرافی کاربردهای متعددی در بررسی دستگاه ادراری دارد که از آن جمله میتوان به بزرگ شدن کلیهها به علت پس زدن ادرار ناشی از انسداد با سنگ یا دیگر تودهها، بررسی تومورها، کیستها و آبسههای کلیه، بررسی اندازه کلیه در بیمارانی که پیوند کلیه شدهاند، ارزیابی پروستات و مثانه و ... اشاره نمود.

▪ آمادگیهای پیش از انجام سونوگرافی دستگاه ادراری

برای بررسی مثانه و مجاورات آن باید مثانه پر باشد. اما مثانه لبریز از ادرار (به شدت پر) به علت پس زدن ادرار به حالبها و سیستم جمع کننده ادرار و لگنچههای کلیه ممکن است منجر به تشخیص اشتباه شود.

ـ توجه: گاهی لازم است که مثانه در دو حالت پر و پس از تخلیه (مثلاً برای بررسی بزرگی پروستات) مورد سونوگرافی قرار گیرد.

وجود پانسمان و زخم پوستی در محل کلیهها از دقت سونوگرافی میکاهد. مثلاً در سوختگیهای شدید انجام سونوگرافی غیرممکن است.

● سونوگرافیِ شکم و دستگاه گوارش

حفره شکم جدای از دستگاه ادراری و تولید مثل در برگیرنده دستگاههای متعددی از جمله دستگاه گوراش، کبد، کیسه صفرا، طحال و لوزالعمده (پانکراس) است. این اعضاء به سه گروه تو خالی حاوی هوا و گاز (معده، روده باریک، روده بزرگ)، اعضاء توپر (مانند کبد، طحال و ...) و اعضاء تو خالی حاوی مایعات (مانند مثانه و کیسه صفرا) تقسیم میشوند. سونوگرافی بیشتر برای بررسی اعضاء توپر و توخالی حاوی مایع به کار میرود و در این بین مهمترین کاربرد آن در تشخیص بیماریهای کیسه صفرا است. هوا یا گاز درون اعضاء توخالی مانند معده با انعکاس امواج صوتی مزاحم، مانع از انجام سونوگرافی میشوند. لذا داخل معدهو روده را نمیتوان در شرایط عادی دید ولی در برخی بیماریها متخصص سونوگرافی با انجام مانورهای خاص قادر است تا جدار معده و رودهها و ضخامت آنها را مورد بررسی قرار دهد. با سونوگرافی میتوان تورم کیسه صفرا را در اثر تجمع و غلیظ شدن صفرا به علت سنگها و تومورها تشخیص داد. همچنین از این روش برای بررسی کیستهای عفونی مانند کیست هیداتیک (انگلی که از طریق خوردن مواد غذایی خصوصا سبزیجات آلوده به مدفوع سگ مبتلا منتقل میشود)، کیستهای مادرزادی، آبسههای عفونی و میکروبی کبد، تومورهای کبد و طحال نیز استفاده میشود. از سونوگرافی همچنین میتوان برای تشخیص مواردی مانند آپاندیسیت (التهاب آپاندیس) نیز بهره جست. گاهی دقت سونوگرافی برای بررسی تودهها و متاستازهای کبد (تومورهایی که از دیگر نقاط بدن منشاء گرفته و به کبد رسیدهاند) حتی از سیتیاسکن بیشتر است.

▪ آمادگی های پیش از انجام سونوگرافی دستگاه گوارش، کبد و کیسه صفرا:

۱) بهتر است بیماری که قرار است تحت سونوگرافی کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی قرار گیرد ناشتا باشد.

ـ توجه: مصرف غذاهای چرب مانند کره، تخممرغ و ... اکیداً ممنون است. زیرا مصرف غذاهای چرب موجب انقباض کیسه صفرا و تخلیه صفرا به روده شده و این موضوع سبب میشود تا کیسه صفرا در سونوگرافی دیده نشده یا قابل بررسی نباشد.

ـ توجه ۲: مصرف مایعات ساده مثل آب و چای بلامانع است.

