مفهوم توانبخشی از راه دور، کاربردها، فواید و چالش های آن

توانبخشی از راه دور (یا بازتوانی از راه دور) (به انگلیسی: Telerehabilitation) عبارت است از ارائه خدمات توانبخشی از طریق شبکه‌های ارتباطات از راه دور و اینترنت. اغلب انواع خدمات در دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند: ارزیابی بالینی و درمان بالینی. برخی از زمینه‌های درمان توانبخشی که تاکنون به عنوان توانبخشی از راه دور شناخته شده‌است عبارتند از: روانشناسی اعصاب، آسیب‌شناسی گفتار و زبان، شنوایی سنجی، کاردرمانی و فیزیوتراپی.

توانبخشی از راه دور برای افرادی که به دلیل ناتوانی یا به دلیل کمبود وقت نمی‌توانند به کلینیک مراجعه نمایند، امکان دریافت خدمت بدون حضور در محل را ممکن می‌کند. توانبخشی از راه دور همچنین متخصصان توانبخشی را قادر به ارائه مشاوره بالینی می‌نماید. اغلب فرایندهای توانبخشی از راه دور به صورت بصری امکان‌پذیر است و این امر با امکاناتی از قبیل وب کم، ویدئو کنفرانس، خطوط تلفن، تلفن ویدئویی و صفحات وب انجام می‌شود که لازمه آن‌ها خطوط تلفن و اینترنت پرسرعت است. ماهیت بصری فناوری توانبخشی از راه دور، ارائه انواع خدمات را با محدودیت‌هایی مواجه می‌کند که با ایجاد زیرساخت فنی مناسب می‌توان تاحدودی آن‌ها را برطرف کرد.

محتویات

۱اهمیت توانبخشی از راه دور
۲تعریف توانبخشی از راه دور
۳تاریخچه
۴فناوری‌های مورد استفاده در توانبخشی از راه دور
۵اهداف و مزایای توانبخشی از راه دور
۶اهمیت توانبخشی از راه دور
۷کاربردهای توانبخشی از راه دور
۸چالش‌های توانبخشی از راه دور
۹استانداردهای توانبخشی از راه دور
۱۰زیرشاخه‌های توانبخشی از راه دور

اهمیت توانبخشی از راه دور

با توجه به افزایش رو به رشد جمعیت سالمندان و همچنین افزایش نرخ بیماری‌های مزمن دوران سالمندی، نیاز به توانبخشی و متخصصان توانبخشی روز به روز بیشتر می‌شود. علاوه بر این‌ها هزینه‌های بالای درمانی و دشواری‌هایی که دررفت‌وآمد به مراکز توانبخشی برای بیماران وجود دارد، از مشکلات موجود است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و استفاده گسترده از اینترنت، امکان بهره‌مندی از فناوری در پزشکی و بهداشت فراهم شده‌است. با ورود تکنولوژی در حوزه توانبخشی، بر پاره ای از مشکلات می‌توان فائق آمد. در واقع توانبخشی از راه دور، مفهومی است که در آن با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی و تجهیزات مدرن در حوزه فناوری و توانبخشی به ارائه خدمات بازتوانی یا توانبخشی از راه دور می‌پردازد.

تعریف توانبخشی از راه دور

توانبخشی از راه دور یک زیرشاخه مهم پزشکی از راه دور و روشی نوین برای کمک به توانمند سازی افراد کم توان و ناتوان در ابعد مختلف مراقبتی، بهداشتی، عملکردی و سلامت روان است. توانبخشی از راه دور کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات جهت ارائه خدمات توانبخشی از راه دور می‌باشد. توانبخشی از راه دور می‌تواند ارتباط میان درمانگر با درمان جو یا ارتباط میان درمانگر و درمانگر باشد. در توانبخشی از راه دور خدماتی از قبیل ارزیابی، پایش، پیشگیری، مداخله، نظارت، آموزش و مشاوره با استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی انجام می‌شود. دو حوزه مهم پژوهش در توانبخشی از راه دور عبارتند از:

تطبیق ارزیابی و درمان با ارزیابی و درمان مبتنی بر فرد
ایجاد سیستم‌های جمع‌آوری داده جدید برای دیجیتالی کردن اطلاعاتی که یک درمانگر در روند درمان و طبابت می‌تواند استفاده کند

تاریخچه

D.M. Angaran در سال ۱۹۹۹، مقاله ای تحت عنوان "Telemedicine and Telepharmacy: Current Status and Future Implications" را در مجله آمریکایی Health-System Pharmacy منتشر کرد. او یک تاریخچه جامع از ارتباطات راه دور، اینترنت و پزشکی از راه دور از دهه ۱۹۵۰ را ارائه داد. وزارت دفاع آمریکا و اداره ملی هوا و فضا آمریکا (ناسا) از جمله اولین سازمان‌هایی بودند که گسترش تکنولوژی در زمینه پزشکی از راه دور را هدایت کردند؛ هر دو سازمان همچنان به سرمایه‌گذاری در پیشرفت‌های پزشکی از راه دور ادامه می‌دهند. سه متولی اولیه پزشکی از راه دور در ایالات متحده آمریکا عبارتند از: سیستم‌های زندان ایالتی، سیستم‌های مراقبت‌های سلامت روستایی و رادیولوژی. توانبخشی از راه دور که یکی از زیر شاخه‌های پزشکی از راه دور است، در ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۹۸ آغاز شد، زمانی که مؤسسه ملی تحقیقات مربوط به ناتوانی و توانبخشی (NIDRR) اولین مرکز تحقیق و توسعه توانبخشی را برای توانبخشی از راه دور تأمین مالی کرد. پس از آن، کنفرانس علمی در سال ۲۰۰۲ اکثر پزشکان، مهندسان و مقامات دولتی نظامی و غیرنظامی را تشویق به استفاده از ارتباطات راه دور به عنوان یک روش برای ارزیابی و درمان توانبخشی تشکیل داد. این کنفرانس با حضور رئیس انجمن پزشکی از راه دور (ATA) تشکیل شد. دعوت ATA به شرکت کنندگان کنفرانس، منجر شد تا یک گروه ویژه در زمینه توانبخشی از راه دور ایجاد کند.

در سال ۲۰۰۱، O. Bracy، یک روانپزشک، اولین برنامه مبتنی بر وب به منظور ارائه خدمات توانبخشی از راه دور در درمان توانبخشی شناختی معرفی کرد. این سیستم درابتدا برای درمانگر از طریق یک ابزار مقرون به صرفه امکان درمان بیماران خود را از طریق اینترنت فراهم می‌کند. ثانیاً، سیستم امکان ارتباط مستقیم درمانگر با بیمار را مهیا و امکان ارائه تجویز درمانی که توسط پزشک متخصص تنظیم شده و توسط کادر درمانی کنترل می‌شود، را فراهم می‌نماید. تمام برنامه‌ها و داده‌های آن‌ها از طریق اینترنت در زمان واقعی مبادله می‌شوند. بیمار می‌تواند وارد سیستم شود تا درمان خود را از خانه، کتابخانه یا هر جایی که به کامپیوتری که قابلیت اتصال به اینترنت دارد دسترسی داشته باشید، انجام دهد. در سال ۲۰۰۶ این سیستم پایه سیستم جدیدی شد که به عنوان یک برنامه بهبود مهارت شناختی برای دانش آموزان، طراحی شده بود. بچه‌ها به صورت فردی یا کل کلاس می‌توانند در این برنامه از طریق اینترنت شرکت کنند. در سال ۲۰۰۶، M.J. McCue و S.E. Palsbo، یک مقاله در مجله "Telemedicine and Telecare" منتشر کرد که در مورد اینکه چگونه پزشکی از راه دور برای بیمارستان‌ها می‌تواند سودآور بود، بوده‌است. آن‌ها استدلال می‌کنند که مراقبت‌های توانبخشی از راه دور باید گسترش یابد تا افراد دارای ناتوانی و افراد مبتلا به درد (شاید پس از عمل جراحی تعویض مفصل یا افراد مبتلا به آرتروز) بتوانند درمان‌های توانبخشی را که نیاز دارند، دریافت کنند. تحقیقات در حوزه توانبخشی از راه دور در دوران اولیه خود است. محققان توانبخشی باید آزمایش‌های کنترل شده بیشتری را انجام دهند و شواهد مبتنی بر تأثیر توانبخشی از راه دور را برای کادر درمانی و پرداخت کننده‌ها ارائه دهند.

فناوری‌های مورد استفاده در توانبخشی از راه دور

در توانبخشی از راه دور از فناوری‌های ارتباطی مختلفی استفاده شده‌است. در ابتدا با خدمات تلفنی و تلفن‌های ویدیویی شروع شده‌است و با پیشرفت فناوری امروزه تلفن‌های همراه، سنسورها و واقعیت مجازی نیز در این زمینه به کار می‌روند. فناوری‌های ارتباطی مورد استفاده در توانبخشی از راه دور عبارتند از:

خدمات تلفنی قدیمی (POTS) یا تلفن‌های ویدئویی - استفاده از تلفن در حین توانبخشی
رویکردهای مبتنی بر وب - رویکردهای مبتنی بر وب در ترویج سلامت
تلفن همراه، تبلت و برنامه‌های تلفن همراه
سنسورها و نظارت بر بدن - سنسورها و نظارت بر بدن در حین توانبخشی
واقعیت مجازی - واقعیت مجازی در توانبخشی از راه دور

واقعیت مجازی در توانبخشی از راه دور یکی از جدیدترین ابزارهای موجود است. این فناوری کامپیوتری به توسعه محیط مجازی سه بعدی اجازه می‌دهد.

اهداف و مزایای توانبخشی از راه دور

توانبخشی از راه دور مزایای بسیاری برای افراد نیازمند به خدمات توانبخشی، متخصصین توانبخشی و جامعه دارد که برخی از این مزایا عبارتند از:

افزایش توانمند سازی افراد
ارائه خدمات توانبخشی از راه دور برای افرادی که به دلیل ناتوانی یا کم توانی فیزیکی یا بعد مسافت، مشکل یا دشواری در مراجعه به کلینیک دارند
امکان برقراری مشاوره از راه دور برای کارشناسان توانبخشی
مشارکت فعال افراد در مراقبت و روند مراحل توانبخشی
ایجاد فرصت‌های برابر برای افراد جهت دریافت خدمات توانبخشی و در واقع عدالت در توزیع خدمات توانبخشی در سطح جغرافیایی و جمعیتی
کاهش هزینه‌های مراجعه و رفت‌وآمد و صرفه جویی در زمان
امکان دسترسی سریع فرد به کادر درمانی
امکان بهره‌مندی افراد بیشتری از جمعیت هدف

اهمیت توانبخشی از راه دور

با توجه به دلایل زیر نیاز به ارائه خدمات توانبخشی افزایش یافته‌است و امروزه اهمیت این موضوع بیشتر شده‌است. برخی از اهمیت‌های توانبخشی برای افراد نیازمند به خدمات توانبخشی، متخصصین توانبخشی و جامعه عبارتند از:

افزایش سطح سلامت به خصوص در جوامع توسعه یافته و در نتیجه افزایش جمعیت نیازمند به دریافت خدمات توانبخشی
افزایش امید به زندگی و افزایش جمعیت سالمندان
شیوع بیماری‌های مزمن
صنعتی شدن جوامع و افزایش بیماری‌های روانی، حوادث و بیماری‌های ناشی از کار
کمبود متخصصان توانبخشی و عدم توزیع مناسب این متخصصان در تمام نقاط جهان و عدم حضور آن‌ها در مناطق محروم و دورافتاده: در برخی موارد خاص تعداد متخصصان مجرب بسیار کم است. مثلاً در کشور گفتاردرمان متخصص در شکاف کام و لب و همچنین کاشت حلزون گوش بسیار کم داریم
طولانی بودن فرایند توانبخشی: برای یک فرد ناتوان ممکن است توانبخشی تا آخر عمر به‌طور مکرر نیاز باشد. در اغلب موارد جلسات توانبخشی باید از ۲ تا ۶ جلسه ۴۵ دقیقه ای در هفته باشد که رفت‌وآمد برای بسیاری از مددجویان به خصوص گروه جسمی حرکتی مشکل می‌باشد.
توانبخشی از راه دور در کاهش هزینه‌ها مؤثر است.
مسایل فرهنگی و زبانی: مثلاً در رشته گفتاردرمانی تطابق کامل لهجه و زبان درمانگر و درمان‌جو ضروری است. مثلاً یک درمان جو آذری‌زبان نیاز به یک درمانگر همزبان خود دارد که ممکن است چنین فردی در محل زندگی درمان‌جو نباشد. این امر می‌تواند لزوم وجود توانبخشی از راه دور را مشخص کند.
ارائه خدمات به افراد ناتوان جسمی حرکتی که امکان تحرک کمی دارند با توانبخشی از راه دور آسان است.
با استفاده از داده‌ها و اطلاعات ذخیره شده در جلسات توانبخشی از راه دور می‌توان به دانشجویان توانبخشی آموزش بالینی به شیوه الکترونیکی داد. همچنین به این طریق می‌توان به خوبی داده کاوی و تحلیل بر روی تکنیک‌های توانبخشی انجام داد.

کاربردهای توانبخشی از راه دور

توانبخشی از راه دور کاربردهای بسیاری برای افراد نیازمند به توانبخشی و جامعه دارد که برخی از این موارد عبارتند از:

ارتقا سطح سلامت و افزایش دسترسی به اطلاعات
ارتقا ارائه خدمات توانبخشی از راه دور در تمامی نقاط جغرافیایی و سطوح جمعیتی
افزایش دسترس پذیری خدمات توانبخشی
برخی کاربردهای اختصاصی توانبخشی از راه دور عبارتند از:
- ارزیابی از راه دور
- نظارت از راه دور
- مداخله از راه دور
- درمان از راه دور
- مشاوره از راه دور
- آموزش از راه دور

چالش‌های توانبخشی از راه دور

Theodoros و Russel در یک بررسی، مشکلات توانبخشی از راه دور را بیان کردند که عبارتند از:

اخذ مجوز در سراسر مرزهای ملی و بین‌المللی
داشتن هم‌ارزی استانداردهای بالینی بین‌المللی
مسائل مربوط به حریم خصوصی و دسترسی و حفاظت از اطلاعات سلامت بیمار
مسائل مربوط به هزینه‌ها و پرداخت دستمزد و بیمه
مسائل مربوط به مسوولیت کارکنان
قوانین بین‌المللی مشاوره بالینی
مجهز بودن به فناوری‌های پهن باند: بیشتر افراد ناتوان دسترسی کمتری به تجهیزات کامپیوتری و اینترنتی دارند.
پذیرش و بکار بردن فناوری پهن باند و اینترنت توسط افراد ناتوان
تعداد زیاد افراد ناتوان: در آمریکا حدود ۱۲ درصد جمعیت دچار ناتوانی هستند.
تنوع زیاد ناتوانی‌ها: جسمی حرکتی، ذهنی، روانی، بینایی، شنوایی و …
نرخ بالای بیکاری در افراد ناتوان: در آمریکا بیکاری در افراد ناتوان حدود ۳ برابر بیکاری در افراد سالم است.
افراد ناتوان اغلب از نظر مالی بی بضاعت هستند
یکی از نیازهای افراد ناتوان نیاز به خدمات توانبخشی حرفه‌ای است که قابلیت انجام آن از را دور یک چالش است.
میزان تأثیر توانبخشی از راه دور: یکی از چالش‌های توانبخشی از راه دور این است که آیا توانبخشی از راه دور می‌تواند یک جایگزین مؤثر برای توانبخشی چهره به چهره باشد؟ آیا توانبخشی از راه دور می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد؟ آیا توانبخشی از راه دور می‌تواند قابلیت دسترسی را به لحاظ جغرافیایی افزایش دهد؟ آیا توانبخشی از راه دور می‌تواند استفاده از منابع محدود را گسترش دهد؟
مسائل مربوط به توانبخشی بیماران خارج از کشور از نظر تفاوت قوانین حقوقی و مالی
مدیریت حجم زیاد داده‌ها و اطلاعات: چون توانبخشی یک فرایند مکرر و طولانی مدت است در نتیجه داده‌ها و اطلاعات زیادی نیز تولید می‌شود اعم از: ویدیو، صدا، متن و تصاویر که باید این داده‌ها و اطلاعات ذخیره و سازماندهی و مدیریت شوند که این امر مشکل است.

Theodoros و Russel متذکر می‌شوند با وجود آنکه تعدادی از سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان بهداشت جهانی و سازمان تجارت جهانی در حال ورود به این مباحث هستند اما فقدان رهبری در برقراری سیاست‌های سلامت الکترونیکی وجود دارد.

یک مسئله مهم در توانبخشی از راه دور مسئله هزینه‌ها و بیمه است. Raine و همکاران، پزشکی از راه دور را از نظر اقتصادی مورد مطالعه قراردادند. به علت تفاوت و تنوع در هزینه‌ها و کمبود مطالعات و کیفیت پایین تحلیل‌ها، مطالعات اقتصادی در این زمینه مشکل است. مرکز حقوقی پزشکی از راه دور و سلامت الکترونیکی آمریکا مطالعاتی در زمینه بازپرداخت در سلامت از راه دور انجام داده‌است و یک منبع مستقل برای پزشکی از راه دور منتشر کرده‌است.

استانداردهای توانبخشی از راه دور

استانداردهایی در حوزه‌های مختلف از جمله موارد زیر برای توانبخشی از راه دور مورد نیاز است:

سیاست‌های بازپرداخت در توانبخشی از راه دور
فعالیت‌های قانونی در توانبخشی از راه دور
اخلاق و مسائل مربوط به حفظ حریم خصوصی در توانبخشی از راه دور
مسائل مربوط به آموزش بالینی و فناوری

زیرشاخه‌های توانبخشی از راه دور

برخی از حوزه‌های توانبخشی که در زمینه توانبخشی از راه دور مورد بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از:

آسیب‌شناسی گفتار و زبان
فیزیوتراپی
توانبخشی قلبی
کاردرمانی
روانشناسی
امداد اجتماعی
توانبخشی شغلی

منبع: ویکی پدیای فارسی

طبقه بندی مطالب وبلاگ فیزیوتراپی

مقالات فیزیوتراپی

مقالات استخوان شناسی

مقالات آناتومی اندام فوقانی

مقالات آناتومی اندام تحتانی

مقالات آناتومی ستون فقرات

مقالات حرکت شناسی (کینزیولوژی)

مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه

مقالات شکستگی استخوانها و جراحی های ارتوپدی

مقاله های دستگاه عصبی مرکزی و محیطی (CNS & PNS)

مقالات سیستم عصبی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مقالات سیستم تنفسی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مقاله های سیستم حسی، درد و موضوعات آن

مقالات روماتولوژی (شامل اصطلاحات،اختلالات و بیماریهای روماتیسمی و روماتیسم خارج مفصلی)

مقالات سیستم عروقی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مهمترین اخبار دکترای حرفه ای فیزیوتراپی

مطالب و موضوعات متفرقه (مقالاتی درباره فشار خون، دیابت، بیوفیزیک، رادیولوژی،فیزیولوژی و تست خون، برخی از بیماری ها و...)

طبقه بندی مطالب بر اساس ناحیه بدن

مقالات ستون فقرات

مقالات شانه

مقالات آرنج

مقالات مچ و انگشتان دست

مقالات لگن، مفصل هیپ و ناحیه ران

مقالات زانو

مقالات مچ پا و پا

مقالات سیستم عصبی (cns & pns)

مقالات شکستگی استخوانها و جراحی های ارتوپدی

مقالات سیستم تنفسی

ویدیوها در آپارات

ویدیوهای آموزشی

برچسب‌ها: توانبخشی از راه دور, بازتوانی از راه دور, توانبخشی وابسته به ارتباطات, بازتوانی وابسته به ارتباطات

+ نوشته شده در چهارشنبه بیستم بهمن ۱۴۰۰ ساعت 21:27 توسط فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار |

توانبخشی چیست

تعریف توانبخشی

شاخه های توانبخشی

توانبخشی یا بازتوانی

در علوم بهداشتی، توانبخشی یا بازتوانی (به انگلیسی: Rehabilitation) فرآیندی است که در آن به فرد توانخواه کمک می‌شود تا توانایی از دست رفته خود پس از یک واقعه، بیماری یا آسیب را که منجر به محدودیت عملکردی وی شده است مجدداً به دست آورد [۱]. توانبخشی حوزه علمی بسیار وسیعی در مجموعه خدمات بهداشتی و درمانی محسوب می گردد و به افراد کمک می‌کند تا پس از ابتلا به مشکلاتی نظیر سکته، ضایعات نخاعی، جراحی‌های ارتوپدی، ضربه مغزی، سوختگی، کم شنوایی، اختلال پردازش مرکزی شنوایی، مشکلات تعادل و غیره، تا حد امکان بر مشکل خود غلبه نموده و استقلال عملکردی قبلی را باز یابد.

اصول توانبخشی

توانبخشی به معنای بازتوانی و بازگرداندن توانایی‌های یک فرد به حالت حداکثر استقلال اطلاق می‌گردد. در توانبخشی بر خلاف پزشکی هیچگونه دارویی تجویز نمی‌شود و روند بازیافتن تواناییها تدریجی است.

شاخه‌های توانبخشی

با توجه به آن که توانبخشی بیشتر در مورد کودکان و بزرگسالانی کاربرد دارد که از نظر توانایی‌های جسمی ذهنی و یا گفتاری دچار مشکل می‌باشند رشته‌های دخیل در این فرایندها را شاخه‌ها یا اعضای تیم توانبخشی می‌دانند.این رشته‌ها (به ترتیب حروف الفبا) عبارتند از:

ارتوپدی فنی
بینایی سنجی
شنوایی‌شناسی
طب فیزیکی و توانبخشی
فیزیوتراپی
کاردرمانی
گفتاردرمانی
مددکاری اجتماعی
مدیریت توانبخشی

منبع:ویکی پدیای فارسی

موضوعات فیزیوتراپی شامل:

مقالات فیزیوتراپی

مقالات استخوان شناسی

مقالات آناتومی اندام فوقانی

مقالات آناتومی اندام تحتانی

مقالات آناتومی ستون فقرات

مقالات حرکت شناسی (کینزیولوژی)

مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه

مقالات شکستگی استخوانها و جراحی های ارتوپدی

مقالات روماتولوژی (شامل اصطلاحات،اختلالات و بیماریهای روماتیسمی و روماتیسم خارج مفصلی)

مقاله های دستگاه عصبی مرکزی و محیطی (cns & pns)

مقالات سیستم عصبی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مقالات سیستم تنفسی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مقاله های سیستم حسی، درد و موضوعات آن

مقالات سیستم عروقی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مروری بر آناتومی سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی ازطریق تصاویر

اخبار کنگره ها و سمینارهای فیزیوتراپی

مهمترین اخبار دکترای حرفه ای فیزیوتراپی

مقالات ورزش و تغذیه (شامل موضوعات تحرک و فعالیت بدنی،تغذیه صحیح،چاقی،اضافه وزن،کنترل وزن و غیروه)

مقالات قلب و عروق (شامل مفاهیم، اختلالات و مقاله های آموزشی)

طبقه بندی مطالب بر اساس ناحیه بدن

مقالات ستون فقرات

مقالات شانه

مقالات آرنج

مقالات مچ و انگشتان دست

مقالات لگن، مفصل هیپ و ناحیه ران

مقالات زانو

مقالات مچ پا و پا

مقالات سیستم عصبی (cns & pns)

برچسب‌ها: توانبخشی, تعریف توانبخشی, شاخه های توانبخشی, توانبخشی چیست

+ نوشته شده در دوشنبه پنجم تیر ۱۳۹۱ ساعت 10:28 توسط فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار |

فیزیوتراپی و علم کنترل حرکت (Physiotherapy & Motor Control)

در اردیبهشت ۱۳۸۸ این قسمت در سه پست جداگانه تحت عنوان توانبخشی آسیب های مغزی و علم کنترل حرکت (Rehabilitation & Motor Control) مطرح کردم (اینجا)، ولی در این قسمت علاوه بر یکی کردن پست ها، تغییراتی نیز اعمال شده است.

در این پست به کاربرد علم کنترل حرکت درارتباط با آسیب های مغزی اشاره شده است. جهت آشنایی با دیگر کاربردهای این علم اینجا کلیک کنید.

مشکلات حرکتی ازجمله علایم مهم در بیماران با صدمات مغزی (Brain Lesion) است. اختلالات عروقی مغر که منجر به سکته مغزی (Stroke) می شوند, عوامل تخریبی (Degenerative) بافت مغز, آسیب ضربه ای مغز (Traumatic Brain Injury ), اختلالات مادرزادی (Congenital) , پروسه های التهابی (Inflammatory) و مشکلات تومورال (Tumoural) و... مهمترین مواردی هستند که باعث اختلالات حرکتی در فرد می شوند.

هدف اصلی از نوشتن این پست ارایه یکسری نکات اساسی و مهم به هنگام فیزیوتراپی بیماران به علت آسیب مغزی است. روش های درمانی متفاوتی در برخورد با این بیماران مطرح شده و با نوع نگرش خاصی این گونه درمان ها پیگیری و ارایه می گردند که هیچکدام در اینجا مورد بحث ما نیستند. آنچه که من می خواهم در اینجا بیان کنم, اصول و قواعد درمان بیماران با مشکلات حرکتی است که با تکیه اصلی بر شناخت ما از سیستم عصبی مرکزی (CNS) بنا شده است. روشی که مبتکرین علم کنترل حرکت (Janet H.Carr & Roberta B.Shepherd) بر انجام بسیاری از این اصول تاکید دارند.

این اصول مهم شامل موارد ذیل می باشند:

-جهت درمان بیمارانی که مشکلات حرکتی دارند و نیازمند برنامه توانبخشی هستند, اولین گام در درمان توسط تراپیست به میزان آشنایی او به علم کنترل حرکت (Motor Control) بستگی دارد. آگاهی از اینکه سیستم عصبی مرکزی (Central Nervous System) جهت کنترل فرآیندهای حرکت در یک فرد سالم چگونه عمل می کند و چه مراکزی از آن در این امر دخالت دارند؟

مهمترین قسمت ها و بخش هایی که در فرآیند حرکت نقش دارند عبارتند از:

قشر مخ (Cerebral Cortex) , مخچه (Cerebellum) , عقده های قاعده ای (Basal Ganglia) , ساقه مغز (Brain Stem) , سیستم نخاعی (Spainal System) , سیستم لیمبیک (Limbic System) , تالاموس (Thalamus) و سیستم مشبک (Reticular Formation).

در تصویر زیر بیشتر این قسمت ها که در حرکت دخالت دارند نشان داده شده است:

آنچه که در تصویر فوق اهمیت دارد این است که ارتباط میان این قسمت ها به صورت خطی از بالا به پایین نیست بلکه روابط میان آنها شبکه ای و حلقوی است.

-روشی را که من جهت درمان مشکلات حرکتی بیماران با آسیب مغزی ترجیح می دهم, براساس مغز فرد سالم بنا شده است نه بر پایه سیستم مغزی بیمار. درحقیقت آگاهی از دانش کنترل حرکت که جهت افزایش سطح مهارت ها و الگو های حرکتی پیچیده افراد سالم به کار گرفته می شود, با همین نگاه(ولی با روندی آهسته تر)می تواند در ارتباط با بیماران نیز موثر واقع شود.

-وجود انعطاف پذیری (Flexibility) در کل مفاصل به ویژه ستون فقرات یک فاکتور مهم جهت احیای حرکات بدن می باشد. هرچه انعطاف پذیری و دامنه حرکتی نرمال مفاصل بهبود یابد به همان نسبت ایجاد حرکات در آن قسمت ها آسانتر خواهد بود. انعطاف پذیری را می توان براساس اصول کشش (Stretching) بصورت فعال یا غیرفعال (Active&Passive) با توجه به شرایط بیمار ایجاد کرد. به طورکلی بی حرکتی (Immobility) بیماران, باعث خشکی مفاصل و کوتاهی عضلات می گردد که با انجام کشش بر پایه اصول علمی روند حرکت و آموزش برنامه های حرکتی تسهیل می گردد.

-براساس وضعیت بیمار, اولین و مهمترین گام جهت کنترل حرکت, بهبود عملکرد و حرکات ارادی (Voluntary) است که اهمیت دارد. درحقیقت هرچه عملکرد فرد و حرکات ارادی بهبود یابند می توانیم ادعا کنیم که درمان اصلی نیز صورت گرفته است.

-ایجاد حرکات ارادی به دو صورت باید در نظر گرفته شود:

1-به طور مجزا در هر مفصل (در صورت وجود حرکت) و بهبود آن

2-ایجاد تمریناتی جهت انجام حرکات گروهی در اندام های فوقانی,تحتانی و ستون فقرات.

-تصحیح وضعیت (پوسچر) با توجه به شرایط بیمار.

-تاکید بر نشستن روی صندلی یا نشستن کنار تخت براساس شرایط بیمار (تراپیست باید ارتفاع صندلی و تخت را با توجه به قد فرد درنظر گیرد. رعایت این مسئله خود یک فاکتور مهم جهت بهبود حرکت محسوب می شود)

-تراپیست باید نسبت به تمریناتی که آموزش می دهد آگاهی کامل از جهت چرایی انجام آن تمرین در ذهن خود داشته باشد و در این زمینه بیمار را نسبت به انجام آن تمرینات متقاعد سازد (براساس سطح هوشیاری و ادراکی بیمار).

-در علم کنترل حرکت, تفسیر حرکت و آموزش های قبل از انجام تمرین به بیمار توسط تراپیست, از جایگاه مهمی برخوردار است زیرا باعث آگاهی بیمار و یادگیری بهتر حرکات می گردد و همچنین اعتماد وی را نسبت به درمانگر جلب کرده که این مسئله خود باعث افزایش انگیزه (Motivation) و توجه (Attention) بیمار نسبت به انجام حرکات می شود.

-آموزش فعالیت های حرکتی در بیماران با آسیب مغزی باید هدفمند بوده و در ارتباط با فعالیت های روزمره (ADL) فرد باشد. درحقیقت هدفمند کردن فعالیت ها و اعمال حرکتی, اثرات درمانی بهتر و سریعتری را به همراه خواهد داشت. بیماران نسبت به حرکاتی که قبلا انجام می دادند آشنایی بیشتری دارند که همین مسئله باعث افزایش انگیزه و همکاری بیشتر او نسبت به انجام فرامین حرکتی می گردد. به عنوان مثال,می توانیم به آموزش نشستن به ایستادن (Sitting down to Standing up) و بالعکس که یک فعالیت روزمره قبلی بوده و برای بیماریک عمل حرکتی هدفمند محسوب می شود را ذکر کرد. همچنین باید توجه داشته باشیم که آموزش نشستن, ایستادن و نشسته به ایستاده و بالعکس باعث تحریک سازمان یافته بسیاری از مفاصل, گیرنده های لیگامانی, سیستم بینایی, گیرنده های عضلانی,سیستم وستیبولار و... می گردد و بخش های مختلف مغز را که در کنترل حرکت نقش دارند فعال و یکپارچه می کند.

برهمین اساس باید حرکات اندام فوقانی به ویژه در بیمارانی که درجاتی از حرکت را دارند نیز گسترش یابد. دسترسی به اشیا مختلف ازنظر شکل و انعطاف که انواع خاصی از حس و حرکت را ایجاد می کند, ضروری است. تراپیست می تواند در این موارد با تغییر فواصل و زوایا, تمرینات متنوعی را ابداع نماید و بتدریج و با پیشرفت بیمار از وی بخواهد که در همه زمینه هایی که آموزش دیده است با سرعت بیشتری عمل نماید.

-محیط (Environment) درمانیک جز مهم در ایجاد سریعتر حرکات و پیشرفت عملکرد حرکتی بیماران می باشد.

محیط درمان باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

1-بیمار باید در محیطی آموزش ببیند که احساس بهتری دارد

2-فضای محیط تا حد امکان وسیع باشد

3-محیطی که تمرکز بیشتری را جهت انجام حرکت ایجاد نماید

4-وجود تجهیزات و وسایل کمکی در محیط تمرین که علاوه بر اثرات درمانی باعث تشویق بیمار گردد و انگیزه کافی را در وی ایجاد نماید

-ارتباط کلامی (Verbal Communication) با بیمار یکی از مهمترین عوامل جهت گسترش حرکات ارادی و بهبودی کنترل حرکت در بیمار محسوب می شود.

چرا ارتباط کلامی با بیماران مهم است؟

1-قبل از انجام هر حرکتی,آموزش آن حرکت ضروری است. تراپیست باید با توجه به سطح هوشیاری و ادراک بیمار نحوه صحیح حرکت را به بیمار آموزش دهد

2-ارتباط کلامی جهت جلب همکاری و ایجاد انگیزه کافی در بیمار لازم است. اگر بیمار انگیزه و همکاری لازم را نداشته باشد حرکات ارادی در او شکل نخواهد گرفت و بنابراین درمانی صورت نگرفته است. درمانی موفق خواهد بود که در بیمار حرکات ارادی بیشتری را ایجاد کرده باشد

3-مغز انسان به توجه (Attention) و تمرکز (Concentration ) شدیدا واکنش نشان می دهد. اگر در یک عمل حرکتی توجه کافی وجود داشته باشد بخش های بیشتری از مغز تحریک شده و به علت تمرکزی که ایجاد می شود کیفیت حرکت نیز بهتر خواهد بود. بنابراین تراپیست باید توجه بیمار را به انجام یک حرکت جلب کند که این خود مستلزم ارتباط کلامی با بیمار و تغییر تون صدای درمانگر است.

-ماساژ درمانی و تحریکات حسی به تنهایی فقط اثرات درمانی کوتاه مدت دارند و زمانی موثر واقع می شوند که با آموزش اعمال حرکتی ارادی (Voluntary) و عملکردی (Functional) همراه شوند.

-اسپاستیسیتی (Spasticity) که با سه درجه خفیف (Mild), متوسط (Moderate) و شدید (Severe) در بسیاری از بیماران با آسیب های مغزی دیده می شود همواره به عنوان یکی از معضلات درمان توانبخشی اختلالات حرکتی از زمان های بسیار دور مطرح بوده است.

به نظر من , در روش های درمانی گذشته نسبت به تشدید اسپاستیسیتی در طول درمان بیش از حد اغراق شده است به طوریکه قدرت مانور گروه توانبخشی را در درمان بیماران شدیدا محدود می کند و تراپیست از ترس تشدید اسپاستیسیتی از انجام بسیاری از تمرینات صرف نظرمی کند و همین مسئله خود به آموزش های غلط به خانواده بیمار می انجامد و درنهایت به علت عدم استفاده از عضو نه حرکتی در اندام ایجادشده است و از طرفی تجربه هم نشان می دهد که معضل اسپاستیسیتی همچنان در بیمار وجود دارد.

روش من در درمان بیمارانی که احتمال اسپاستیسیتی در آنها وجود دارد و یا اسپاستیسیتی متوسطی دارند این است که در شروع درمان روش هایی را جهت کاهش اسپاستیسیتی به کار می برم ولی در طول درمان به آن زیاد اهمیت نمی دهم و بیشتر سعی خود را در ایجاد حرکات ارادی, تمرینات پوسچرال, نرمال کردن نیروها, الگوهای حرکتی مناسب, جهت دهی انرژی فرد در مسیر صحیح, آموزش راه رفتن نرمال, بهبود انعطاف پذیری و قدرت عضلانی, افزایش هماهنگی و استقامت, تمریناتی جهت بهبود ظرفیت سیستم تنفسی و... متمرکز می کنم. مشکل اسپاستیسیتی را همچنین می توان از همان ابتدا با کمک همکاران ارتوپدی فنی کاهش داد.

-هدف اصلی در کنترل حرکت و بهبود شرایط بیمار, باید بر افزایش استقلال کاری و پیشرفت فعالیت های عملکردی استوار باشد. تکرار چنین حرکاتی باعث افزایش قدرت عضلات,هماهنگی حرکات, تحریکات حسی سازمان یافته و درنهایت یادگیری حرکتی (Motor Learning) و مهارت (Skill) می گردد.

-در حرکت درمانی باید بتدریج و با پیشرفت بیمار, برنامه هایی را جهت تغییر مسیر حرکت و تغییر سرعت همراه با استفاده از فیدبک های بینایی, کلامی و هدایت بیمار درنظر داشت.

-همواره باید یادمان باشد که تماس های چشمی بین بیمار و تراپیست جهت انجام و یادگیری حرکتی ضروری است.چنین تماس هایی به جهت افزایش توجه و بالا بردن میزان انگیزه بیمار اثرات غیر قابل انکاری دارد.

-نکته بسیار مهمی که در درمان بیماران آسیب مغزی باید توجه داشت این است که جهت بهبودی نباید به بیمار فشاری بیشتر از حد بر او وارد کرد و بنابراین نباید در پروسه درمانی تعجیل داشت , چراکه روند درمانی در بسیاری از بیماران کند بوده و محتاج زمان و تکرار صحیح است و خانواده ها باید از همان ابتدا نسبت به این مسئله آگاه شوند و محدودیت های درمانی و سطح انتظارات بیمار و خانواده ها با توجه به میزان آسیب و مشکلات قبل از آسیب به آنها تفهیم شود.

-تنظیم تکرار و تعداد یک برنامه حرکتی با توجه به شرایط به بیمار.مثلا تکرار بسیار بالای یک حرکت پسیو در مفصل آرنج در یک بیمار مسن که در مرحله هیپوتون است به نظر نمی رسد که برنامه ای معقول باشد.

-هدف اصلی من در درمان بیماران با مشکلات حرکتی به علت آسیب های مغزی ، گسترش حرکات عملکردی و ارادی است و نگاه من در طی درمان، بر افزایش تون عضلانی متمرکز نیست. بسط و بهبود حرکات ارادی که کلید اصلی درمان محسوب می شود، از فعال کمکی به سمت فعال شدن سوق داده می شود. این گسترش حرکات، از بیماری به بیماری دیگر متفاوت است و ممکن است در یک بیمار، یک حرکت فرضی طی یک هفته بهبود یابد و در بیمار دیگر، دو ماه زمان نیاز داشته باشد. مثلا اگر تراپیست، بیماری را در ابتدا با نیروی زیاد خود در فاز ایستادن کنترل می کرد و بعد از چند جلسه با انرژی کمتری این کار را انجام می دهد، این یعنی اینکه درمانگر در درمان موفق بوده و هرچه استقلال بیمار افزایش یابد، به همان نسبت درمان بهتری حاصل شده است.

-تاکید اصلی من در درمان،بر کنترل نشستن و به خصوص ایستادن و سپس راه رفتن استوار است. انواع مختلفی از تمرینات قابل انجام بوده که البته به همکاری و شرایط بیمار نیز وابسته است. تمریناتی که توسط تراپیست در این وضعیت ها تعیین می شود، باید به گونه ای باشد که بیمار در درمان خود مشارکت کند. تراپیست باید نظارت کننده تمرین بوده و حمایتش در درمان حداقل و در موارد ضروری باشد.

-سیستم عصبی به فعالیت هایی که فرد به صورت ارادی انجام می دهد، در مقایسه با حرکات غیر ارادی،پاسخ و عکس العمل شدیدتری نشان می دهد. بنابراین این نوع از حرکات، از پایداری بیشتری در مغز برخوردارند.

-تمرین نشسته به ایستاده به صورت پوسچرال و درحالت ایستاده، تاکید بر انجام حرکات ارادی لومبوپلویک. با اصلاح الگوی ایستادن، آموزش تعادل و راه رفتن بیماران در مراحل بعدی راحت تر قابل انجام است.

-استراحت در فواصل درمانی نقش بسیار مهمی از جهت بازسازی فرآیندهای ذهنی دارد. تراپیست باید به جای روش های تهاجمی از یک برنامه تمرینی معقول که کیفیت را مدنظر قرار می دهد پیروی کند.

-نکته دیگر آموزش تمرینات ذهنی (Mental Practice) به بیماران دارای سطح هوشیاری و ادراکی بالا است. بسیاری از مطالعات پژوهشگران نشان می دهد که تمرینات ذهنی همانند فعالیت های فیزیکی باعث بهبود حرکات و مهارت های حرکتی می گردد.

-افزایش سطح انگیزه, اعتماد به نفس, تغییر مطلوب شرایط ذهنی بیمار و افزایش امید به زندگی توسط تراپیست در بهبود حرکت مهم هستند.

-کنترل حرکات گردن یک شرط اولیه جهت پیشرفت حرکات و تعادل در وضعیت های مختلف است. اختلال در کنترل حرکات گردن، باعث بروز مشکل در وضعیت های نشستن، ایستادن و راه رفتن می گردد. همچنین کنترل حرکات گردن ازنظر نوروفیزیولوژی مهم است که این اهمیت مربوط به نقش سیستم وستیبولار (دستگاه دهلیزی)، گیرنده های پروپریوسپتیو گردن و اطلاعات بینایی در تعادل است.

-پروسه درمان بیماران با مشکلات عروقی مغز طولانی است و استمرار تمرینات بسیار مهم است. بعضی از بیماران ممکن است طی پنج ماه و گاها حتی بیشتر از این مدت قادر به راه رفتن شوند. اگرچه برخی دیگر علیرغم پیگیری درمان خود، ممکن است پیشرفت چندانی نداشته باشند. مشکلات عضلانی اسکلتی، عدم همکاری و ترس بیمار از افتادن، درد اندام ها، اختلالات شناختی و بیماری های همراه دیگر،از مهمترین محدود کننده ها در پیشرفت پروسه حرکتی محسوب می شوند. بنابراین تراپیست باید محدودیت های درمانی خود را بپذیرد و حتی لازم است محدودیتها ی درمانی را به بیمار و خانواده او به نوعی گوشزد نماید.

رویکردی جدید در فیزیوتراپی (A new approach in physiotherapy)- وبلاگم در پرشین بلاگ

نویسنده: فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار

مطالب مرتبط:

نواحی حرکتی قشر مغز

کنترل حرکتی

دستگاه حرکتی

------------------------------------

کتاب حرکت و شناخت

مبانی عصبی و روان شناختی

چاپ اول، 1399

مولفین:

ابراهیم برزکار (فیزیوتراپیست-کارشناس ارشد روان شناسی)

دکتر رجبعلی محمدزاده (استادیار دانشگاه)

لینک مستقیم تهیه کتاب

----------------------------------------------------------

تهیه کتاب در تهران:

تهران - میرداماد - میدان مادر - خ شاه نظری - خ مددکاران - دانشکده توانبخشی - واحد کتابفروشی. موسسه پگاه کد پستی: 1545913487

تلفن: 02122223566 و 02122901954

فکس: 02122901956

لینک مستقیم تهیه کتاب

ایمیل: ebrahimbarzkar@gmail.com

ارتباط از طریق تلگرام: https://t.me/ib_barzkar

برچسب‌ها: فیزیوتراپی, کنترل حرکت, اختلالات حرکتی, حرکت درمانی

+ نوشته شده در پنجشنبه دهم فروردین ۱۳۹۱ ساعت 20:10 توسط فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار |

سکته مغزی (Stroke)

سکته مغزی چیست

استروک

حادثه عروقی مغز

انواع سکته مغزی

در این پست بدون اینکه به بررسی مجزای آسیب هر یک از عروق مغزی بپردازم، به طورکلی به شرح سکته های مغزی اشاره می کنم.

استروک (Stroke) یا حادثه عروقی مغز (Cerebrovascular accident, or CVA) سندرمی است که با شروع حاد یک نقص نورولوژیک ناشی از آسیب عروق مغزی تعیین می گردد، به نحوی که اختلال نورولوژیک ایجاد شده دست کم 24 ساعت یا بیشتر ادامه داشته باشد. حادثه عروقی مغزی به دلیل ایسکمی یا خونریزی رخ می دهد که مهمترین موارد ایسکمی مغزی، ترومبوز و آمبولی است. بافت مغز جهت عمل طبیعی خود در هر لحظه نیازمند خون اکسیژن دار است. درصورت قطع جریان خون مغزی، به علت محروم شدن نورون ها و سلول های مغزی از گلوکز و اکسیژن، مرگ سلول ها و نورون ها ایجاد می گردد.

هرگاه علایم و نشانه های نورولوژیک ناشی از اختلال عروقی طی مدت کوتاهی برطرف گردند (معمولا طی نیم ساعت)، اصطلاح حمله ایسکمیک گذرا (Transient ischemic attack, or TIA) به کار می رود. گاهی نقایص نورولوژیک بیشتر از 24 ساعت طول می کشند ،ولی طی چند روز به طور تقریبا کامل یا کامل برطرف می گردند که در این موارد اصطلاح نقص نورولوژیک ایسکمیک برگشت پذیر (Reversible ischemic neurological deficit, or RIND) به کار می رود.

انواع سکته مغزی
اگرچه سایر فرآیندهای پاتولوژیک نظیر هیپوگلیسمی یا دیگر اختلالات متابولیک، تروما و تشنج ها می توانند نقایص نورولوژیک مرکزی فوکالی ایجاد کنند که به طور ناگهانی شروع شده و دست کم 24 ساعت طول می کشند، ولی اصطلاح استروک معمولا زمانی به کار می رود که چنین حوادثی بر اثر بیماری عروقی مغز ایجاد شده باشند.

فرآیند پاتولوژیک زمینه ای در سکته مغزی می تواند ایسکمی یا خونریزی باشد که غالبا ناشی از یک ضایعه شریانی است.

دو نوع سکته مغزی وجود دارد:

1- سکته انسدادی یا ایسکمیک (Ischemic, or occlusive stroke)

2- سکته هموراژیک (Hemorrhagic stroke) (سکته به علت خونریزی)

تصویر زیر:

هر دو نوع استروک ممکن است در هر سنی به علل متعدد ازجمله بیماری قلبی، عفونت، تروما، نئوپلاسم، ناهنجاری های عروقی و اختلالات سیستم ایمنی رخ دهند.

سه فاکتور خطر شناخته شده که شایع تر است عبارتنداز:
-فشار خون بالا که مهمترین عامل است
-مرض قند (دیابت شیرین)
-بیماری قلبی
براساس مطالعات اخیر، ایسکمی مسئول دو سوم و خونریزی عامل یک سوم سکته های مغزی است. افتراق ایسکمی یا خونریزی ممکن است با تاریخچه و معاینه نورولوژیک امکان پذیر نباشد، ولی سی تی اسکن (CTS) یا ام آر آی (MRI) تشخیص قطعی را ممکن می سازد.

