آسیب طناب نخاعی(Spinal cord injury)

مقاله آسیب طناب نخاعی که در سایت ویکی پدیا ایجاد کردم:

آسیب طناب نخاعی (به انگلیسی: Spinal cord injury) از عوامل مهم اختلالات حسی،حرکتی،دستگاه ادراری و یا ترکیبی از این موارد است.تصادفات اتومبیل شایع ترین علت آسیب های طناب نخاعی هستند[۱].ضربه های وارد بر ستون مهره ای ممکن است باعث آسیب نخاع،ریشه اعصاب نخاعی و یا هر دو شود[۲].در مورد اعمال حركتى ممكن است ضعف اندام يا فلج يك اندام و آسيب نورون حرکتی فوقانی (UMN) يا نورون حرکتی تحتانی (LMN) وجود داشته باشد و در مورد اعمال حسى ممكن است فقدان حس، كاهش حس، افزايش حساسيت يا احساسهاى غير طبيعى نظير احساس سوزش يا كرختى بروز كند[۳].آسیب شدید طناب نخاعی نسبتا ناشایع است،اما ازنظر عواقب خود حالت تحلیل برنده و طولانی مدت دارد،زیرا این ضایعه در اغلب موارد افراد جوانتر از 30 سال را گرفتار می سازد[۴].

 

دو تصویر جهت درک بهتر موضوع:

 

۱-تصویر شماتیک طناب نخاعی و ۳۱ جفت عصب نخاعی:

 

 

 

۲-تصویر شکستگی مهره همراه با آسیب طناب نخاعی:

 

فهرست مندرجات 

۱ علل
۱.۱ آسیب های ضربه ای
۱.۲ آسیب های غیرضربه ای
۲ الگوهای آسیب طناب نخاعی
۲.۱ ضایعات کامل
۲.۲ ضایعات ناکامل
۲.۲.۱ انواع ضایعات ناکامل نخاعی
۳ سطح آسیب
۴ علایم،نشانه ها و عوارض
۵ درمان
۶ پانویس
۷ جستارهای وابسته
۸ منابع
۹ پیوند به بیرون 


علل

آسیب های طناب نخاعی ازنظر سبب شناسی (اتیولوژی) می تواند به دو گروه کلی تقسیم شود[۵]:

-آسیب های ضربه ای[۶]
-آسیب های غیرضربه ای[۷] 

آسیب های ضربه ای

بیشتر آسیب های طناب نخاعی از نوع ضربه ای است.بسیاری از شکستگی ها در ناحیه ستون فقرات به دنبال تصادفات،ممکن است منجربه ضایعه نخاع نیز گردد.گاهی ضایعه نخاعی به دلیل کشیدگی نخاع ایجاد می گردد.به طورکلی اثرات عوامل ضربه ای که احتمال آسیب نخاعی را به همراه دارند شامل موارد زیر است:

1-شکستگی در ناحیه ستون مهره ها

2-دررفتگی های ستون فقرات

3-شکستگی همراه با دررفتگی در ستون مهره ها

4-آسیب حاد دیسک بین مهره ای

5-صدمات عروقی به دنبال ضربه(تروما)

6-زخم های شدید

موارد فوق معمولا به هنگام تصادفات جاده ای(به ویژه چپ کردن اتومبیل) و سانحه با موتورسیکلت،حرکات ورزشی شدید،زخم ها ی نفوذی گلوله،سقوط از ارتفاعات و ضربه های ناشی از چاقو ایجاد می گردد.

آسیب های غیرضربه ای

این عوامل میزان کمتری از صدمات طناب نخاعی را ایجاد می کنند که حدود 30% تخمین زده می شوند.بسیاری از عوامل غیرضربه ای آسیب نخاعی شامل:

1-فتق دیسک بین مهره ای

2-لغزش مهره

3-تنگی مجرای نخاعی

4-مشکلات عروقی

5-بیماری ها(مثلا اسپینابیفیدا،آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس،سیرنگومیلی،میلیت عرضی،بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس و غیرو)

6-تومورهای ناحیه ستون فقرات

7-آرتروز شدید در ناحیه ستون مهره ها

8-عفونت ها

 الگوهای آسیب طناب نخاعی

آسیب نخاعی به صورت کامل(Complete) یا ناکامل(Incomplete) است[۸].توصیف این الگوها در زیر بیان شده است.