۲) برخی از متخصصین پس از انجام سونوگرافی در مرحله ناشتایی، زرده تخممرغ به بیمار داده و یکساعت پس از خوردن زرده تخممرغ مجدداً بیمار را سونوگرافی میکنند.

۳) در بیشتر موارد متخصص سونوگرافی شما را در دو حالت خوابیده و نشسته تحت سونوگرافی قرار میدهد زیرا سونوگرافی کیسه صفرا باید در این دو وضعیت انجام شود تا سنگهای پنهان شده در کیسه صفرا به حرکت در آمده و قابل مشاهده گردند. این موضوع خصوصاً زمانی انجام میشود که نتیجه سونوگرافی کیسه صفرا در وضعیت خوابیده طبیعی است.

● سونوگرافی عناصر سطحی

عناصر سطحی شامل اعضایی مانند پوست، غده تیروئید در گردن، غدد بزاقی و پستانها است. ابداع دستگاههای بسیار جدید سونوگرافی که با فرکانسهای فوق العاده بالای صوت کار میکنند امکان بررسی عناصر سطحی را فراهم آورده است. به جهت اهمیت بالای پستانها و غده تیروئید به این دو مورد اشاره مینماییم:

الف) سونوگرافی پستان

پستان که در اصطلاح غلط سینه نامیده میشود (سینه یا قفسه سینه محفظه استخوانی حاول قلب و ریههاست) از بافت نرمی که حاوی چربی، غدد و مجاری شیری است تشکیل شده است.

سونوگرافی در کنار روشهای دیگری چون معاینه بالینی و ماموگرافی برای بررسی، تشخیص و درمان برخی از تومورها و بیماریهای پستان مورد استفاده قرار میگیرد. سونوگرافی از پستانها گاهی در مردان نیز ضرورت مییابد.

زنانی که هرماه پس از پایان دوره قاعدگی به معاینه پستانهای خود میپردازند بسیار زودتر متوجه تشکیل توده در پستانهای خود شده و در آینده در معرض خطرات کمتری قرار میگیرند. لذا حتماً

۱) از سن ۲۰ سالگی به معاینه مرتب و صحیح پستانهای خود که توسط پزشک یا کارشناسان مامایی به شما آموزش داده میشود بپردازید.

۲) در حوالی سن ۳۵ سالگی طبق نظر پزشک معالج خود یک عکس ماموگرافی از پستانهایتان تهیه نمود و آن را به عنوان سابقه نگاه دارید.

۳) معمولاً انجام ماموگرافی سالیانه پس از سال ۵۰ سالگی در خانمها توصیه میشود. در زیر این سن معمولاً باید هر دو سال یک ماموگرافی تهیه شود. سونوگرافی پستان در هر سنی قابل انجام است. سونوگرافی به خصوص در سنین زیر ۳۰ سالگی که ماموگرافی انجام نمیشود، کاربرد دارد.

کاربرد اصلی سونوگرافی پستان در تشخیص کیستها یا حفرات توخالی آن است. از این روش همچنین میتوان برای مقاصد درمانی مانند تخلیه کیستها یا نمونهبرداری از تومورهای توپر استفاده نمود. پستانهایی که در حالت خوابیده کم ضخامت به نظر میرسند. را میتوان در وضعیت نشسته مورد امتحان سونوگرافی قرار داد.

▪ آمادگیهای پیش از انجام سونوگرافی پستان

ـ در سونوگرافی پستان باید همیشه زیر بغلها را همبررسی نمود، لذا همیشه قبل از مراجعه سعی کنید تا دوش بگیری و مراقب بهداشت، تعریق و بوی بد زیربغل و ضایعات قارچی این ناحیه باشید.

ـ آگاهی داشته باشید که برای انجام سونوگرافی دقیق، پستانهای بیمار باید برهنه و فاقد پوشش باشند. لذا سعی کنید تا خجالت نکشیده و خونسردی خود را حفظ کنید زیرا اضطراب شما به پزشکتان نیز منتقل شده و نتایج سونوگرافی را دستخوش تغییر قرار میدهد.

ـ همیشه نتایج سونوگرافیها و ماموگرافیهای قبلی را همراه داشته باشید.

