گایدلاین های عمل بالینی (Clinical practice guidelines)
این مطالب قبلا در وبلاگم در سایت پرشین بلاگ مطرح شده بود که متاسفانه به علت عدم دسترسی به این سایت، مجددا در اینجا ارسال می شود (به علت در دسترس نبودن تصاویر قبلی متن به طور کامل ارسال شده است، تصاویر و اسلایدها در اینجا).
ارائه کننده: فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار
گایدلاین های بالینی (راهنماهای بالینی)
Clinical Guidelines
---------------------------------------
راهنماهای عملکرد بالینی یا CPGs
Clinical practice guidelines
فهرست موضوعات
واژه های کاربردی
مقدمه
گایدلاین های عملکرد بالینی (راهنماهای عملکرد بالینی) چیست؟
فواید گایدلاین های عملکرد بالینی
گایدلاین های بالینی (راهنماهای بالینی) چه چیزی نیستند؟
انواع گایدلاین های بالینی
گایدلاین های تک رشته ای و چند رشته ای
بخش های مورد توجه در گایدلاین های بالینی (راهنماهای بالینی)
ویژگی های راهنماهای بالینی
تصمیم گیری های بالینی
جایگاه راهنماهای بالینی در مدیریت نظام سلامت
پیاده سازی راهنماهای بالینی
نظارت بر عملکرد بالینی
بهره وری در نظام سلامت
ایجاد راهنماهای های بالینی
هدف از انطباق (بومی سازی) راهنماهای بالینی چیست؟
فرایند انطباق (ADAPTE) چیست؟
تهیه گزارش راهنمای ملی بالینی
پروتکل های بالینی
پایگاه های اطلاعاتی آنلاین گایدلاین های بالینی
واژه های کاربردی
واژه های کاربردی در ارتباط با گایدلاین های بالینی عبارت اند از:
راهنماهای بالینی Clinical Guidelines
راهکارهای بالینی
راهنماهای بالینی مبتنی بر شواهد Evidence-based clinical guidelines
راهنماهای عملکرد بالینی Clinical practice guidelines
راهنماهای عملکرد بالینی مبتنی بر شواهد
راهنماهای عمل بالینی مبتنی بر شواهد
مقدمه
مدتی است که عملکرد مبتنی بر شواهد (Evidence based practice) در جهان مطرح است. در این میان گایدلاین های بالینی (Clinical Guidelines) یا راهنماهای بالینی ابزاری برای استفاده از شواهد علمی در تصمیم گیری های بالینی می باشند.
رویکرد مبتنی بر گایدلاین جهت مراقبت سلامت در ایالات متحده آمریکا در دهه 1990 آغاز شد. گایدلاین های عملکرد بالینی مبتنی بر بهترین شواهد علمی موجود هستند. این گایدلاین ها، شامل توصیه هایی برای کلینیسین ها در مورد مراقبت از بیماران با شرایط خاص می باشند.
توجه به این نکته ضروری است که هدف اصلی یک راهنمای بالینی برای ارائه دهندگان خدمات سلامت، کمک به فرایند تصمیم گیری بالینی آنها بر اساس شواهد علمی همراه با در نظر گرفتن ارزش ها و ترجیحات بیماران می باشد.
گایدلاین های عملکرد بالینی (راهنماهای عملکرد بالینی) چیست؟
راهنمای عملکرد بالینی (گایدلاین عملکرد بالینی) ابزاری است که شواهد علمی موجود را به پیشنهادات عملی تبدیل می نماید تا به ارائه دهندگان خدمات در حرفه های مختلف همانند فیزیوتراپی، پزشکی، پرستاری و... جهت تصمیم گیری های بالینی (Clinical decision making) کمک نمایند. بنابراین راهنماهای عملکرد بالینی، راهنماهای مبتنی بر شواهد علمی (Scientific evidence) هستند.
گایدلاین های عملکرد بالینی مجموعه ای نظام مند از آخرین و معتبرترین شواهد علمی هستند که شیوه های برخورد بالینی با یک بیمار را به طور طبقه بندی شده با در نظر گرفتن اولویت ها، اثربخشی و هزینه اثربخشی بیان می کنند. گایدلاین های قابل اطمینان، درجات کیفیت شواهد و قدرت توصیه ها (Strength of the recommendations) را فراهم می کنند.