 

ضایعات کامل
در یک ضایعه کامل(Complete lesion)،عملکرد حسی یا حرکتی در زیر سطح ضایعه وجود ندارد[۹].آسیب کامل بیشتر درارتباط با قطع عرضی نخاع ،صدمات عروقی شدید،کشش های طولی طناب نخاعی و یا فشارهای شدید به نخاع است.در ضایعات کامل به دلیل قطع ارتباط نخاع با مغز،ادراک حسی و کنترل حرکتی فرد مختل شده و در این موارد پیش آگهی جهت برگشت عملکرد حسی-حرکتی ضعیف است.

ضایعات ناکامل
ضایعات ناکامل(Incomplete lesions) درصورت وجود و حفظ قسمتی از عملکرد حسی یا حرکتی در زیر سطح آسیب مشخص می شود[۱۰].اگر برگشت عملکردهای حسی یا حرکتی سریع باشد،پیش آگهی ازنظر بهبود عصبی نیز خوب خواهد بود.

انواع ضایعات ناکامل نخاعی

مهمترین سندرم های آسیب ناکامل نخاعی عبارتنداز:

-سندرم براون سکوارد[۱۱]
-سندرم طناب پیشین[۱۲](قدامی)
-سندرم طناب مرکزی[۱۳]
-سندرم طناب پسین[۱۴](خلفی) 

سطح آسیب
طناب نخاعی از زیر پیاز نخاع(بصل النخاع) در ناحیه سوراخ پس سری شروع می شود و انتهای آن در سطح مهره اول یا دوم کمری است.بنابراین،طول نخاع نسبت به ستون فقرات کوتاهتر است(حدود 25 سانتی متر).به انتهایی ترین قسمت طناب نخاعی به دلیل مخروطی بودن، مخروط انتهایی [۱۵] می نامند.ریشه های اعصاب کمری و خاجی که از طناب نخاعی منشعب می شوند،نسبت به سایر ریشه های اعصاب نخاعی مسیر بیشتری را طی می کنند.ازطرفی چون این ریشه ها(ریشه های کمری و خاجی) به صورت دم اسب از نخاع خارج می شوند،ناحیه ای را ایجاد می کنند که منطقه دم اسبی[۱۶] می نامند.

امکان آسیب نخاع در هر سطحی از طناب نخاعی وجود دارد.احتمال آسیب در دو ناحیه C6-C7 و T12-L1 بیشتر از سایر نواحی طناب نخاعی است که علت آن تحرک زیاد یک قسمت و ثبات( تحرک کمتر)در ناحیه دیگر است.ضایعات ناکامل نخاع در اثر ضربات وارده به طناب نخاعی در ناحیه گردن(سرویکال) شیوع بیشتری در مقایسه با قسمت سینه ای(توراسیک) دارد.اگر ضایعه نخاعی در سطح گردنی باشد، با توجه به شدت آسیب باعث ایجاد ضعف(Paresis) اندامها یا فلج چهار اندام[۱۷] می گردد.ضایعه در سطح سینه ای یا ناحیه کمری منجربه ضعف اندامهای تحتانی یا فلج اندامهای تحتانی[۱۸] می شود.آسیبهای رشته های دم اسبی[۱۹]،نمای بالینی ویژه ای بصورت فلج شل دو پا،بی اختیاری ادرار و مدفوع و همچنین بی حسی نسبت به درد و حرارت در ناحیه زینی(Saddle anesthesia) ایجاد می کنند[۲۰].آسیب به منطقه دم اسبی یک ضایعه نورون حرکتی تحتانی است.

علایم،نشانه ها و عوارض
علایم و عوارض یک آسیب نخاعی ممکن است درارتباط با یک یا چند مورد از مشکلات ذیل باشد:

1-اختلالات حسی

2-مشکلات حرکتی

3-درد

4-تشدید بازتاب ها(رفلکس ها)بعد از مرحله شوک نخاعی در ناحیه زیر آسیب نخاعی(در ضایعات نورون حرکتی فوقانی)

5-مشکلات ادراری و احشایی

6-اختلال در دستگاه تنفسی

7-نقص عملکرد جنسی(Sexual dysfunction)

8-احتمال افت فشار خون در وضعیت ایستاده.زمانیکه بیمار از یک وضعیت افقی به حالت عمودی قرار می گیرد ممکن است دچار افت فشار خون شود که به آن هایپوتنشن وضعیتی[۲۱] می گویند.