ب) سونوگرافی غده تیروئید

غده تیروئید نیز مانند سایر غدد بدن میتوان دچار تومورهای توپر یا حفرات توخالی (کیست) شود. معمولاً متخصص غدد مترشحه داخلی پس از معاینات اولیه و احیاناً انجام اسکن رادیو ایزوتوپ، سونوگرافی غده تیروئید را به دو منظور درخواست میکند:

۱) تشخیص تومورهای توپر از کیستها

۲) تشخیص این مسئله که غده تیروئید فقط در گردن قرار دارد یا اینکه به داخل سینه و پشت جناغ کشیده شده است.

▪ آمادگیهای پیش از سونوگرافی غده تیروئید

ـ نیاز به آمادگی خاصی نیست.

ـ در حین سونوگرافی حرف نزنید و غیر از مواقعی که پزشک سونوگرافیست اجازه میدهد آب دهانتان را قورت ندهید.

ـ نتایج آزمایشات و اسکن رادیوایزوتوپ قبلی را همراه داشته باشید.

ج) سونوگرافی بیضه ها

بیضهها که اعضاء اصلی تولید مثل در مردان به حساب میآیند نیز ممکن است بنا به دلایلی متعددی تحت سونوگرافی قرار گیرند. از جمله این موارد میتوان به واریکوسل (گشادی و اتساع سیاهرگهای بیضه)، هیدروسل (آب آوردن کیسه بیضه) و بیضههای پایین نیامده (بیضههایی که پایین نیامده یا به داخل کانال کشاله ران و شکم کشیده شدهاند)، ضربههای وارده به بیضه و پیچش بیضهها و ... اشاره نمود. معمولاً در حین بررسی سونوگرافی واریکوسل از بیمارخواسته میشود تا نفس عمیق کشیده و آن را در سینه حبس کند تا وریدهای بیضه برجستهتر شده و راحتتر تحت بررسی قرار گیرند. به علاوه بیضهها و کیسه بیضه در حالت ایستاده نیز تحت بررسی قرار میگیرند.

حتماً نوزاد پسرتان را در ماه اول پس از تولد جهت معاینه بیضهها به نزد متخصصین اطفال ببرید. توجه داشته باشید که پایین نیامدن بیضهها و باقیماندن آنها در داخل شکم و کانال اینگوینال (کشاله ران) احتمال نازایی و بروز سرطان در بیضهها را افزایش میدهد، لذا باید سریعاً تحت درمان و در صورت نیاز دیگر اقدامات لازم و جراحی قرار گیرند.

▪ آمادگیهای پیش از سونوگرافی بیضه ها

ـ سونوگرافی بیضهها نیاز به آمادگی خاصی ندارد.

ـ رعایت بهداشت محدوده دستگاه تناسلی خارجی لازم است.

ـ هرچند اجباری در حذف موهای ناحیه زهار وجود ندارد و رعایت بهداشت منطقه کافی است ولی بهتر است که روز قبل از مراجعه اقدام به نظافت موهای این ناحیه بنمایید.

د) سونوگرافی چشم

با استفاده از سونوگرافی میتوان اطلاعات با ارزشی از کره چشم و فضای پشت چشم و محتویات آن به دست آورد.

برای سونوگرافی چشم از دو روش:

۱) سونوگرافی از روی پلک

۲) سونوگرافی مستقیم از روی سطح قرنیه استفاده میشود. با سونوگرافی چشم میتوان به بررسی قطر چشم، وجود تومورهای داخل چشمی و پشت کره چشم، وضعیت عروقی چشم و ... دست یافت.

▪ آمادگیهای پیش از انجام سونوگرافی چشم

ـ خانمها باید قبل از انجام این سونوگرافی از استفاده از هرگونه مواد آرایشی صورت و خصوصاً پلکها بپرهیزند.

ـ قبل از انجام آزمون، لنزهای تماسی را از چشم خود خارج نمائید.

ـ در حین آزمایش حتیالمقدور از پلک زدن بپرهیزید.

