اختلالات بالينى مخچه
بيماريهاى مهم مخچه اى از نظر بالينى عموما ناشى از تومورها و مالتيپل اسكلروزيس (M.S) و در موارد با شيوع كمتر ناشى از بيمارى عروقى، مسموميت مزمن الكلى يا مسموميت با ساير داروها، مسموميت با فلزات سنگين يا دژنرسانس ارثى مخچه اى می باشند. اختلال عمومى عملكرد مخچه در مسموميت حاد الكلى، به صورت تلوتلو خوردن، ژستها و حركات غيرماهرانه و نامتعادل و گفتارنامعلوم مشخص می شود.
اصولاً تمام ضايعات يا اختلالات مخچه موجب غيرطبيعى شدن حركات در همان طرف بدن نسبت به محل اختلال مخچه می گردند. دليل اين امر آن است كه تقريبا تمام راههاى عصبى كه اطلاعات حسى را به مخچه منتقل می كنند و به ويژه راه نخاعى- مخچه اى خلفى تقاطع پيدا نمی كنند در حالى كه تمام راههايى كه به طور دو طرفه بين قشر مغز و مخچه كشيده شده اند به همان روشى كه راه هرمی به طرف متقابل محيط بدن می رود تقاطع پيدا كرده و به طرف مقابل می روند.
صفت مهم دوم اختلالات بالينى مخچه اين است كه انهدام قسمتهاى كوچكى از مخچه به ندرت موجب بروز اختلال قابل كشفى در اعمال حركتى می شود. در واقع، چندين ماه بعد از برداشتن نيمى از قشر مخچه، در صورتى كه هسته هاى عمقى مخچه همراه با قشر آن برداشته نشده باشند، اعمال حركتى تا زمانى كه حيوان تمام حركات خود را با آهستگى بسيار انجام دهد كاملاً طبيعى به نظر می رسند. به اين ترتيب، ملاحظه می شود كه نواحى باقيمانده سيستم كنترل حركتى(Motor Control System)قادرند تا حد فوق العاده زيادى فقدان قسمتهاى حذف شده مخچه را جبران كنند.
در شکل زیر مهمترین قسمت های سیستم عصبی مرکزی(CNS)که در کنترل حرکت(Motor Control)نقش دارند نشان داده شده است:
براى ايجاد اختلال شديد و مداوم عمل مخچه، هسته هاى عمقى مخچه يعنى هسته هاى دندانه دار، بينابينى و فاستيژيال نيز بايد علاوه بر قشر مخچه دچار ضايعه شوند.
پايه نوروآناتوميك اختلال عمل مخچه شامل موارد زير است:
1- اختلالات بعد از آسيب به آركى سربلوم: بعد از آسيب به اين ناحيه، يعنى فلوكولوندولر، بيمار اختلالات حركتى-وضعيتى و مشکلات حفظ تعادل را نشان می دهد.عضلات محورى به طور دو طرفه تحت تأثير قرار می گيرند.
تظاهرات بالينى به قرار زير است:
الف- هنگام ايستادن، بيمار ناآرام است و نوسان دارد.
ب- هنگام راه رفتن می لرزد و تمايل به افتادن دارد (به يك طرف يا عقب)، مانند فرد مشروب خورده قدمها را بلند، جهشى و ناموزون برمی دارد.
ج- تون عضلانى تغييرى نمی كند.
د- موجب نيستاگموس و گاهى سرگيجه با منشأ مخچه اى می شود.
2- اختلال پس از آسيب به پالئوسربلوم: آسيب به اين ناحيه، مشکلاتی در اعمال هماهنگ و مشابه ايجاد می شود، همانند آن چيزى كه در اثر آسيب مخچه جديد هم ديده می شود.
3- اختلالات بعد از آسيب به نئوسربلوم: بعد از آسيب به نئوسربلوم يعنى
نيمكره هاى مخچه اى و هسته دنتيت، حركات ارادى مهارتى تغيير می كنند.
تظاهرات بالينى عبارتند از:
الف- تون عضلانى كاهش می يابد. عضلات هيپوتونيك هستند و شل بوده و زود خسته می شوند.
ب- رفلكسهاى تاندونى عمقى آهسته اند؛ وقتى كه جهش زانو انجام می شود،
ساق پا به صورت يك پاندول نوسان می كند.
ج- اختلال در حركات هماهنگ به وجود می آيد كه به آن Asynergia گفته می شود،اين حالت به وسيله علائم زير مشخص می شود:
Iناتوانى در تعيين فواصل كه به آن Dysmetria می گويند. به عنوان مثال بيمار قادر نيست انگشت يك دستش را با دست ديگرش لمس كند و در عوض دست ديگر از آن انگشت می گذرد (Pastpointing).