9-احتمال افزایش بازتاب اتونوم(هیپررفلکسی یا دیس رفلکسی اتونومیک)بعد از مرحله شوک نخاعی

10-امکان وجود مشکلاتی جهت تنظیم دمای بدن

11-زخم های بستر یا فشاری

12-عفونت ادراری

13-ترومبوز وریدی عمقی[۲۲](DVT).بی حرکتی اندام ها از عوامل مهم اختلال در سیستم وریدی است و احتمال ایجاد ترومبوز وریدی عمقی(DVT) را افزایش می دهد.درصورت عدم درمان ترومبوز وریدی عمقی،احتمال آمبولی ریوی که با خطر مرگ همراه است نیز وجود دارد.

14-احتمال آمبولی ریه

15-مشکلات متابولیکی

16-پوکی استخوان در زیر سطح ضایعه

17-احتمال استخوان سازی غیر طبیعی[۲۳] در بافت نرم اطراف مفصل در زیر ناحیه آسیب(به خصوص در مفصل ران)

18-اختلالات عضلانی و مفصلی

19-اشکال در تنظیم درجه حرارت بدن

20-مشکلات روحی

 درمان

بیماران با آسیب نخاعی ممکن است به درمان های ذیل نیاز داشته باشند:

1-درمان های اورژانسی جهت جلوگیری از آسیب بیشتر و انجام اقدامات پزشکی اولیه(مثلا حفظ تهویه و جریان خون مناسب)

2-جراحی در مواردی که لازم باشد(مثلا ثابت کردن قطعات شکسته)

3-درمان های دارویی

4-درمان اختلالات مثانه و روده

5-مراقبت پوستی جهت پیشگیری از ایجاد زخم بستر

6-فیزیوتراپی در اولین فرصتی که توسط پزشک تعیین می شود.

7-استفاده از وسایل کمکی جهت تسهیل در راه اندازی بیمار با توجه به شرایط

8-گاهی درمان روانپزشکی و مشاوره روانشناسی در بعضی از بیماران لازم است.

 پانویس

↑ میناگر، علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پرفسور فیتزجرالد.ص 184
↑ اعلمی هرندی, بهادر, اصول ارتوپدی و شکسته بندی, چاپ ششم.ص 450
↑ برزکار،ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی.ص 97
↑ قاضى جهانى، بهرام.ترجمه مبانى طب سسيل، بيماريهاى مغز و اعصاب.ص 286
↑ Susan B. O,Sullivan & Thomas J. Schmitz / Physical Rehabilitation: Assessment and Treatment.Page 545
↑ Traumatic injuries
↑ Non-traumatic injuries
↑ برزکار،ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی.ص 92
↑ Susan B. O,Sullivan & Thomas J. Schmitz / Physical Rehabilitation: Assessment and Treatment.Page 548
↑ Susan B. O,Sullivan & Thomas J. Schmitz / Physical Rehabilitation: Assessment and Treatment.Page 548
↑ Brown-Séquard syndrome
↑ Anterior cord syndrome
↑ Central cord syndrome
↑ Posterior cord syndrome
↑ Conus medullaris
↑ Cauda equina
↑ Quadriplegia or Tetraplegia
↑ Paraplegia
↑ Cauda equina injuries
↑ سلطان‏زاده، اكبر.بيماريهاى مغز و اعصاب و عضلات.ص 26
↑ Postural or orthostatic hypotension
↑ Deep venous thrombosis
↑ Heterotopic ossification 

جستارهای وابسته
-طناب نخاعی
-نورون حرکتی فوقانی
-نورون حرکتی تحتانی 
منابع

-اعلمی هرندی، بهادر. اصول ارتوپدی و شکسته بندی. چاپ ششم، فروغ اندیشه،
-سلطان ‏زاده، اكبر. بيماری‏هاى مغز و اعصاب و عضلات. چاپ دوم، انتشارات جعفرى، پائیز ۱۳۷۶.شابک:1-03-6088-964
-میناگر، علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پرفسور فیتزجرالد.انتشارات دانش پژوه.
-برزکار،ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی.تحت نظارت:دکتر حسن عشایری.با همکاری:دکتر مسیب برزکار.چاپ اول.بهار 1385.شابک:8-7688-06-964
-نراقى،محمد على؛ حاجى حسينى، داود.ترجمه نوروآناتومى W.C. Wongck.انتشارات جعفرى.
-قاضى جهانى، بهرام. ترجمه مبانى طب سسيل، بيماريهاى مغز و اعصاب.مرکز نشر اشارت.
‎