● سونوگرافی در ارتوپدی

سونوگرافی در بررسی بافتهای نرم اندامها و بخشهای غضروفی نیز کاربرد دارد. از جمله این بافتهای نرم میتوان به وترها و رباط ها، مفاصل و عضلات اشاره نمود.

این روش در تشخیص بیماری چون :

۱) دررفتگی مادرزادی مفصل ران

۲) پارگی تاندون پشت پا (تاندون آشیل)

۳) پارگی عضلات چرخاننده شانه

۴) خونریزی داخلی عضلات

۵) تومورها و کیستهای بافتهای نرم

۶) منیسکهای زانو

اشاره نمود.

▪ آمادگیهای پیش از سونوگرافیهای ارتوپدیک

نیاز به آمادگی خاصی وجود ندارد. بهتر است ناحیه مورد بررسی زخم باز نداشته باشد، به علاوه اندام مورد نظر نباید در داخل گچ باشد.

● سونوگرافی داپلر عروق

از سونوگرافی داپلر جهت بررسی جریان خون در داخل رگها استفاده میشود. خونی که به دستگاه نزدیک میشود و خونی که از آن دور میشود به ترتیب با رنگهای قرمز و آبی در صفحه نمایشگر قابل دیدن است. از این روش برای بررسی و تشخیص و تنگیهای عروقی، جداسازی تومورهای بدخیم از خوشخیمف تودههای کمخون از پرخون، انسداد گرفتگی عروقی اندام در افراد سیگاری و ... استفاده میشود.

▪ آمادگیهای پیش از سونوگرافی داپلر

ـ مشابه آمادگی سونوگرافیهای ارتوپدی است. به علاوه ترس و اضطراب بیمورد بیمار ممکن است اختلال مختصری در نتایج سونوگرافی داپلر ایجاد نماید.

ـ انجام سونوگرافی داپلر با صدای حرکت خون سرخرگی و سیاهرگی که گاهی شبیه صدای جیغ گربه است همراه میباشد. از این صداها هراس پیدا نکنید.

● دیگر کاربردهای سونوگرافی

از دیگر کاربردهای سونوگرافی میتوان به سونوگرافی قلب (اکوکاردیوگرافی)، اندوسونوگرافی (سونوگرافی از داخل حفرات بدن) که در بررسی مری، معده، پروستات، بیماریهای زنان و ... به کار میرود، سونوگرافی اینتر اوپراتیو (سونوگرافیهای حین جراحی) که در طی آن، در اتاق عمل هنگامی که شکم بیمار در حین جراحی باز شده است مستقیماً پروب سونوگرافی روی کبد یا سایر اعضاء قرار داده شده و ضایعات به صورت دقیقتر بررسی میشوند، روشهای مداخلهای ودرمانی سونوگرافی (اینترونشنال) که برای انجام بیوپستی، تخلیه کیستها، سوزاندن تومورها، لیزردرمانی و ... مورد استفاده قرار میگیرد اشاره نمود.

● ضررهای سونوگرافی و حفاظت در مقابل آنها

اگر سونوگرافی به دست پزشکان توانمند و با سواد و با تکنیکهای معقول و دفعات مناسب انجام گیرد فاقد هرگونه ضرری خواهد بود. انجام سونوگرافی برای زمانهای طولانی، مقاصد غیرعلمی و خصوصاً توسط افراد غیرپزشک و ناوارد پسندیده نیست.

خانمهای باردار باید به این موضوع توجه نمایند که جنسیت جنین و تصویر سه بعدی جنین که در شکمشان وجود دارد گرچه زیبا به نظر میرسد، لیکن نباید بیش از حد نظرشان را به این مسئله معطوف نموده و از پزشکشان بخواهند که فراتر از حد متعارف به انجام سونوگرافی بر روی آنان اقدام نماید. به نظر میرسد که انجام سه نوبت سونوگرافی در هفتههای ۱۲ و ۲۶ و ۳۶ حاملگی لازم و کافی باشد.