IIوقتى بيمار بازويش را در مقابل مقاومت آزمونگر خم می كند ناگهان مقاومت برداشته شود، خم شدن ادامه يافته و دست بيمار به صورت يا سينه اش بر خورد می كند. به اين پديده، پديده برگشت(Rebound Phenomenon) گفته می شود.
IIIناتوانى در انجام حركات متوالى (ديس ديادوكوكينزى): در اين حالت حركات نمی تواند با يك روش منظم به طور پى در پى به وجود آيند. اين موضوع را می توان به آسانى در بيمار مبتلا به آسيب مخچه با وادار كردن شخص به چرخاندن سريع ساعد به خارج و داخل نشان داد. شخص در جريان اين عمل به سرعت ساعد خود را گم می كند و نمی داند كه ساعد در جريان هر مرحله از حركت در چه وضعى قرار دارد. در نتيجه، به جاى حركت هماهنگ طبيعى به طرف داخل و خارج، يك سرى حركات ناهماهنگ به وجود می آيد.
IVهنگام انجام يك حركت ارادى، لرزشى در دست وجود خواهد داشت كه Intention Tremor ناميده می شود.
Vناهماهنگى عمل عضلات ارادى كه به آن آتاكسى گفته می شود. اگر از بيمار خواسته شود كه پاهايش را به هم چسبانده و بايستد، او قادر به انجام اين كار خواهد بود ولى اگر از او خواسته شود تا راه برود، بيمار مداوم به اين طرف و آن طرف می رود و دائما در حال افتادن است. اين حالت به دليل تأثير پذيرفتن عضلات محورى و كمربند شانه اى و لگنى است.
VIاختلال در حركات چشم به صورت نيستاگموس وجود دارد و اين حالت زمانى به وجود می آيد كه بيمار به طور خميده به طرف آسيب ديده نگاه می كند.
VIIاختلال در تكلم يا ديزآرترى: اختلال در تكلم به صورت صحبت كردن آهسته، يكنواخت و مبهم است. واژه ها به صورت انفجارى با سيلابهاى مجزا بيان می شوند و اين به علت ناهماهنگى عضلات تنفسى و حنجره اى است.
VIIIدرشت نويسى يا ماكروگرافى
در ۱۰ الی ۱۵ درصد بیماران با آسیب مخچه ای,لرزش خاصی در بدن ایجاد می شود که Postural Tremor می نامند.در این گروه از بیماران در حالت ایستاده,بدن به سمت جلو و عقب نوسان دارد و اندام فرد هم به بالا و پایین نوسان می یابد و بیمار قادر به حفظ اندام(مثلا اندام فوقانی)در یک حالت ثابت و نگه داشته شده نمی باشد.
قسمت اول مقاله اینجا
منبع:
از کتاب ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی به ترجمه و تدوین نویسنده وبلاگ(فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار).چاپ فجر.بهار ۱۳۸۵(چاپ اول)
منابع (References)
1- ميناگر، عليرضا؛ وثوق آزاد، ژاك ترجمه نوروآناتومى پايه و كاربردى
پرفسور فيتزجرالد. انتشارات دانش پژوه.
-آمرى نيا، رضا؛ بهروزى راد، نازيلا ترجمه ساختمان و عمل مغز و
اعصاب پرفسور ويليام ويليس. مؤسسه انتشارات تلاش.
-نراقى، محمد على؛ حاجى حسينى، داود ترجمه نوروآناتومى
W.C. Wongck. انتشارات جعفرى.
- شادان، فرخ ترجمه فيزيولوژى پزشكى پرفسور آرتورگايتون. جلد اول
و دوم، انتشارات شركت سهامى چهر.
-Ross & Wilson/ Anatomy and Physiology; 1989
-http://img.tfd.com
-http://thebrain.mcgill.ca
طبقه بندی مطالب وبلاگ فیزیوتراپی
مقالات فیزیوتراپی
اخبار کنگره ها و سمینارهای فیزیوتراپی
مهمترین اخبار دکترای حرفه ای فیزیوتراپی
مقالات استخوان شناسی
مقالات آناتومی اندام فوقانی
مقالات آناتومی اندام تحتانی
مقالات آناتومی ستون فقرات
مقالات حرکت شناسی (کینزیولوژی)
مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه
مقالات شکستگی استخوانها و جراحی های ارتوپدی
مقاله های دستگاه عصبی مرکزی و محیطی (CNS & PNS)
مقالات سیستم عصبی، بیماریها و اختلالات مربوطه
مقالات سیستم تنفسی، بیماریها و اختلالات مربوطه
مقاله های سیستم حسی، درد و موضوعات آن
مقالات سیستم عروقی، بیماریها و اختلالات مربوطه
مطالب و موضوعات متفرقه (مقالاتی درباره فشار خون، دیابت، بیوفیزیک، رادیولوژی،فیزیولوژی و تست خون، برخی از بیماری ها و...)
Iran