-Susan B. O,Sullivan & Thomas J. Schmitz / Physical Rehabilitation: Assessment and Treatment.
A.Greenberg & Michael J.Aminoff/clinical Neurology ;1996- http://www.mayoclinic.com/health/spinal-cord-injury/DS00460/DSECTION=symptoms
منابع تصویر:

http://indyspinemd.com

http://www.okano-lab.com

مطالب مرتبط:

طناب نخاعی

آسیب نخاعی

آسیب های ناکامل طناب نخاعی

سندرم دم اسب

سندرم کونوس مدولاریس

موضوعات فیزیوتراپی

مقالات فیزیوتراپی 

مقالات استخوان شناسی

مقالات آناتومی اندام فوقانی

مقالات آناتومی اندام تحتانی

مقالات آناتومی ستون فقرات

تصویر و ابتدا-انتهای عضلات اندام های فوقانی و تحتانی 

مقالات حرکت شناسی (کینزیولوژی)

مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه

مقالات شکستگی استخوانها و جراحی های ارتوپدی

مقالات روماتولوژی (شامل اصطلاحات،اختلالات و بیماریهای روماتیسمی و روماتیسم خارج مفصلی)

مقاله های دستگاه عصبی مرکزی و محیطی (cns & pns)

مقالات سیستم عصبی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مقالات سیستم تنفسی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مقاله های سیستم حسی، درد و موضوعات آن

مقالات سیستم عروقی، بیماریها و اختلالات مربوطه

مروری بر آناتومی سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی ازطریق تصاویر 

اخبار کنگره ها و سمینارهای فیزیوتراپی 

مهمترین اخبار دکترای حرفه ای فیزیوتراپی

مطالب و موضوعات متفرقه (مقالاتی درباره فشار خون، دیابت، بیوفیزیک، رادیولوژی،فیزیولوژی و تست خون، برخی از بیماری ها و...)

مقالات ورزش و تغذیه (شامل موضوعات تحرک و فعالیت بدنی،تغذیه صحیح،چاقی،اضافه وزن،کنترل وزن و غیروه)

مقالات قلب و عروق (شامل مفاهیم، اختلالات و مقاله های آموزشی)

مقالات رادیولوژی

برخی از خلاصه مقالات فیزیوتراپی

طبقه بندی مطالب بر اساس ناحیه بدن

مقالات ستون فقرات

مقالات شانه

مقالات آرنج

مقالات مچ و انگشتان دست

مقالات لگن، مفصل هیپ و ناحیه ران

مقالات زانو

مقالات مچ پا و پا 

مقالات سیستم عصبی (cns & pns)

ویدیوهای آموزشی

 

آسیب نخاعی(Spinal Cord Injury)-علل-علایم و انواع ضایعه نخاعی

این مقاله به طور مختصر و مفید به وضعیت ستون فقرات,طناب نخاعی,علل و الگوهای آسیب نخاعی و همچنین علایم ضایعات نخاعی می پردازد.

 

ستون فقرات شامل ۳۳ مهره می باشد که عبارتنداز:

-۷ مهره گردنی(سرویکال)

-۱۲ مهره پشتی(توراسیک)

-۵ مهره کمری(لومبار)

-۵ مهره خاجی(ساکروم)

-۴ مهره دنبالجه ای(کوکسیس)

مهره های خاجی به هم جوش خورده و استخوان واحدی را بنام ساکروم به وجود می آورند.چهار مهره دنبالچه ای نیز استخوان واحدی بنام کوکسیس را ایجاد می کنند.