سونوگرافی در هفته ۱۲ برای این انجام میشود که بدانیم که آیا اصلاً جنینی وجود دارد یا نه؟ آیا مغز جنین تشکیل شده است و آیا دوقلوییها چند قلویی وجود دارد یا خیر. سونوگرافی در هفته ۲۶ برای تعیین دقیق سن و مطالعه بدن و حرکات جنین و سونوگرافی هفته ۳۶ برای تعیین وضعیت قرارگیری جنین (آیا عرضی قرار گرفته است، سر جنین رو به پایین است، پای جنین رو به پایین است و ...)، وضعیت جفت، بندناف و مایع داخل کیسه آب و ... انجام میشود. در مواردی که وضعیت خاصی برای مادر یا جنین وجود داشته یا پزشک معالج تشخیص دهد میتوان دفعات انجام سونوگرافی در طی بارداری را افزایش داد.

انجام سونوگرافیهای مکرر و طولانی بنا به علل غیرعلمی از قبیل تعیین جنسیت جنین آن هم توسط افراد غیرپزشک و غیرمتخصص در زمان بارداری توصیه نمیشود.

معهذا هیچگونه گزارشی دالّ بر عوارض بالینی سونوگرافی گزارش نشده و استفاده از سونوگرافی طبق نظر پزشک معالج با رعایت حدّ اعتدال کاملاً بیضرر است.

● رونتگن (کاشف اشعه مجهول)

گویا صد سال پیش از ویلهلم رونتگن مردی به نام «ویلیام مورگان» پی بهوجود اشعه مجهول برده بود اما همچون او به خواص آن نپرداخته بود. حقیقت این است که کشف این اشعه تصادفی بود و خود کاشف در نتای آن تردید داشت، از اینرو آن را «اشعه ایکس» یعنی مجهول نماید. او اهل پروس بود و به سال ۱۸۴۵ به دنیا آمد. در هلند و زوریخ دانش آموخت و در همان آغاز جوانی استعداد و قریحه خود را در علوم نشان داد، چنانکه معاون پروفسور «کوندت» شد و بعدها به استادی رسید.در ۱۸۷۵ کم و بیش نامی پیدا کرد و در دانشکده کشاورزی هوهنهایم تدریس ریاضی و فیزیک را بر عهده گرفت. سپس چندی در دانشگاه به کار پرداخت و در هین جا به کشف معروف خود نائل آمد.

روزی از روزهای سال ۱۸۹۰ رونتگن، روی لوله شیشهای که دورادور آن را با کاغذ سیاه پیچیده بودو درون آن واجد پوشش سیاه حاجب نسبت به اشعه ماوراء بنفش بود، آزمایش میکرد. او با شگفتی دید که شبح روشنی از خلال آن پیداست، برای اطمینان بیشتر ورقهای در مقابل لوله قرار داد و میان آن و لوله اشیاء دیگری جا داد، همین که برق از لوله میگذشتف سایه آن اشیاء بر ورقه میافتاد. پس از آزمایشهای مکرر معلوم شد که جریان برق در میان لولهای که خالی از هوا باشد، اشعهای ساطع میکند که از اجسام حاجب فرابنفش میگذرد. فوائد این کشف بیرنگ در پزشکی نمایان شد و نخستین استفاده علمی از آن در آمریکا صورت گرفت، به این ترتیب که گلولهای را در پای بیماری توسط اشعه مجهول تشخیص دادند. دانشمندان دیگر دنبال کار او را گرفتند. از جمله سرهربرت جکسن دانشمند انگلیسی، برای تمرکز اشعه، لوله مخصوصی بر آن افزود و آنرا به صورت امروزی که مفیدتر و علمیتر از دستگاه اولیه رونتگن است در آورد. او اکتشافات دیگری در برق و فیزیک دارد و به پاس کوششهایش به سال ۱۹۰۱ به دریافت جایزه نوبل در رشته فیزیک نائل آمد و مدال رمفورت در سال ۱۸۹۶ از جانب انجمن سلطنتی به او داده شد. مرگ این دانشمند بزرگ در سال ۱۹۳۲ در شهر مونیخ اتفاق افتاد.

منبع تصویر: http://kaleel-career.wikispaces.com/Ashley+Kissinger

موضوعات فیزیوتراپی شامل:

مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه