هسته های قاعده ای (Basal nuclei)

صفحه عقده های قاعده ای (هسته های قاعده ای) که در سایت ویکی پدیا ایجاد کردم:

 

عقده‌های قاعده‌ای (به انگلیسی: Basal ganglia) که هسته‌های قاعده‌ای نیز خوانده می‌شوند از پنج هسته زیر قشری مغز تشکیل شده‌اند.عقده‌های قاعده‌ای از این نظر دارای اهمیت هستند که نقش مهمی در عمل کنترل حرکتی(Motor control)ایفا می‌کنند.هسته‌های این ناحیه به دلیل ارتباطاتی که با هم و دیگر قسمت‌های مغز دارند، در کنترل حرکت شرکت می‌کنند، اگرچه پیام مستقیم به نخاع جهت کنترل حرکتی نمی‌دهند.عقده‌های قاعده‌ای پیام‌های اولیه را از قشر مغز می‌گیرند و پیام‌های خود را از راه تالاموس به قسمت‌های مختلف قشر مغز می‌فرستند. [۱]

 

محتویات

 [نهفتن] 

• ۱ اجزای عقده‌های قاعده‌ای
• ۲ نقش عقده‌های قاعده ای(BG)
• ۳ ضایعه عقده‌های قاعده‌ای
• ۴ جستارهای وابسته
• ۵ منابع

اجزای عقده‌های قاعده‌ای

از پنج هسته تشکیل می‌شوند که عبارتنداز:

• پوتامن(Putamen)
• دمدار یا کودیت(Caudate)
• جسم سیاه(Substantia nigra)
• ساب تالامیک(subthalamic)
• گلوبوس پالیدوس(Globus pallidus)که پالیدوم(Pallidum)نیز خوانده می‌شود.

 

به هسته‌های پوتامن، کودیت و گلوبوس پالیدوس با هم جسم مخطط (کورپوس استریاتوم) می گویند.

نقش عقده‌های قاعده ای(BG)

مهمترین نقش عقده‌های قاعده‌ای، کنترل حرکت و تنظیم وضعیت بدن است.البته باید در نظر داشت که این سیستم همراه با قشر حرکتی و مخچه عملاً به صورت یک واحد عمل می‌کند و نمی‌توان اعمال مجزایی را به طور کامل به قسمت‌های مختلف عقده‌های قاعده‌ای نسبت داد. [۲] با وجودی که انتساب یک عمل واحد به تمام عقده‌های قاعده‌ای غلط است، یکی از اثرات عمومی تحریک منتشر عقده‌های قاعده‌ای، مهار کردن تنوس عضلانی در سراسر بدن است که این اثر ناشی از پیام‌های مهاری(Inhibitory)است که از عقده‌های قاعده‌ای به قشر حرکتی و قسمت تحتانی ساقه مغز انتقال می‌یابند. [۲]

تصور می‌شود که عقده‌های قاعده ای(BG)در سطوح بالایی از کنترل حرکتی نقش دارند که به عنوان مثال می‌توانیم به طراحی، برنامه ریزی و اجرای عملکردهای حرکتی پیچیده اشاره کنیم. [۳] بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد که عقده‌های قاعده‌ای به حس عمقی و همچنین جهت حرکت حساس هستند و این پیام‌ها احتمالا در کنترل پیشرفت حرکت مرتبا استفاده می‌شوند. [۳]

ضایعه عقده‌های قاعده‌ای

اختلالات حرکتی در اثر آسب‌های مربوط به عقده‌های قاعده‌ای با توجه به ناحیه آسیب باعث ایجاد دو مشکل در فرد می‌شوند:

• افزایش حرکات
• کاهش حرکات

در ارتباط با افزایش حرکات به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• لرزش(Tremor). این حرکات، نوسانی و ریتمیک است.
• کره (Chorea).کره عبارت است از حرکات ناگهانی، نامتقارن و کوتاه مدت عضلات اندامها و صورت.در این حالت، حرکات برای چند ثانیه انجام می‌شود و سپس یک طرح حرکتی دیگری پس از آن شروع می‌شود.بنابراین حرکات نامنظم و غیرارادی یکی پس از دیگری ایجاد می‌شود.
• آتتوز(Athetosis). آتتوز با حرکات مداوم، نامنظم، غیرارادی و کرمی شکل در قسمت دیستال(انتها)اندامها و تنه که ممکن است حتی درضمن خواب هم ایجاد شوند، شناخته می‌شود و حرکت ارادی ممکن است غیرممکن باشد. [۴]
• همی بالیسموس(Hemiballismus). همی بالیسموس به علت ضایعه(معمولا آسیب عروقی)هسته ساب تالامیک ایجاد می‌شود و این وضعیت به صورت حرکات غیرقابل کنترل پرتابی شدید و ناگهانی عضلات یک یا هر دو اندام در طرف مقابل تظاهر می‌کند. [۴]

مواردی که باعث کاهش حرکات می‌شوند عبارتنداز:

• کندی حرکات (Bradykinesia)
• عدم حرکت یا آکینزی (Akinesia)
• دیستونی (Dystonia). به انقباض غیرارادی و مداوم گروهی از عضلات که باعث وضعیت ثابت بدن می‌شودد، دیستونی گویند. دیستونی ممکن است باعث تغییر شکل بدن گردد.

شایعترین بیماری عقده‌های قاعده‌ای، بیماری پارکینسون( Parkinson's disease)است که معمولاً در دهه پنجم زندگی رخ می‌دهد.مهمترین علایم بیماری پارکینسون شامل موارد زیر است:

۱-کندی حرکت

۲-لرزش در حالت استراحت(Resting tremor)

۳-آکینزی یا عدم حرکت

۴-رژیدیتی(Rigidity)که نوع خاصی از سفتی عضلانی است.

جستارهای وابسته

• دستگاه حرکتی
• کنترل حرکتی
• بیماری پارکینسون

منابع

1. ↑ Janet H. Carr & Roberta B. Shepherd/ Neurological Rehabilitation:Optimizing Motor Performance; ISBN 0-7506-0971-0
2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ شادان، فرخ. ترجمه فيزيولوژى پزشكى پرفسور آرتورگايتون. جلد دوم. انتشارات شركت سهامى چهر.
3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ برزکار، ابراهیم. ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی. تحت نظارت:دکتر حسن عشایری. با همکاری:دکتر مسیب برزکار. چاپ اول. بهار ۱۳۸۵.ISBN 964-06-7688-8
4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ *میناگر، علیرضا . وثوق آزاد، ژاک. ترجمه نوروآناتومی پایه و کاربردی پرفسور فیتزجرالد. انتشارات دانش پژوه.

-------------------------------------------

کتاب حرکت و شناخت

مبانی عصبی و روان شناختی

چاپ اول، 1399

 

مولفین:

ابراهیم برزکار (فیزیوتراپیست-کارشناس ارشد روان شناسی)

دکتر رجبعلی محمدزاده (استادیار دانشگاه)

لینک مستقیم تهیه کتاب

----------------------------------------------------------

تهیه کتاب در تهران:

تهران - میرداماد - میدان مادر - خ شاه نظری - خ مددکاران - دانشکده توانبخشی - واحد کتابفروشی. موسسه پگاه                 کد پستی: 1545913487

تلفن:        [phone]      و        02122901954

فکس:      [phone]  

لینک مستقیم تهیه کتاب

ایمیل:         [e-mail]

ارتباط از طریق تلگرام: https://t.me/ib_barzkar

کنترل حرکتی(Motor control)

مقاله "کنترل حرکتی" که در سایت ویکی پدیا ایجاد کردم:

کنترل حرکتی (به انگلیسی: Motor control) بحث حرکت و مجموعه عواملی است که در فرآیند کنترل حرکت نقش دارند.نحوه انجام حرکات موجودات و عوامل موثر برآن،ازطریق علم کنترل حرکت قابل مطالعه و بررسی است.به طورکلی، حرکات مفاصل به صورت رفلکسی یا ارادی،ازطریق عضلات اسکلتی صورت می گیرد،عضلاتی که خود تحت فرمان و کنترل سیستم عصبی (Nervous System)هستند.آشنایی با آناتومی و فیزیولوژی حرکت،درک بهتری از علم کنترل حرکت به ما می دهد.امروزه آگاهی و شناخت علم کنترل حرکت از اهمیت ویژه ای برخوردار است(تصویر ذیل).

 

فهرست مندرجات

 

۱ مراکز کنترل حرکت
۲ انواع کنترل حرکت
۳ مراحل کنترل حرکت
۴ عوامل موثر بر حرکت
۵ کاربردهای علم کنترل حرکت
۶ پانویس
۷ منابع 


مراکز کنترل حرکت

حرکت (Movement) و کنترل حرکتی (Motor Control) امور مهمی در زندگی موجودات به ویژه انسان است و عوامل مختلفی در این فرآیند نقش دارند.سیستم عصبی مرکزی (CNS) که شامل مغز و نخاع است,مهمترین عامل کنترل حرکت است.تشکیلات مغزی سیستم عصبی مرکزی,فعالیت های سیستم نخاعی را کنترل می کنند.البته سیستم نخاعی نیز ازطریق ارسال پیام های حسی بی شماری که از محیط دریافت می کند,ساختارهای مغز را جهت انجام حرکت تحت تاثیر قرارمی دهد.

مهمترین مراکز مغزی که بر فعالیت های نخاعی جهت کنترل حرکت(بصورت مستقیم یا غیرمستقیم)تاثیر می گذارند عبارتنداز[۱]:

-قشر مخ
-مخچه
-عقده های قاعده ای
-ساقه مغز
-سیستم لیمبیک
-تالاموس
-تشکیلات مشبک ساقه مغزی 

 انواع کنترل حرکت

اصولا دو نوع کنترل حرکتی وجود دارد که عبارتنداز:

-کنترل محیطی
-کنترل مرکزی(داخلی)

در کنترل محیطی نقش و اهمیت محرک ها،گیرنده ها و پیام های حسی مطرح است.گیرنده های وتری عضلات و دوک عضلانی، پیام های حسی مربوط به مفاصل بدن،دستگاه دهلیزی(وستیبولار) و...در فعالیت های حرکتی با همکاری دستگاه عصبی شرکت می کنند.پیام های حسی به نخاع و همچنین به سطوح بالاتر مراکز عصبی منتقل می شود و جهت انجام اعمال حرکتی به کار گرفته می شوند.همچنین حرکات ایجاد شده،خود فیدبکی برای دستگاه عصبی هستند که بصورت یک چرخه برای ایجاد حرکات بعدی دخالت می کنند.

در کنترل مرکزی نقش بخش های مختلفی از سیستم عصبی مرکزی به ویژه سه قسمت قشر مغز،مخچه و عقده های قاعده ای حایز اهمیت است.حرکات هماهنگ و پیچیده که مستلزم مهارت هستند از قشر مغز منشا می گیرند.این نوع از اعمال حرکتی از طریق مدارهایی که بین قشر مغز،عقده های قاعده ای و مخچه وجود دارد انجام می شود.

عقده های قاعده ای در رابطه با تنظیم حرکات خود به خودی(اتوماتیک)خیلی ریتمیک دخالت دارند و مخچه وظیفه تنظیم کردن سرعت، دامنه حرکت، میزان نیرو و جهت حرکات را به عهده دارد[۲].

مراحل کنترل حرکت

کنترل حرکت سطوح و مراحلی دارد و پیشرفت حرکتی،نتیجه ترکیب این مراحل است.مراحل کنترل حرکتی عبارتنداز:

۱-سهولت حرکت(Mobility)
۲-پایداری و ثبات(Stability)
۳-حرکت و ثبات توام یا ثبات در حرکت(Stability on Mobility)
۴-مهارت(Skill)

ثبات و سهولت حرکت دو جنبه بسیار مهم و اولیه جهت انجام اعمال حرکتی است.برای درک این مراحل می توان راه رفتن و ایستادن را به عنوان یک مثال درنظر گرفت.شخصی که قادر به راه رفتن یا ایستادن نباشد،یعنی کنترلی بر عمل حرکتی "راه رفتن" یا "ایستادن" ندارد،ولی اگر توانایی راه رفتن داشته باشد(مرحله اول) باید در لحظه ای که دستور توقف داده می شود فرمان حرکتی را اجرا کند و ثبات خود را برای مدت زمانی که معین شده حفظ کند(مرحله ثبات).اگر راه رفتن به صورت طبیعی،بدون حرکات غیرمعمول و وسایل کمکی در طول حرکت انجام شود،نشان دهنده وجود ثبات و حرکت به هنگام راه رفتن است(مرحله سوم).درنهایت از ترکیب مراحل فوق مهارت(مرحله چهارم)ایجاد می شود.مهارت افراد هم به میزان هماهنگی میان عوامل فوق وابسته است.چالاکی و میزان تعادل افراد در یک فعالیت ورزشی، سطح حرکت-ثبات و ارتباط این دو فاکتور و درنتیجه سطح مهارت افراد را در عمل خواسته شده نشان می دهد.تمرین یک فاکتور مهم جهت افزایش مهارت و یا سنجش آن محسوب می شود.

عوامل موثر بر حرکت

حرکت(Movement) از تداخل سه عامل زیر ایجاد می گردد[۳]:

-فرد(Individual)
-محیط(Environment)
-تکلیف یا وظیفه(Task) حرکتی

سه عامل فوق,کیفیت و کمیت حرکتی که انجام می شود را تعیین می کند.هر فردی یک عمل حرکتی را با توجه به تجربه گذشته,میزان درک حسی, دقت و انگیزه خود انجام می دهد.شرایط محیط و وضعیت اشیائ اطراف نیز,بر روند اعمال حرکتی اثر می گذارد.همچنین نوع وظیفه ای که برای یک فرد تعیین می شود,به توالی و اشکال خاصی از حرکات می انجامد.

کاربردهای علم کنترل حرکت

مطالعات و یافته های دانشمندان علوم اعصاب و نوروفیزیولوژیست ها درباره سیستم حرکتی(Motor System)پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است.تحقیقات و نتایج حاصل از این علوم,تئوری های زیادی را درباره کنترل حرکت ایجاد کرده است.نتایج حاصل از مطالعات آنها می تواند در موارد زیر نیز به کار گرفته شود:

-توانبخشی بیماران(به ویژه فیزیوتراپی و کاردرمانی).بسیاری از بیماران به دلیل اختلالات "سیستم حرکتی"،مشکلات متفاوتی در انجام فعالیت های روزمره دارند.آگاهی و دانش پایه تیم توانبخشی درارتباط با مکانیسم های "کنترل حرکت"باعث درمانی بهتر و سریعتر خواهد شد.هرگونه اشکال و اختلال در مجموعه عوامل موثر بر حرکت،زمینه مشکلات حرکتی را به صورت های مختلف ایجاد می کند.عدم هماهنگی در حرکات،اختلالات تعادلی،اسپاستیسیتی(نوع خاصی از سفتی گروه های عضلانی)،ضعف حرکتی، اختلالات وضعیتی(پوسچرال)،لرزش به هنگام حرکت و بسیاری از موارد دیگر در بیماران مشکلاتی هستند که با آگاهی و دانش نسبت به علم کنترل حرکت،بهتر می توان به علت به وجود آورنده آن دست یافت.فهم علت مشکلات حرکتی بیماران، بسترهای لازم برای درمان را توسط یک تیم توانبخشی فراهم می کند.

-تربیت بدنی.آشنایی کارشناسان گروه تربیت بدنی به مباحث کنترل حرکت،نگرش جدید و تازه ای را در این گروه جهت انجام فعالیت های ورزشی و آموزش حرکات ایجاد می کند.درک مدل های عصبی کنترل حرکت،دانش نوینی است که دسترسی و فهم آن باعث افزایش کیفیت کار این گروه از کارشناسان می گردد.

-آموزش ورزشکاران حرفه ای

-آسیب های ورزشی

 پانویس

↑ *برزکار،ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی ص29
↑ جامعى، بهنام (زير نظر دكتر حسن عشايرى) كاربرد نوروفيزيولوژى درتوانبخشى.ص132
↑ Anne Shumway-Cook and Marjorie H.Woollacott.Motor Control.Page 4

منابع

-برزکار،ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی.چاپ اول.بهار 1385.شابک:8-7688-06-964
-جامعى، بهنام (زير نظر دكتر حسن عشايرى) كاربرد نوروفيزيولوژى درتوانبخشى.انتشارات دانشگاه علوم پزشكى ايران.شابک:004-71
‎
Anne Shumway-Cook and Marjorie H.Woollacott.Motor Control.THIRD EDITION.ISBN13:978-0-7817-6691-3

منبع تصویر:http://www.nature.com/

مطالب مرتبط:

دستگاه حرکتی

نواحی حرکتی قشر مغز

------------------------------

کتاب حرکت و شناخت

مبانی عصبی و روان شناختی

چاپ اول، 1399

 

مولفین:

ابراهیم برزکار (فیزیوتراپیست-کارشناس ارشد روان شناسی)

دکتر رجبعلی محمدزاده (استادیار دانشگاه)

لینک مستقیم تهیه کتاب

----------------------------------------------------------

تهیه کتاب در تهران:

تهران - میرداماد - میدان مادر - خ شاه نظری - خ مددکاران - دانشکده توانبخشی - واحد کتابفروشی. موسسه پگاه                 کد پستی: 1545913487

تلفن:        [phone]      و        02122901954

فکس:      [phone]  

لینک مستقیم تهیه کتاب

ایمیل:         [e-mail]

ارتباط از طریق تلگرام: https://t.me/ib_barzkar

دستگاه حرکتی (Motor system)

مقاله "دستگاه حرکتی"که در سایت ویکی پدیا ایجاد نمودم:

دستگاه حرکتی (به انگلیسی: Motor system) همانند دستگاه حسی،شامل یک شبکه پیچیده ای از ساختارها(Structures) و راهها(Pathways)در تمام سطوح سیستم عصبی(Nervous system)است[۱].عمل حرکتی ناشی از ارتباط پویا و پیچیده میان عضلات و بخش های عصبی است.قسمت های مختلفی از مغز،راههای حرکتی فوق نخاعی و نورون های حرکتی نخاعی جزو دستگاه حرکتی محسوب می شوند.هرگونه ضایعه در هر کدام از این بخش ها باعث اختلال حرکتی می گردد، که شدت آن به ناحیه آسیب و میزان آن بستگی دارد.البته بخش های حسی دستگاه عصبی نیز در عمل حرکتی مشارکت می کنند،اگرچه جزو سیستم حرکتی محسوب نمی شوند.کنترل حرکتی نتیجه عمل هماهنگ و دوطرفه بخش های حسی و حرکتی دستگاه عصبی است.

فهرست مندرجات

۱ اجزای سیستم حرکتی
۲ راه مشترک نهایی و دستگاه حرکتی
۳ پانویس
۴ منابع

اجزای سیستم حرکتی

مهمترین قسمت های عصبی دستگاه حرکتی عبارتنداز:

-قشر مغز(Cerebral cortex).سه ناحیه حرکتی در کورتکس روی کنترل حرکتی اثر می گذارند که عبارتنداز[۲]:

1-ناحیه حرکتی اولیه(Primary motor area)

2-ناحیه پیش حرکتی یا ناحیه حرکتی ثانویه (Premotor area)

3-ناحیه حرکتی تکمیلی(Supplementary motor area)

-راههای فوق نخاعی که شامل:

1-راه قشری نخاعی(Corticospinal tract)

2-راه قشری بصل النخاعی(Corticobulbar tract)

3-راههای خارج هرمی(Extrapyramidal tracts)

همچنین ببینید:نورون حرکتی فوقانی

-مخچه(Cerebellum) و راههای مربوطه

-عقده های قاعده ای(Basal ganglia) و راههای مربوطه

-نخاع یا طناب نخاعی(Spinal cord)

-نورون های حرکتی تحتانی

راه مشترک نهایی و دستگاه حرکتی

راه مشترک نهایی (به انگلیسی: Final common pathway) که توسط شرینگتون(Sherington)مطرح شد،قسمتی از دستگاه حرکتی یا سیستم عصبی-عضلانی است که در انقباض عضلانی و عمل حرکتی به عنوان مکانیسم موثر محیطی نقش دارد.