مهمترین وظیفه ستون فقرات,محافظت از طناب نخاعی(spinal cord),تحمل وزن سر و تنه می باشد.این ناحیه انتقال دهنده وزن بدن به اندام های تحتانی است.ستون فقرات در حالت طبیعی در نمای طرفی,دارای چند قوس یا انحنای نرمال به صورت زیر می باشد:

-تحدب به جلو(قدام)در ناحیه گردنی

-تقعر به جلو در ناحیه پشتی

-تحدب به جلو در ناحیه کمری

وجود چنین قوس ها یا انحناهایی باعث افزایش مقاومت ستون فقرات در برابر فشارها و استرس های عمودی می گردد.اگر قوس ها بیشتر ازحد طبیعی خود باشند منجر به اختلال عملکرد فقرات و درنتیجه باعث بروز درد درازمدت می گردند.این افراد مستعد آسیب بیشتری نسبت به افراد طبیعی می باشند.افزایش قوس کمر(هیپرلوردوز),افزایش قوس پشتی(کیفوز) و انحراف طرفی ستون فقرات(اسکولیوز) نمونه هایی از اختلالات وضعیت بدنی محسوب می گردند.

-هر مهره شامل یک جسم یا تنه مهره(Body) در قسمت جلو و یک قوس مهره ای در سمت عقب است.قوس های مهره ای در عقب مجرای نخاعی را به وجود می آورند.طناب نخاعی در داخل این مجرا قرار می گیرد.نخاع در طول ستون فقرات از ناحیه گردنی تا قسمت اولین و یا دومین مهره کمری امتداد دارد(پایان می یابد) و ریشه های عصبی در طول نخاع بصورت حسی یا حرکتی که در ناحیه سوراخ های بین مهره ای اعصاب نخاعی را ایجاد می کنند از نخاع منشعب می شوند.مسیر فیبرهای حسی به سمت نخاع و از آن جا به سمت مغز است.مسیر فیبرهای حرکتی به سمت محیط(مثلا عضلات)می باشد. 

تعداد اعصاب نخاعی ۳۱ جفت بوده که شامل موارد ذیل است:

-۸ زوج گردنی(با حرف C نمایانگر سرویکال)

-۱۲ زوج پشتی(با حرف T نمایانگر توراسیک)

-۵ زوج کمری(با حرف L نمایانگر لومبار)

-۵ زوج خاجی(با حرف S نمایانگر ساکرال)

-۱زوج دنبالچه ای(با حرف Co نمایانگر کوکسیژیال)

 

تصاویر زیر:

 

 

طول نخاع حدودا ۴۵ سانتی متر است که از زیر بصل النخاع شروع می شود و درحدود ناحیه اولین یا دومین مهره کمری خاتمه می یابد.به پایین ترین قسمت تنه نخاعی که بین اولین و دومین مهره کمری پایان می یابد به دلیل مخروطی شکل بودن به مخروط انتهایی(conus medullaris)معروف است.ریشه های اعصاب نخاعی کمری و خاجی بصورت دم اسب خارج می شوند که منطقه دم اسبی(cauda equina)نامیده می شود.ریشه های دم اسبی کمری و خاجی مسیر طولانی تری را نسبت به بقیه ریشه های اعصاب نخاعی طی می کنند.

با توجه به اینکه نخاع میان اولین و دومین مهره کمری پایان می یابد,بنابراین طولش نسبت به ستون فقرات کمتر است که حدودا ۲۵ سانتی متر ذکر می شود.

میان هر دو مهره,دیسک بین مهره ای که از جنس غضروف می باشد قرار می گیرد.هر دیسک خود از دو قسمت تشکیل شده است:یک قسمت محیطی و یک بخش مرکزی بنام هسته دیسک.

مهره ها و دیسک های بین مهره ای به گونه ای اتصال دارند که امکان حرکات مختلف خم و صاف شدن,خم شدن طرفی و چرخش به طرفین را به ستون فقرات می دهند.مهمترین وظیفه دیسک های بین مهره ای,تحمل وزن و کاهش شدت ضربات به ستون فقرات است.

علل آسیب طناب نخاعی(Spinal Cord Injury):

آسیب های نخاعی به دو علت ایجاد می شوند که عبارتنداز:

۱-تروماتیک(ضربه ای).آسیب های ناشی از ضربه ۷۰ درصد ضایعات را تشکیل می دهند.

۲-غیرتروماتیک(غیرضربه ای):نوع غیرضربه ای عامل حدود ۳۰ درصد آسیب های نخاعی می باشند.

در نوع تروماتیک ضربات وارده به ستون فقرات بیشتر به علت آسیب عروقی یا شکستگی,دررفتگی مهره و یا ترکیبی از این دو(شکستگی-دررفتگی)می توانند منجر به آسیب نخاع نیز گردند.ازجمله عوامل تروماتیک که باعث آسیب نخاعی می گردد می توان به مواردی چون چپ شدن اتومبیل,افتادن از بلندی,تصادف با موتور سیکلت,زلزله,فعالیت های ورزشی خشن,ضربات چاقو,زخم های ناشی از اصابت گلوله و... اشاره کرد.