زمانی که شواهد عملی برای تصمیم گیری های بالینی موجود باشند، می توان پیامد آنها را به "سفید" (سودمند: فواید بیش از مضرات هستند) و "سیاه" (مضر: مضرات بیش از فوائد هستند) تقسیم بندی نمود.
هدف از مراقبت مبتنی بر شواهد، کاهش استفاده بیش از حد از ناحیه سیاه و افزایش استفاده کم از نواحی سفید است. بدیهی است استفاده از شواهد در بالین به افزایش کیفیت مراقبت از سلامت منجر خواهد شد.
بهترین دلیل برای کاربرد گایدلاین های عملکرد بالینی (Clinical practice guidelines) در مراکز درمانی، ارتقای کیفیت خدمات، کاهش هزینه ها، بالا بردن سطح سلامت جامعه و هم سطح نمودن استانداردهای ملی با استانداردهای بین المللی است. هدف از تهیه گایدلاین های بالینی، ارائه توصیه های صریح و آشکار با هدفی مشخص جهت تاثیرگذاری بر عملکرد متخصصین سلامت است.
استفاده از گایدلاین های عملکرد بالینی منجر به کاهش اختلاف دیدگاهها در عملکردهای بالینی می گردد و یک الگوی منطقی جهت ارجاع بیماران محسوب می شود.
علیرغم مزایای بسیار زیاد راهنماهای عملکرد بالینی و تاکید فراوانی که بر تدوین و بومی سازی این راهنماها برای خدمات و مراقبت های سلامت در قوانین جاری کشور شده است و همچنین اقدامات پراکنده صورت گرفته در بخش های مختلف نظام سلامت کشور، تا سال های گذشته چارچوب مشخصی برای تدوین آنها در کشور وجود نداشته است.
با اقداماتی که از سال ۱۳۹۰ در دفتر ارزیابی فناوری، تدوین استاندارد و تعرفه سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صورت گرفته است، بستر و فرآیند منظم و مدونی برای تدوین راهنماهای عملکرد بالینی در سطح ملی فراهم آمده است.
بررسی تاریخچه کاربرد راهنمای عملکرد بالینی در کشور حاکی از آن است که تا سال ۱۳۸۲ این راهنماها حتی در بطن ارائه خدمات سلامت کشور جایگاهی نداشته و در سال های بعد نیز بدون ساختار معین و کاملا غیر نظام مند گسترش یافته بود. ولی در سال ۱۳۸۹ و به دنبال تفکیک معاونت های بهداشت و درمان، ساختار قانونی و رسمی در دفتر ارزیابی فناوری، تدوین استاندارد و تعرفه سلامت مستقر در معاونت درمان وزارت بهداشت پیدا کرده است.
اداره استانداردسازی و تدوین راهنمای طبابت بالینی با ماموریت تدوین، تایید نهایی و ابلاغ راهنماها و استاندارهای سلامت، وظیفه ایجاد راهبردهای حمایت کننده از کاربرد شواهد در تصمیم گیری بالینی و مدیریت دانش بالینی را در نظام سلامت کشور به عهده گرفت تا با هدایت کلیه دست اندرکاران اعم از تیم پزشکی و سیاست گذاران، اولویت های ملی را جهت تدوین محصولات دانشی سنتتیک ملاک عمل قرار دهد تا در راستای پاسخگویی به نیازهای موجود و کارشناسی شده جمعیت هدف، برنامه ریزی کرده و به پیامدهای مطلوب دست یابد.
راهنماهای بالینی به عنوان مرجع علمی برای سایر راهنماهای خدمات سلامت مورد استناد قرار می گیرند. همچنین راهنماهای بالینی توصیه های ساختارمندی هستند که به متخصص بالینی و بیمار در تصمیم گیری مناسب برای مواجهه با یک شرایط بالینی خاص کمک می کنند . اگر این راهنماها صحیح، علمی و متناسب با جامعه هدف تدوین شوند، منجر به ارتقای کیفیت و حتی کمیت خدمات سلامت می شوند.
قالب یک راهنمای بالینی معمولا از طریق جنبه خاصی از مراقبت یا وضعیت علایم و به واسطه جمعیت هدف تعیین می شود. گاهی راهنماهای بالینی ممکن است اهداف گسترده برای مراقبت سلامت و مجموعه ضوابطی را جهت رسیدن به آن ارائه دهند. راهنماهای دیگر ممکن است جزییات و ویژگی های بیشتر از جمله اطلاعات بیشتر درباره شرایط بیمار و گزینه های درمانی مورد نیاز را فراهم کنند.