اجزای راه مشترک نهایی عبارتنداز:

-نورون حرکتی تحتانی آلفا که "آلفا موتور نورون" خوانده می شود.این نورون در ناحیه ای به نام تماس عصبی-عضلانی(Neuromuscular junction)فیبرهای عضلانی را عصب دهی می کند.هر آلفا موتور نورون به تعدادی مشخص از فیبرهای عضلانی عصب رسانی می کند که این مجموعه،واحد حرکتی(Motor unit)نامیده می شود.

-واحد عضلانی.به مجموعه فیبرهای عضلانی که توسط نورون حرکتی آلفا،عصب دهی می شوند،یک واحد عضلانی گویند.

-نورون های واسطه ای در شاخ پیشین(Anterior horn)نخاع. در عضلات بزرگ(نظیر تیبیالیس قدامی)،یک واحد حرکتی شامل 1000 فیبر عضلانی یا بیشتر است و در عضلات کوچکتر(همانند لومبریکالها)،واحد حرکتی دارای 10 فیبر عضلانی است[۳].

وقتی جریان عصبی به نورون حرکتی آلفا(Alpha motor neuron) می رسد،این پیام در ناحیه تماس عصبی-عضلانی(Neuromuscular junction) به واحد عضلانی منتقل می شود و بدین ترتیب درصورت تحریک واحدهای حرکتی موثر،انقباض عضلات اسکلتی و درنتیجه حرکت ایجاد می شود.

 پانویس

↑ Barbara F. Westmoreland/ Medical Neuroscience;Page 167.
↑ برزکار،ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی.ص 202.
↑ میناگر، علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی.ص51 

 منابع

-Barbara F. Westmoreland/ Medical Neuroscience; 1994
-برزکار،ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی.چاپ اول.بهار 1385.شابک:8-7688-06-964 -میناگر، علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پرفسور فیتزجرالد.انتشارات دانش پژوه. 

مطالب مرتبط:

کنترل حرکتی

نواحی حرکتی قشر مغز

------------------------------------------------------

کتاب حرکت و شناخت

مبانی عصبی و روان شناختی

چاپ اول، 1399

 

مولفین:

ابراهیم برزکار (فیزیوتراپیست-کارشناس ارشد روان شناسی)

دکتر رجبعلی محمدزاده (استادیار دانشگاه)

لینک مستقیم تهیه کتاب

----------------------------------------------------------

تهیه کتاب در تهران:

تهران - میرداماد - میدان مادر - خ شاه نظری - خ مددکاران - دانشکده توانبخشی - واحد کتابفروشی. موسسه پگاه                 کد پستی: 1545913487

تلفن:        [phone]      و        02122901954

فکس:      [phone]  

لینک مستقیم تهیه کتاب

ایمیل:         [e-mail]

ارتباط از طریق تلگرام: https://t.me/ib_barzkar

عقده‏ هاى قاعده‏ اى (Basal Ganglia)

با توجه به نقش مهم عقده های قاعده ای در کنترل حرکتی(Motor Control),در این پست به طور مختصر به اهمیت این بخش از سیستم عصبی مرکزی(CNS)اشاره خواهم کرد.

عقده هاى قاعده ا ى(B.G)از پنج هسته بزرگ تحت كورتكسى و كاملاً مرتبط به هم تشكيل شده اند كه عبارتند از: هسته كوديت، پوتامن، گلوبوس پاليدوس(پاليدوم)، هسته ساب تالاميك و جسم سياه (Substantia Nigra) كه همگى در كنترل حركت(Motor Control)شركت می كنند. اين هسته ها به طور مستقيم پيام به نخاع نمی فرستند و يا پيام مستقيم ازنخاع دريافت نمی كنند. پيامهاى اوليه شان را از كورتكس مغزى دريافت کرده و پيامهاى خروجی شان را از طريق تالاموس به نواحى مختلف كورتكس مانند ناحيه پيش پيشانى، پيش حركتى و حركتى می فرستند.

بيماري هايى كه عقده هاى قاعده اى را درگير می كنند انواع ويژه اى از اختلالات حركتى را به وجود می آورند كه شامل لرزش (Tremor) و ساير حركات غيرارادى ازقبيل اختلال يا كندى حركت بدون فلج، تغيير در تون عضلانى و پوسچر است.