عوامل غیرتروماتیک(غیرضربه ای)که زمینه آسیب نخاعی را فراهم می کند,بیشتر در ارتباط با یک بیماری یا اختلالات عروقی مطرح می گردد.ترومبوز,آمبولی,ناهنجاری های شریانی-وریدی و خونریزی ناشی از اختلال عروقی می تواند باعث آسیب طناب نخاعی گردد.تومورها,عوامل عفونی,آرتروزهای شدید ناحیه ستون فقرات,فتق دیسک بین مهره ای,تنگی کانال نخاعی(مثلا به علت اسپوندیلولیستزیس یا لیز خوردن مهره ای بر روی مهره ای دیگر)بیماری سیفلیس,میلیت عرضی,پولیومیلیت(فلج اطفال),سیرنگومیلی,اسپاینابی فیدا,ام اس(بیماری مالتیپل اسکلروزیس) و آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس(ALS) و.. هم می توانند باعث آسیب نخاع گردند که جزو عوامل غیرتروماتیک محسوب می شوند.گاها و به ندرت به هنگام جراحی های خاص,تزریق نخاعی,تابش  و انجام واکسیناسیون نیز در بروز آسیب نخاعی نقش دارند.

سطح آسیب نخاعی:

آسیب در ناحیه گردنی منجر به فلج چهاراندام(کوادری پلژی یا تتراپلژی)می گردد و اگر در سطح سگمان پشتی و کمری(توراسیک و لومبار)باشد باعث پاراپلژی(فلج اندام تحتانی یا فلج پاها)می شود.بالا بودن سطح آسیب در مواردی که پاراپلژی ایجاد می شود با اختلال عملکرد عضلات تنه نیز همراه می گردد.

شایعترین محل های درگیری نخاعی,در نواحی ,T4-T7,C5-C7 و T10-L2 می باشد.به خصوص در دو ناحیه آسیب پذیرتر هستند;یعنی سگمان C6-C7  و T12-L1.این دو قسمت در ناحیه ای واقع شدند که یک بخش خیلی متحرک به یک ناحیه کم تحرک می پیوندد و به همین دلیل مستعد آسیب بیشتری هستند.

به طور کلی بیماران با مشکلات نخاعی,علایمی از اختلال عملکرد حسی-حرکتی بروز می دهند.اختلال حسی در این بیماران بصورت فقدان حس,کاهش میزان حس,احساس هایی غیرطبیعی و افزایش حساسیت می باشد.اختلالات حرکتی بصورت ضعف یک اندام و یا فلج اندام ایجاد می گردد.

شوک نخاعی(Spinal Shock):

در آسیب های کامل نخاعی ناشی از تروما, این حالت ایجاد می شود.هنگامی که نخاع به صورت ناگهانی دچار قطع عرضی می گردد به علت قطع را ه های فوق نخاعی(سوپرااسپاینال)بیشتر فعالیت های نخاعی در زیر سطح سگمان مربوطه, شدیدا مختل می شود.هرچه سطح آسیب بالاتر باشد اثرات ناشی از شوک نخاعی گسترده تر می شود.کاهش شدید رفلکس های نخاعی و شلی عضلانی (فلسیدیتی)در زیر سطح آسیب به هنگام شوک نخاعی ایجاد می شود.این حالت موقتی است و معمولا بعداز چند روز تا چند هفته ادامه می یابد.بعد از این مدت نورون های نخاعی در زیر سطح آسیب به تدریج فعال شده و تحریک پذیری خود را ازسر می گیرند,به طوری که در بسیاری از موارد فعالیت مجدد نورون ها از حد طبیعی خود فراتر می رود.

علایم شوک نخاعی:

-فلسیدیتی یا شلی عضلانی در زیر ناحیه آسیب

-کاهش ضربان قلب(برادیکاردی)

-کاهش دمای بدن(هایپوترمی)

-اختلال در عملکرد سیستم تنفسی و فرآیند تهویه.در آسیب های ناحیه گردنی به خصوص اگر قسمت های فوقانی درگیر شود احتمال مرگ وجود دارد.عضلات بین دنده ای از T2 الی T12 و عضله دیافراگم از عصب فرنیک(C4,C3,C2)عصب گیری می کند.