فواید گایدلاین های عملکرد بالینی
برخی از مهمترین فواید گایدلاین های عملکرد بالینی عبارت اند از:
- بهبود پیامدهای بالینی
- کاهش اختلاف در عملکردهای بالینی
- افزایش کاربرد مداخلات موثر شناخته شده
- مقرون به صرفه بودن یا کاهش هزینه های مراقبت
- افزایش شفافیت شواهد در توجیه مداخلات
- مشروعیت بخشیدن به حرفه
- بهبود کیفیت خدمات سلامت
گایدلاین های بالینی چه چیزی نیستند؟
- دستورات گام به گام برای ارزیابی و درمان
- دستورالعمل، حکم یا نظام نامه
- توصیف ساده درجه شیوع، اتیولوژی (علت شناسی) و ارزیابی اختلالات و بیماریها
- جایگزینی برای قضاوت های حرفه ای
انواع گایدلاین های بالینی
انواع گایدلاین بالینی عبارت اند از:
- گایدلاین های قطعی یا محدود (Deterministic guidelines)
- گایدلاین های شاخه ای (Branching guidelines)
گایدلاین های قطعی یا محدود (Deterministic guidelines) شامل لیست های ثابتی هستند که به توصیف جنبه هایی از مراقبت که باید دنبال شوند می پردازند. این گایدلاین ها ممکن است برای توصیف حداقل سطح مراقبت مورد استفاده قرار گیرند ولی سودمندی آنها محدود است، به نحوی که اجازه تصمیم گیری های مناسب را نمی دهند.
گایدلاین های شاخه ای (Branching guidelines) معمولا به صورت مدل های نموداری (الگوریتم) ارائه می شوند. الگوریتم ها (Algorithms)، مدل های نموداری می باشند که مسیر تصمیم گیری های بالینی محسوب شده و ابزارهای بسیار مناسب جهت انتقال مفاهیم هستند.
در گایدلاین های شاخه ای، مسیر عمل توصیه شده در هر مرحله به ارزیابی انتقادی و ارزشیابی اطلاعات بالینی که از بیمار به دست آمده وابسته است و سپس روی یک مسیری که از قبل در گایدلاین مشخص شده تصمیم گیری صورت می گیرد.
گایدلاین های تک رشته ای و چند رشته ای
انواع گایدلاین های بالینی را بر اساس اینکه توسط کدام گروه یا حرفه تدوین گردند می توان به دو گروه تقسیم کرد که عبارت اند از:
- گایدلاین های تک رشته ای (Mono-disciplinary guidelines)
- گایدلاین های چند رشته ای (Multidisciplinary guidelines)
در گایدلاین های تک رشته ای، یک گروه یا حرفه خاص مانند فیزیوتراپیست ها در ایجاد گایدلاین مورد نظر نقش دارند (به عنوان مثال ایجاد گایدلاین کمردرد فقط بوسیله گروه فیزیوتراپیست یا ارتوپد).
اگر ایجاد گایدلاین بالینی با مشارکت بیش از یک گروه، رشته یا حرفه صورت گیرد گایدلاین چند رشته ای نامیده می شود (مثلا ایجاد گایدلاین کمردرد توسط گروه های ارتوپدی، روماتولوژی، فیزیوتراپی، روانشناسی، متخصص درد، فارماکولوژی و...).
در سودمندی هر دو نوع گایدلاین تک رشته ای و چند رشته ای توافق وجود دارد. با این حال، به منظور دستیابی به پیام استوار و سازگار، گایدلاین های تک رشته ای باید یک منبع چندرشته ای نیز داشته باشند. معمولا گایدلاین های چند رشته ای به جای تکیه بر منافع و دیدگاه های کاربران مورد نظر شامل توصیه هایی با شواهد قوی هستند.
یک گایدلاین تک رشته ای خوب برای اجرا آسان تر است، ولی گایدلاین های چند رشته ای احساس می شوند که شانس بیشتری جهت عملکرد متشکل و وحدت بخش دارند (بخصوص برای عملکرد عمومی و حرفه های منسوب به پزشکی). به طورکلی معمولا گایدلاین های چند رشته ای در مقایسه با گایدلاین های تک رشته ای در موضوعاتی چون محتوی، توسعه و اجرا مزایای متعددی دارند.
بخش های مورد توجه در راهنماهای بالینی (گایدلاین های بالینی)
به طور کلی در راهنماهای بالینی به ۶ بخش زیر باید توجه نمود:
1- ویژگی های راهنماهای بالینی
2- تصمیم گیری های بالینی
3- جایگاه راهنماهای بالینی در مدیریت نظام سلامت
4- پیاده سازی راهنماهای بالینی
5- نظارت بر عملکرد بالینی
6- بهره وری در نظام سلامت
ویژگی های راهنماهای بالینی
- راهنماهای بالینی ابزاری برای کمک به تصمیم گیری بالینی هستند، بنابراین لازم است تا در مواردی که ارائه کنندگان خدمات سلامت نیازمند کمک به تصمیم گیری می باشند مشخص گردد و سپس راهنمای بالینی تدوین شود.
- راهنمای بالینی یک فرآیند تدوین نظام مند و مبتنی بر شواهد است. توصیه های راهنماهای بالینی باید بر پایه شواهد پژوهشی معتبر بالینی و با در نظر گرفتن شرایط بومی تدوین شوند.
- آنچه که باید در فرآیند تدوین راهنماهای بالینی به آن دقت شود این است که راهنمای بالینی تولید شده باید دارای خصوصیات و ویژگی هایی باشد که بتواند در تصمیم گیریهای بالینی نقش کلیدی ایفا کند.
- استخراج استانداردهای عملکرد بالینی، سیاست های راهبردی خدمات، تدوین ملاک های پرداخت بر اساس عملکرد (Pay for performance) و استفاده به عنوان مرجع علمی در موارد قانونی از جمله کاربردهای این محصول در سیاست گذاری های بالینی است.
تصمیم گیری های بالینی
راهنماهای عملکرد بالینی برای حمایت از فرآیندهای تصمیم گیری متخصص بالینی جهت مراقبت بیمار طراحی می شوند.
در تصمیم گیری بالینی چند وجه وجود دارد که در شکل دهی به راهنماهای بالینی نیز باید مورد توجه قرار گیرند:
- نحوه طرح مسئله
- گزینه های پیش رو
- پیامدهای مورد انتظار
- نوع و نحوه تحلیل و به کارگیری اطلاعات مورد نیاز
- معیارهای انتخاب بهترین گزینه
- نحوه ایجاد توازن بین معیارها و شاخص های مختلف در تصمیم گیری
تصمیم گیری بالینی شامل مواردی است که پزشکان و یا ارائه دهندگان خدمات سلامت تصمیم می گیرند که برای یک بیماری یا اختلال خاص چه اقداماتی و در چه زمانی انجام شود؟ به عنوان مثال برای بیماری که با دل درد حاد مراجعه کرده است و مشکوک به آپاندیسیت است چه اقدام تشخیصی ای انجام شود یا برای بیماری که با سکته مغزی مراجعه کرده است کدام اقدام درمانی و در چه زمانی باید انجام شود و... .
انجام صحیح اقدامات عمدتا مربوط به دانش به کارگیری صحیح فناوری و یا مهارت انجام برخی از پروسیجرها می باشد که به عنوان مثال می توان به استانداردهای انجام اعمال جراحی و... اشاره کرد و نهایتاً ارائه دهندگان خدمات باید بتوانند فرآیندهایی را که برای بیماران لازم است را به نحو صحیح مدیریت کنند تا بتوان بهترین نتیجه را با توجه به امکانات موجود گرفت. به عنوان مثال اگر می دانیم که بیماری که دچار سکته مغزی شده است باید تا قبل از 5/4 ساعت داروی ترومبولیتیک دریافت کند، باید فرآیند های تشخیصی و درمانی در این خصوص به نحوی مدیریت شوند که بیماران بتوانند به موقع درمان مربوطه را دریافت کنند.
آن بخشی از عملکرد بالینی که به وسیله راهنماهای عملکرد بالینی مدیریت شده و همسو با نیازها، اولویت ها و محدودیت امکانات کشور شکل می گیرند تصمیم گیری های بالینی هستند.
راهنماهای عملکرد بالینی به شیوه ای نظام مند با تحلیل دانش موجود، وضعیت و شرایط کشور تدوین می شوند و ارائه دهندگان خدمات بالینی را قادر خواهند ساخت که مناسب ترین تصمیم را برای بیماران مختلف در شرایط مختلف بگیرند.
این راهنماها، متولیان نظام سلامت را قادر به ارزیابی عملکردشان می کنند تا در مجموع سطح ارائه خدمات و درنتیجه سطح کلی سلامت جامعه افزایش یابد. همچنین مدیریت تصمیمات بالینی مهمترین نقش را در مدیریت منابع مالی نظام سلامت ایفا می کند.
جایگاه راهنماهای عملکرد بالینی در مدیریت نظام سلامت
راهنما های عملکرد بالینی با ایفای سه نقش مهم، جایگاه ویژه ای در مدیریت نظام سلامت بر عهده دارند:
- هدایت ارائه دهندگان و گیرندگان خدمات
- تغذیه سیستم نظارت بر عملکرد از طریق شاخص ها و استاندارهای تدوین شده
- مدیریت سیاست های خرید خدمت در راستای ارتقای بهره وری
پیاده سازی راهنماهای بالینی
نحوه پیاده سازی راهنماهای بالینی نیز باید متناسب با ساختار و فرآیند تدوین باشد. همان موضوعات و دغدغه هایی که لازم است تا در تدوین لحاظ شود باید در به کارگیری و پیاده سازی نیز مورد توجه قرار گیرد، چرا که ضروری است تا نقش و جایگاه راهنماهای عملکرد بالینی در تصمیم گیری های بالینی هم در تدوین و هم در برنامه ریزی برای به کارگیری آن مشخص و معین شود.
راهنماهای بالینی مبتنی بر شواهد با دارا بودن قابلیت اندازه گیری، ابزاری را در نظام سلامت فراهم می کنند که تشخصیص بهترین تصمیم را در شرایط مختلف ممکن می سازند.
پیاده سازی راهنماهای بالینی در اتخاذ سیاست های بیمه ای و پرداخت مبتنی بر عملکرد موثر می باشند. راهنماهای بالینی مبتنی بر شواهد، قضاوت ارزشی در مورد کیفیت خدمات را امکان پذیر می سازند و تعیین کیفیت خدمات موجود و جایگاه خدمات مطلوب را مشخص می نمایند.
همچنین با توجه به نقش اساسی راهنماهای بالینی در مدیریت بیماری های شایع و یا بیماری هایی که هزینه بالایی دارند و نیز در مواردی که روش های درمانی متنوعی برای یک بیماری تجویز می شود، پیاده سازی آن ها به عنوان راهکاری در کنترل بیماری های شایع، کاهش هزینه های درمان و نیز مدیریت صحیح امکانات، تجهیزات، داروها و سایر منابع مطرح می باشند.
نظارت بر عملکرد بالینی
از آن جایی که راهنماهای عملکرد بالینی بر پایه شواهد پژوهشی بالینی تدوین می شوند و شواهد پژوهشی بالینی می توانند تاثیر اقدامات مختلف را بر پیامدهای سلامت به صورت کمی اندازه گیری کنند، بنابراین راهنماهای عملکرد بالینی ابزارهای بسیار مناسبی برای ارزیابی تاثیر رویکردهای مختلف تشخیصی و درمانی بر سلامت بیماران و کل جامعه هستند.
همچنین راهنماهای بالینی می توانند معیارها، استانداردها و شاخص هایی برای ارزیابی عملکرد و نیز پرداخت مبتنی بر عملکرد ارائه کنند. با این روش نه تنها می توان تصمیم گیری های صحیح را ارزیابی کرد بلکه می توان بر انجام صحیح خدمات و مدیریت صحیح فرآیندها نیز به طور غیر مستقیم نظارت کرد. ممیزی بالینی فرآیندی برای حصول اطمینان و تضمین ارتقای مستمر عملکرد بهینه در زمینه ارائه خدمات سلامت می باشد. راهنماهای عملکرد بالینی به عنوان اصلی ترین بخش چرخه ممیزی بالینی مورد استفاده قرار می گیرند.
بهره وری در نظام سلامت
راهنماهای بالینی می توانند معیار بسیار مناسبی برای پرداخت مبتنی بر عملکرد و نیز تعیین استراتژی های خرید خدمت توسط سازمان های بیمه گر باشند. زمانی که شاخص های عملکردی و پیامدی شفاف داشته باشیم می توانیم پرداخت ها را بر اساس این شاخص ها تنظیم کنیم.
به عنوان مثال می توانیم در مورد هریک از شاخص های عملکردی، نحوه و میزان پرداخت را مشخص کنیم یا می توانیم با داشتن دفعات مراجعات، هزینه های کلی خدمات را در صورت ارائه صحیح و به موقع آنها محاسبه کنیم و با در نظر گرفتن بازه اطمینان، پرداخت در مورد آنها را به صورت DRG (گروه های مرتبط با تشخیص) یا گلوبال (بسته به اینکه محاسبه کدام یک آسان تر و واقعی تر باشد) انجام دهیم و با این روش منابع بیمه ها را به نحو احسن مدیریت کنیم.
ایجاد راهنماهای بالینی
راهنماهای عملکرد بالینی مبتنی بر شواهد بیانیه هایی هستند که به صورت نظام مند (سیستماتیک) تدوین می شوند و حاوی توصیه هایی (Recommendations) برای ارائه دهندگان خدمات سلامت با هدف مراقبت بهتر از بیماران و افراد جامعه می باشند و این توصیه ها بر مبنای جدیدترین و با کیفیت ترین شواهد علمی موجود بنا شده اند.
تولید گایدلاین های بالینی (راهنماهای بالینی) پس از تشکیل یک گروه بین رشته ای، شناسایی سئوال بالینی واضحی که بیماران، مداخله، مواجهه و پیامدهای مورد نظر را تعریف می کند و انجام مطالعه مروری منظم از شواهد صورت می پذیرد. به دنبال این اقدامات، پیشنویس اولیه می بایست تحت بررسی همتایان قرار گیرد. در این فرایند ذینفعان (Stakeholders)، نمایندگان بیماران، پژوهشگران، سیاست گذاران و تامین کنندگان مالی شرکت دارند. ذینفعان شامل ارائه کنندگان، گیرندگان خدمت، انجمن های علمی و تشکل های صنفی مربوطه و نظام سلامت هستند.
از آن جایی که تولید راهنماهای بالینی در شرایط فعلی کشور بسیار سخت و طولانی می باشد و در عین حال نیازمند استفاده از این راهنماها هستیم لذا بهتر است که از راهنماهای موجود در دنیا بهره جست و راهنماها بر اساس شرایط منطقه ای، اقتصادی و فرهنگی کشور تدوین گردند . اصطلاحاً به این امر، انطباق (Adaptation) یا بومی سازی می گویند. انطباق راهنمای بالینی اولین قدم جهت اجرای شواهد در عملکرد است و استفاده از شواهد را از طریق ایجاد احساس مالکیت در مصرف کنندگان نهائی ارتقاء می بخشد.
تدوین راهنماهای بالینی معمولاً در دو قالب نگارش راهنماهای بالینی اصیل (Original) و یا بومی سازی (Adaptation) راهنماهای بالینی صورت می گیرد.
اکثر راهنماهای بالینی موجود که در نتیجه جستجو های معمول به دست می آیند، در دسته راهنماهای بالینی اصیل هستند ولی اعتقاد بر این است که در کشورهای در حال توسعه مانند کشور ما، بومی سازی راهنماهای بالینی در کوتاه مدت و میان مدت ممکن است راهکار مناسبی باشد تا این که مهارت های لازم و کافی جهت تولید راهنماهای بالینی اصیل ایجاد شود.
در تدوین یک راهنمای بالینی اصیل علاوه بر احاطه علمی کامل به موضوع مورد نظر و در واقع صاحب نظر بودن در آن حیطه، به دانش و علوم متدولوژیک وسیع و متنوعی نیاز است و از آن مهمتر اینکه تدوین یک راهنمای بالینی اصیل، نیازمند پشتوانه ای غنی از بررسی های اپیدمیولوژیک، کارآزمایی های بالینی، بررسی های مروری و متاآنالیزهایی است که لازم است از قبل انجام شده باشند.
بومی سازی (انطباق) گایدلاین به مفهوم نگاه نظام مند به گایدلاین های موجود در جهت یافتن مرتبط ترین آنها با شرایط بیماران ما، تلفیق آن با ملزومات فرهنگی و منطقه ای جمعیت هدف و نیز امکانات نظام سلامت است.
فرآیند تدوین گایدلاین های عملکرد بالینی
فرآیند تدوین راهنماهای عملکرد بالینی شامل مراحل زیر است:
1. انتخاب موضوع
2. تشکیل کارگروه
3. جستجو و یافتن منابع
4. ارزیابی شواهد
5. تلفیق شواهد
6. تدوین توصیه ها
7. انتشار راهنمای بالینی
8. اجرای راهنما
9. ارزیابی نتایج
انطباق یا بومی سازی فرایندی فعال است که در آن نیازها، اولویت ها، قوانین، سیاست ها و منابع خاص محیط مخاطب در نظر گرفته می شوند و با رویکردی نظام مند و مشارکتی، شواهد خارجی با داده ها و شرایط محلی ارزیابی می گردند. مصرف کنندگان راهنماها در فرایند انطباق شرکت داده می شوند تا مسائل خاص مرتبط با سلامت نیز در نظر گرفته شده و به آنها پاسخ داده شود.
هدف از انطباق (بومی سازی) راهنماهای بالینی چیست؟
در بومی سازی راهنماهای ملی عملکرد بالینی، راهنماهای بالینی تدوین شده در کشورهای دیگر نقد شده و توصیه های آنها و شواهد مربوط به هر توصیه بررسی شده و پس از بررسی قابلیت بومی سازی نتایج در کشور، توصیه های نهایی تدوین می شود.
هدف از انطباق راهنماها به بستر محلی، ایجاد استانداردی روشن، قابل تکرار و شفاف است که بر پایه اصول ذیل استوار است:
1-اصول مبتنی بر شواهد
2-روش های قابل اعتمادی که کیفیت را تضمین می کنند
3-مشارکت ذینفعان کلیدی
4-در نظر گرفتن بستر محلی
5-چارچوب انعطاف پذیر برای گنجاندن نیاز های خاص
6-به رسمیت شناختن منابع راهنماها
فرایند انطباق (ADAPTE) چیست؟
به طورکلی فرایند انطباق شامل سه مرحله می باشد:
1-مرحله برنامه ریزی
2-مرحله انطباق
3-مرحله تولید محصول نهایی
مرحله برنامه ریزی
قبل از شروع فرایند انطباق، برنامه ریزی برای اقدامات لازم صورت می گیرد که شامل شناسائی مهارت ها، منابع لازم و طراحی پانل می باشد. پانل باید شامل مصرف کنندگان نهایی راهنما از جمله ارائه دهندگان خدمات مراقبت، مدیران و بیماران باشند.
مرحله انطباق
در این مرحله، موضوع انتخاب شده و مسائل خاص بالینی شناسایی می شوند. جستجوی لازم برای یافتن و ارزیابی راهنما انجام می گردد. درباره انطباق راهنما تصمیم گیری می شود و نسخه اولیه راهنمای انطباق یافته آماده می گردد.
ارزیابی در تصمیم گیری برای انتخاب و اصلاح راهنمای مرجع نقش مهمی دارد و بر اساس آن ممکن است راهنمای دیگری انتخاب شود. راهنمای انتخاب شده صرفا از نظر زبانی ترجمه شده و با شرایط محلی مطابقت داده می شود، پیشنهادات آن اصلاح شده و به روز رسانی می گردد و یا راهنمای بالینی بر مبنای چند راهنمای مرجع طراحی می شود.
مرحله نهایی
در این بخش راهنمای تهیه شده توسط سایرین مطالعه و مرور می گردد و از ذینفعان مرتبط بازخورد گرفته می شود و برای به روز کردن راهنمای انطباق یافته و نگارش نسخه نهایی آن، با تهیه کنندگان اصلی راهنمای مرجع مشاوره انجام می گیرد. آخرین اقدام لازم، تنظیم فرآیند به روز رسانی راهنما است.
تهیه گزارش راهنمای ملی بالینی
تهیه گزارش راهنمای ملی عملکرد بالینی شامل شش بخش اصلی به شرح زیر است:
۱. عنوان (عنوان کلی راهنما، جمعیت هدف و کاربران هدف راهنما)
۲. مقدمه و اپیدمیولوژی (تعریف بیماری، اپیدمیولوژی بیماری-جهانی / منطقه / کشور-، اهمیت موضوع و دلایل انتخاب این بیماری جهت تدوین راهنما، اهمیت و دلایل انتخاب کاربران هدف)
۳. اهداف بومی سازی راهنما (ایمنی بیشتر، اثربخشی بالینی بهتر، مقرون به صرفه بودن هزینه ها، استانداردسازی و کاهش تنوع ارایه خدمات، افزایش رضایت مندی بیماران)
۴. متدولوژی (شیوه های جستجو و بازیابی منابع راهنماهای عملکرد بالینی، روش ارزیابی راهنماها، روش غربالگری راهنماها، شیوه تدوین توصیه ها، نحوه تدوین استانداردها و معیارهای ممیزی بالینی)
۵. همکاران پروژه (اعضای هسته مرکزی)
۶. منابع و مآخذ
۷. جدول زمان بندی مراحل اجرای طرح
تفاوت پروتکل های بالینی (Clinical protocols) با گایدلاین های بالینی
پروتکل ها یا دستورالعمل های بالینی، مجموعه ای از فرآیندها یا برنامه های صریح و دقیق در مواجهه با یک وضعیت خاص بالینی هستند که باید با ترتیب و توالی مشخص انجام گیرند. پروتکل های بالینی فاقد انعطاف پذیری هستند و عمل به آنها الزام قانونی دارد ولی گایدلاین های بالینی، توصیه هایی برای مدیریت عملکرد می باشند که از طریق شواهد علمی حمایت می شوند.