دو عقده كوديت و پوتامن با همديگر، استرياتوم ناميده می شوند. تقريبا تمامى ارتباطات آورانها به عقده هاى قاعده اى در استرياتوم ختم می شوند كه آوران اصلى از كورتكس مغزى می باشد(Cote and Crutcher 1991). جسم سياه از دو ناحيه تشكيل شده است كه يكى ناحيه كم رنگ قدامى (قسمت مشبك) و يك ناحيه پيگمانته خلفى (قسمت متراكم) است.

گلوبوس پاليدوس همراه قسمت مشبك جسم سياه، هسته هاى خروجى اصلى عقده هاى قاعده اى (B.G) را تشكيل می دهند، كه راههاى خروجى آنها به سه هسته در تالاموس و از آنجا به كورتكس پيش پيشانى، پيش حركتى، ناحيه حركتى تكميلى(SMA or Supplementary Motor Area) و كورتكس حركتى می روند.

نقش عقده هاى قاعده ای(B.G)

اكنون از اطلاعات آناتوميكى روشن شده است كه جزء حركتى عقده هاى قاعده ا ى درون يك مدار يا حلقه اى جاى گرفته است كه منشأ آن در كورتكس حسى- حركتى و انتهاى آن در ناحيه حركتى تكميلى (SMA) و حركتى اوليه می باشد. تصور می شود كه عقده هاى قاعده اى (B.G) در سطوح بالايى از كنترل حركتى نقش دارند كه به عنوان مثال می توانيم به طراحى، برنامه ريزى و اجراى عملكردهاى حركتى پيچيده اشاره كنيم.

شکل زیر بخش های مهم سیستم عصبی-مرکزی(مغز و نخاع)را که در فرآیندهای حرکت(Movement)نقش دارند به صورت جالبی نشان می دهد و درک چنین ارتباطات حلقوی جهت شناخت علم کنترل حرکت به ویژه برای کارشناسان توانبخشی بسیار مهم است:

مطالعات ديگر، نقش عقده هاى قاعده اى را در پردازش اطلاعات حس عمقی(Proprioceptive) و همچنين وجود اختلال پردازش حسى در بيماران پاركينسون بررسى ومطرح كردند. Crutcher و Delong در سال ۱۹۸۹ دريافتند كه فعاليت نورونى در پوتامن به ميزان قابل توجهى وابسته به جهت حركت اندام است تا فعاليت عضلانى.
بررسي هاى به عمل آمده نشان می دهد كه عقده هاى قاعده اى (B.G) به حس عمقى و جهت حركت حساس هستند و اين پيامها احتمالاً در كنترل پيشرفت حركت مرتبا استفاده می شوند.

روشن شده است كه ناحيه حركتى تكميلى (SMA) و عقده هاى قاعده اى (B.G) ممكن است با هم در توالى هاى حركتى قابل پيش بينى و آموخته شده نقش داشته باشند. براساس پيامهاى ورودى بيشمارى كه تقريبا از تمامى نواحى كورتكس مغزى به عقده هاى قاعده اى می روند، تصور می شود كه عقده هاى قاعده اى همچنين در بسيارى از اعمال ديگر علاوه بر كنترل حركتى نقش داشته باشند.

ضايعه عقده هاى قاعده اى(B.G)

اختلالات حركتى ناشى از ضايعات مربوط به عقده هاى قاعده اى، يا باعث حركات بيش از اندازه يا حركات كاهش يافته می شود(Wichmann and Delong  1993). يك مشكل اساسى جهت فهم چگونگى اختلال در عملكرد عقده هاى قاعده اى كه ممكن است منجر به تشديد حركات (مثلاً بيمارى هانتينگتون) يا كاهش حركات مانند بيمارى پاركينسون شود، از طريق يافته هايى عنوان شده كه در آن دو مسير، اثرات استرياتال را بر فعاليت نورونهاى تالاموكورتيكال اعمال می كنند:
اول مسير مستقيم كه تمايل به تسهيل رفتار حركتى دارد و دوم مسير غيرمستقيم كه فعاليت حركتى را كم می كند (Goldman-Rakic and Selemon 1990).

حركات غيرارادى بيش از اندازه با لرزش (ريتميك، نوسانى)، آتتوز (حركات پيچ و تابدار)، كُره (حركات ناگهانى عضلات اندامها و صورت) و باليسموس (حركات تابدار خش اندامها) مشخص می شوند. حركات كاهش يافته با ديستونى (موجب وضعيت ثابت و دائمى بدن می شود كه می تواند نهايتا به تغيير شكل بدن منجرشود) و كندى و عدم حركت بدون فلج مشخص می شوند.