سکته انسدادی (ایسکمیک)
سکته انسدادی درارتباط با بسته شدن یک رگ خونی است. پاتوژنیک سکته ایسکمیک، ترومبوز و آمبولی است. بیشتر سکته های ایسکمیک به علت ترومبوز ایجاد می گردند (حدود دو سوم) که افتراق این دو براساس زمینه های بالینی معمولا دشوار یا غیر ممکن است. اغلب حملات ایسکمیک گذرا (TIA) پیش از سکته های مغزی ترومبوتیک وجود دارد.

سکته هموراژیک
سکته هموراژیک به علت پارگی یک رگ خونی اتفاق می افتد. خونریزی مغزی عامل تخریب، تحت فشار قراردادن بافت مغز و عروق خونی است که خود می تواند منجربه ادم و ایسکمی ثانویه گردد. سکته های هموراژیک درمقایسه با سکته های ایسکمیک، تقریبا عامل یک سوم سکته های مغزی هستند.

اختلالات عروقی مغز
جهت درک نواحی آسیب و علایم آن درارتباط با سکته های مغزی، در ابتدا باید از آناتومی خونرسانی مغز آگاه بود که قبلا در اینجا مطرح گردید. گردش خون مغز (سیرکولاسیون مغز) را می توان به دو نوع گردش خون تقسیم کرد:
-سیرکولاسیون قدامی
-سیرکولاسیون خلفی

تصویری از شریان های مهم مغزی با کلیک (Click) روی اینجا

سیرکولاسیون قدامی مغز
گردش خون پیشین (قدامی) مغز، خونرسانی اکثر مناطق کورتکس مغز و ماده سفید تحت کورتکس (ساب کورتیکال)، عقده های قاعده ای (BG) و کپسول داخلی را بر عهده دارد که شامل شریان کاروتید داخلی و شاخه های آن یعنی سرخرگ های مغزی قدامی، مغزی میانی و کوروئید قدامی است. شریان مغزی میانی خود به شاخه های عمقی و نافذ Lenticulostriate تقسیم می شود.
شریان مغزی میانی (Middle cerebral artery) بیشتر از شریان های دیگر مغزی، در آسیب های عروقی مغز (CVA) درگیر می گردد.

اختلال در سیرکولاسیون قدامی مغز
درصورت اختلال در سیرکولاسیون قدامی مغز، عموما علایم و نشانه هایی مانند آفازی (اختلال در تکلم) ، آپراکسی (از دست دادن مهارت های آموخته شده قبلی درصورت عدم نقص حسی-حرکتی) و آگنوزی (عدم قدرت درک تاثرات حسی که اشیاء و اشخاص ازطریق آن شناخته می شوند، مثلا نشناختن انگشتان خود یا دیگران) ایجاد می گردند که بیانگر اختلال عملکرد نیمکره ای است. سکته های مغزی ناشی از سیرکولاسیون قدامی مغز، همچنین سبب بروز همی پارزی (ضعف نیمه بدن) یا همی پلژی (فلج نیمه بدن)، اختلالات حسی نیمه بدن (همی سنسوری) و نقایص میدان بینایی می شوند که این حالات اخیر ممکن است در استروک های سیرکولاسیون خلفی نیز رخ دهند، اگرچه در مورد گردش خون خلفی اختصاصی نیستند.

سیرکولاسیون خلفی مغز
گردش خون پسین (خلفی) مغز، خونرسانی ساقه مغز، مخچه، تالاموس و قسمت هایی از لوب های پس سری (اکسیپیتال) و گیجگاهی (تمپورال) را انجام می دهد. سیرکولاسیون خلفی مغز شامل یک جفت شریان ورتبرال (مهره ای)، شریان بازیلر (قاعده ای) و شاخه های آنها است که عبارتنداز:
-شریان مخچه ای تحتانی خلفی یا PICA (شاخه ای از شریان ورتبرال). PICA بزرگترین شاخه شریان ورتبرال است که به قسمت طرفی بصل النخاع، شبکه کوروئید بطن چهارم و مخچه می رود. درگیری این شریان و انسداد آن، باعث سندرم والنبرگ (Wallenberg's syndrome) می گردد. سندرم والنبرگ که به آن سندرم مدولری جانبی (Lateral medullary syndrome) نیز گفته می شود، شایع ترین سکته ساقه مغز (Brainstem stroke) محسوب می شود.
-شریان مخچه ای تحتانی قدامی (شاخه ای از شریان بازیلر)
-شریان مخچه ای فوقانی (شاخه ای از شریان بازیلر)
-شریان مغزی خلفی (شاخه ای از شریان بازیلر). از شریان مغزی خلفی شاخه های Thalamoperforate و Thalamogeniculate جدا می شوند و به تالاموس خونرسانی می کنند.

اختلال در سیرکولاسیون خلفی مغز
اختلال در سیرکولاسیون خلفی مغز علایم و نشانه های اختلال عملکرد ساقه مغز را پدید می آورند که عبارتنداز:
-کوما (اغماء)
-حملات افتادن (کلاپس ناگهانی بدون از دست دادن هوشیاری)
-کوادری پلژی (فلج چهار اندام)
-سرگیجه، تهوع و استفراغ
-فلج اعصاب جمجمه ای
-آتاکسی
-نقایص حسی-حرکتی متقاطع که یک طرف صورت، ولی تنه و اندام های طرف دیگر را مبتلا می کند.
-همی پارزی یا همی پلژی، اختلالات همی سنسوری و نقایص میدان بینایی نیز ممکن است رخ دهند، ولی اختصاصی نیستند.

تهیه و تنظیم: فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار

منابع:

-بندرچی چمخاله، بیژن، فرجی، فردین. نورولوژی بالینی مایکل جی.امینف و دیوید ای.گرینبرگ. نشر طبیب.
-انتظارى طاهر،محمد؛ بيناى مطلق،همايون؛زمانى،بابك. ترجمه: بيماريهاى اعصاب هاريسون. شركت نشر دانش امروز.
-سلطان‏زاده،اكبر.بيماريهاى مغز و اعصاب و عضلات. انتشارات جعفرى.شابک:1-03-6088-964
-برزکار،ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی.تحت نظارت:دکتر حسن عشایری.با همکاری:دکتر مسیب برزکار

-قاضى جهانى،بهرام. ترجمه مبانى طب سسيل، بيماريهاى مغز و اعصاب.مرکز نشر اشارت.
Janet H. Carr & Roberta B. Shepherd/ Neurological Rehabilitation: Optimizing Motor Performance; 1999

http://www.tchain.com/otoneurology/disorders/central/brainstem%20strokes.htm

منبع تصویر:

http://nursingcrib.com/

مطالب مرتبط:

مرگ مغزی (Brain death)

حالت نباتی پایدار (Persistent vegetative state)

سندرم قفل شدگی (Locked-in syndrome)

کما (Coma)

اهمیت فیزیوتراپی در درمان بیماران سکته مغزی(CVA)

فیزیوتراپی در منزل

فیزیوتراپی و کاربردهای آن

فیزیوتراپی و علم کنترل حرکت (Physiotherapy & Motor Control)