پایگاه های اطلاعاتی آنلاین گایدلاین های بالینی
Physiotherapy Evidence Database (PEDro)
https://search.pedro.org.au/search-results?calc_text=guidelines&-find=Search
https://search.pedro.org.au/search-results?calc_text=clinical+guidelines&-find=Search
The International Federation of Orthopaedic Manipulative Physical Therapists (IFOMPT)
http://www.ifompt.org
PTNow: Tools for Advancing Physical Therapist Practice
http://www.ptnow.org/clinical-practice-guidelines
Australian National Health and Medical Research Council clinical practice guidelines
https://www.nhmrc.gov.au
https://www.nhmrc.gov.au/guidelines/search
Canadian Medical Association infobase of clinical practice guidelines
https://www.cma.ca/En/Pages/clinical-practice-guidelines.aspx
eGuidelines
https://www.guidelines.co.uk
https://www.guidelinesinpractice.co.uk
Guidelines International Network (G-I-N)
http://www.g-i-n.net
National Institute for Clinical Excellence
https://www.nice.org.uk
New Zealand Guidelines
http://www.health.govt.nz
Scottish Intercollegiate Guidelines Network
http://www.sign.ac.uk
US National Guidelines Clearing House
https://www.guideline.gov
ارائه کننده: فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار
*استفاده از مطالب فقط درصورت ذکر منبع وبلاگ یا لینک آن مجاز است.
منابع (References)
- ملکی، کتایون و همکاران. راهنماهای بالینی. مرکز تحقیقات بهره برداری از دانش سلامت. گروه ترجمان دانش. دانشگاه علوم پزشکی تهران. شماره ۱۶. مهر ۱۳۸۸
- اولیائی منش، علیرضا و همکاران. راهنماهای ملی طبابت بالینی. انتشارات پارسه نگار. چاپ اول. بهار ۱۳۹۲
- اثربخشی بالینی. تیم مدرسان حاکمیت بالینی. دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- عسگری، سعید و همکاران. راهنمای طبابت بالینی مبتنی بر شواهد. درمان اکسپوژر پوسیدگی. دفتر ارزیابی فن آوری، استانداردسازی و تعرفه سلامت. خرداد ماه ۱۳۹۴
https://www.pedro.org.au
https://www.guideline.gov
https://www.uptodate.com/contents/overview-of-clinical-practice-guidelines
https://www.guidelines.co.uk
http://www.g-i-n.net
https://www.nice.org.uk
http://bh.kmu.ac.ir
http://medicine.kaums.ac.ir
https://www.nhlbi.nih.gov/health-pro/guidelines/about
http://farasa.net
http://www.apta.org/EvidenceResearch/EBPTools/CPGs
http://fa.journals.sid.ir/ViewPaper.aspx?id=126342
http://barzkar2.persianblog.ir/post/709
http://ircebm.tbzmed.ac.ir
http://www.health.govt.nz
http://slideplayer.com
http://www.sign.ac.uk
https://en.wikipedia.org
http://www.wcpt.org/
http://www.physio-pedia.com/Clinical_Guidelines
https://www.slideshare.net
http://www.ifompt.org
https://www.nhmrc.gov.au
https://www.cma.ca/En/Pages/clinical-practice-guidelines.aspx
www.nursing.health.wa.gov.au
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5217556
http://www.ptnow.org/clinical-practice-guidelines
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3489332
اسلایدهای راهنماها (گایدلاین ها)ی عملکرد بالینی
مطالب مرتبط
عمل مبتنی بر شواهد (عملکرد مبتنی بر شواهد)/Evidence based practice
طبقه بندی مطالب بر اساس ناحیه بدن
Iran