بيمارى پاركينسون شايعترين بيمارى است كه عقده هاى قاعده اى را گرفتارمی سازد. اين بيمارى، بيمارى دژنراتيو عقده هاى قاعده اى بوده و اختلالات حركتى اساسا از يك نقص مسير دوپامينرژيكى كه جسم سياه را به استرياتوم (پوتامن و كوديت) وصل می كند، ناشى می شود. نقايص حركتى اوليه را می توان به دژنراسيون اوليه سلولهاى سازنده دوپامين در جسم سياه نسبت داد. در مراحل بعد، پيشرفت بيمارى به صورت اختلال حركتى، اختلال سيستم اتونوميك و نيز مشكل ذهنى می باشد كه نشان دهنده تخريب مكانيزمهاى گيرنده استرياتال هستند(جهت اطلاعات بیشتر درباره بیماری پارکینسون اینجا)

منبع:

از کتاب ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی به ترجمه و تدوین نویسنده وبلاگ(فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار).چاپ فجر.بهار ۱۳۸۵

منابع (References):

Janet H. Carr & Roberta B. Shepherd/ Neurological Rehabilitation:Optimizing Motor Performance; 1999

 Crutcher & Delong/ Single Cell Studies of the Primate putamen
Exp Brain Res: Vol 53; 1989.

Erin E Jobst et al/ Sensory Perception in Parkinson Disease: Arch
Neurol/ Vol 54, Apr; 1997.

- قاضى جهانى، بهرام ترجمه مبانى طب سسيل، بيماريهاى مغز و
اعصاب. مركز نشر اشارت.

-http://scienceblogs.com/

-http://thalamus.wustl.edu/

-http://thebrain.mcgill.ca/

طبقه بندی مطالب وبلاگ فیزیوتراپی

مقالات فیزیوتراپی 

اخبار کنگره ها و سمینارهای فیزیوتراپی 

مهمترین اخبار دکترای حرفه ای فیزیوتراپی

مقالات استخوان شناسی

مقالات آناتومی اندام فوقانی 

مقالات آناتومی اندام تحتانی

مقالات آناتومی ستون فقرات 

مقالات حرکت شناسی (کینزیولوژی)

مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه

مقالات شکستگی استخوانها و جراحی های ارتوپدی

مقاله های دستگاه عصبی مرکزی و محیطی (CNS & PNS)

مقالات سیستم عصبی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مقالات سیستم تنفسی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مقاله های سیستم حسی، درد و موضوعات آن

مقالات سیستم عروقی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مطالب و موضوعات متفرقه (مقالاتی درباره فشار خون، دیابت، بیوفیزیک، رادیولوژی،فیزیولوژی و تست خون، برخی از بیماری ها و...)

 

بیماری پارکینسون (Parkinson's Disease)

بیماری پارکینسون (PD) سومین بیماری شایع سیستم عصبی مرکزی است.این بیماری یک بیماری تخریبی و به آهستگی پیشرونده ای است که یک نفر از هر هزار نفر جمعیت زن و مرد و یک نفر از هر صد نفر بالای 75 سال را گرفتار می کند.سن شروع بیماری متغیر بوده متوسط سن شروع 58 سال است و این زمانی است که بیماری ازنظر بالینی واضح است ولی افراد جوانتر معاف نیستند.

اولین بار جیمزپارکینسون در سال 1917 این بیماری را بنام فلج لرزان توصیف کرد که اکنون نام او برای این بیماری بکار می رود.در این بیماری میزان ماده ای میانجی بنام دوپامین کاهش می یابد که علت آن تخریب قسمتی از مغز بنام جسم سیاه (Substantia Nigra ) می باشد که در ساختن دوپامین نقش دارد.جسم سیاه بخشی از مغز بنام عقده های قاعده ای (Basal Ganglia) است.عقده های قاعده ای یک بخش بسیار مهم جهت کنترل حرکت (Motor Control) در فعالیت های روزمره می باشد.

بیماران PD در شروع حرکت, در مسیر حرکت و پایان حرکت مشکل دارند.به کندی این بیماران در شروع و ادامه فعالیتهای حرکتی "برادی کینزی" گفته می شود.از دیگر مشخصه های مهم این بیماری لرزش در حالت استراحت (Resting Tremor) است.نوع خاصی از سفتی در عضلات ایجاد می شود که می تواند هر دو گروه عضلات خم کننده و صاف کننده (عضلات فلکسور و اکستانسور) را درگیر کند که به آن "رژیدیتی" می گویند و معمولا به صورت پدیده چرخ دنده ای (cogwheel phenomenon) است.میزان رژیدیتی درصورت وجود استرس, اضطراب, حرکت اندام مقابل و یا در حالت ایستاده نسبت به نشسته تشدید می شود.بسیاری از بیماران اختلالاتی در تکلم, بلع ,افزایش تعریق, افزایش فعالیت غدد چربی,صورت یخ زده و گاها آبریزش دهان دارند.شیوع دمانس وافسردگی در بیماران PD شایع است.

درصورت پیشرفت شدید بیماری مفاصل زانو,ران و تنه حالت خمیده پیدا می کنند و سر به جلو تمایل پیدا می کند.بیماران پارکینسون نه تنها در انجام فعالیت های حرکتی متوالی مشکل دارند,بلکه در انجام فعالیت های حرکتی همزمان نیز با مشکل روبرو می شوند.فرد مبتلا که قامت خمیده دارد در راه رفتن قدمهای کوتاه برمی دارد.عدم ثبات وضعیتی مشکل بزرگی برای آنهاست و بیمار به علت ازدست دادن تعادل دچار زمین خوردن های مکرر می گردد.

اختلال عملکرد تنفسی یک یافته شایع در افراد PD است.همچنین وضعیت خمیده و بی حرکت در آنها منجر به اختلالات تنفسی و ناراحتی های قلبی-عروقی می گردد.
درمان (Treatment):

-درمان دارویی طبق نظر متخصص مغز و اعصاب صورت می گیرد

-درمان جراحی استریوتاکسیک که دربرگیرنده تخریب مناطق مختلفی درتالاموس جهت ازبین بردن انواع لرزش و اختلالات حرکتی است که البته پس از عرضه درمان های دارویی کاهش یافته است.همچنین ازطریق تحریک مزمن با فرکانس بالای هسته های قدامی-وسطی تالامیک,گلوبوس پالیدوس داخلی و هسته ساب تالامیک مشخص شده است که برای لرزش (ترمور),دیس کینزی و دیستونی بی خطرتر و موثرتر از تخریب بافتی است.تکنیک های پیوند مغز با تاثیر بر سیستم دوپامینرژیک استریاتال تکامل یافتند.در ابتدا اتوگرفت های مدولاری آدرنال انجام می شد ولی اخیرا بافت جسم سیاه جنین انسان,نتایج امیدوارکننده ای را فراهم ساخته است که نیاز به بررسی های بیشتری دارند. 

-درمان با فیزیوتراپی

تکنیک های فیزیوتراپی بر روی عوارض عضلانی-اسکلتی متمرکز شدند و سعی در افزایش دامنه حرکتی مفاصل,کاهش رژیدیتی,بهبود هماهنگی,افزایش انعطاف پذیری و حفظ توانایی های عملی دارند.

دو دلیل واضح برای ارجاع زودرس افراد PD به فیزیوتراپی عبارتنداز:

1-نیاز به آگاهی در جهت حفظ انعطاف پذیری عضلانی-اسکلتی

۲-آگاهی جهت حفظ یک شیوه زندگی فعال و کاستن میزان تخریب و زوال ذهنی که می تواند منجر به کاهش فعالیت فیزیکی و ذهنی گردد.

به طور کلی اهداف درمانی فیزیوتراپی در بیماران پارکینسون شامل موارد ذیل می باشد:

1. جلوگیری کردن از کوتاهی ها و تصحیح پوسچر غلط
2. افزایش دامنه حرکتی عملکردی در تمام مفاصل
3. جلوگیری یا به حداقل رساندن آتروفی عضلانی ناشی از عدم استفاده(disuse Atrophy) و ضعف عضلانی ( Muscle Weakness)
4. افزایش آگاهی های پوسچرال و واکنش های تعادلی همراه با اطمینان دادن به بیمار
5. بهبود وضعیت راه رفتن (gait) ازطریق کلامی و افزایش توجه بیمار مورد نظر
6. حفظ یا بهبود میزان استقامت فرد(Endurance) وهمچنین آموزش روشهای حفظ انرژی به بیمار و خانواده
7. آموزش استراتژی های شناختی و ادراکی
8. کمک کردن به تطابق روانی در ناتوانی مزمن و اصلاح شیوه زندگی
9. بهبود سیستم تنفسی ازطریق افزایش ظرفیت حیاتی و افزایش expansion قفسه سینه.افزایش کارایی سیستم تنفسی هم باعث کاهش میزان خستگی فرد می شود و به بهبود گفتار کمک می کند. 

مقالات فیزیوتراپی 

مقالات استخوان شناسی

مقالات آناتومی اندام فوقانی

مقالات آناتومی اندام تحتانی

مقالات آناتومی ستون فقرات

مقالات حرکت شناسی (کینزیولوژی)

مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه

مقالات شکستگی استخوانها و جراحی های ارتوپدی

مقالات روماتولوژی (شامل اصطلاحات،اختلالات و بیماریهای روماتیسمی و روماتیسم خارج مفصلی)

مقاله های دستگاه عصبی مرکزی و محیطی (cns & pns)

مقالات سیستم عصبی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مقالات سیستم تنفسی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مقاله های سیستم حسی، درد و موضوعات آن

مقالات سیستم عروقی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مروری بر آناتومی سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی ازطریق تصاویر 

اخبار کنگره ها و سمینارهای فیزیوتراپی 

مهمترین اخبار دکترای حرفه ای فیزیوتراپی

مطالب و موضوعات متفرقه (مقالاتی درباره فشار خون، دیابت، بیوفیزیک، رادیولوژی،فیزیولوژی و تست خون، برخی از بیماری ها و...)

مقالات ورزش و تغذیه (شامل موضوعات تحرک و فعالیت بدنی،تغذیه صحیح،چاقی،اضافه وزن،کنترل وزن و غیروه)

مقالات قلب و عروق (شامل مفاهیم، اختلالات و مقاله های آموزشی)

*استفاده از مطالب وبلاگ فقط درصورت ذکر منبع مجاز است.