-کاهش فعالیت احشایی

-اختلال در عملکرد مثانه که منجر به تجمع ادرار می گردد

-کاهش خروجی قلب و هایپوتنشن

-خطر زخم های بستر یا زخم های فشاری

با افزایش تدریجی فعالیت های نخاعی و برگشت رفلکس ها,پدیده شوک نخاعی پایان می یابد.اگر آسیب در سگمان خاجی(ساکرال)باشد,شلی یا فلسیدیتی باقی می ماند.

انواع آسیب نخاعی:

۱-آسیب کامل    

۲-آسیب ناکامل

در ضایعه کامل نخاعی که معمولا بعداز آسیب قابل تشخیص می باشد,حرکت و حس در سگمان صدمه دیده ازبین می رود.همچنین در این نوع از آسیب تا مرحله شوک نخاعی, حس و حرکت در زیر سگمان آسیب دیده وجود ندارد.پس از پایان مرحله شوک نخاعی فعالیت های رفلکسی عضلات ایجاد می شود و گاها به میزان زیادی تشدید می گردد که به آن اسپاستیسیتی می گویند.ضایعات کامل نخاعی به علت قطع عرضی کامل,فشار شدید به طناب نخاعی,صدمات عروقی و حتی کشش های طولی نخاع ایجاد می گردند.

بر اثر ترومای وارده به طناب نخاعی که منجربه آسیب کامل می گردد,بندرت خود طناب نخاعی پاره می شود یا دچار قطع عرضی می گردد ولی عموما اثرات ضربه باعث ایجاد یک پروسه تخریبی در طناب نخاعی می گردد و درحقیقت عواملی چون خونریزی,ادم,نکروز,مرگ بافت عروقی و هماتوم مرکزی است که آسیب طناب نخاعی را ایجاد می کنند.

 

برخلاف آسیب های کامل نخاعی,در آسیب ناکامل نخاعی میزانی از عملکردهای حسی و یا حرکتی در زیر سطح ضایعه سالم می مانند.اگر بعد از آسیب نخاعی,درجاتی از ادراک حسی یا حرکتی در زیر ناحیه آسیب دیده وجود داشته باشد می توانیم امیدوار باشیم که فرد وضعیت بهتری را ازنظر حسی-حرکتی بعد از صدمه تجربه کند و هرچه مدت زمان برگشت سریعتر باشد به همان نسبت بهبودی نیز بیشتر خواهد شد. 

علایم و عوارض ضایعه نخاعی: شدت و میزان علایم و عوارض به عوامل مختلفی وابسته است ولی مهمترین فاکتور سطح ضایعه است.هرچه سطح آسیب بالاتر باشد به همان نسبت علایم و عوارض ضایعه نخاعی شدیدتر خواهد بود.

علایم و عوارضی که ممکن است در آسیب های نخاعی ایجاد شود شامل موارد ذیل است:

-عوارض حسی-حرکتی و درد

-اختلال در عملکرد سیستم تنفسی

-افت فشار خون در حالت ایستاده به خصوص در ماه های اول

-اختلال در عملکرد سیستم ادراری

-اختلال در عملکرد سیستم احشایی

-احتمال کاهش تعداد ضربان قلب(برادیکاردی)

-مشکل متابولیکی

-اختلال در تنظیم دمای بدن

-عرق کردن رفلکسی

-اختلال عروقی

-احتمال ایجاد هیپررفلکسی اتونومیک که بیشتر در میان آسیب های گردنی شایعتر است که بعدا به طور مفصلتری توضیح داده خواهد شد.

-بسیاری از مشکلات و عوارض دیگر شامل:عفونت های ادراری,ترومبوز وریدی,آمبولی ریوی,زخم های بستر,احتمال ایجاد تغییر شکل در مفاصل و کوتاهی در عضلات,استخوان سازی در بافت نرم(مثلا تاندون و عضله) اطراف مفصل و اختلالات روحی-روانی. 

هیپررفلکسی(دیس رفلکسی) اتونومیک:

این پدیده یک اختلال در عملکرد هماهنگ سیستم اتونومیک می باشد که بعداز شوک نخاعی ممکن است در بیمارانی با سطح آسیب بالاتر از T6 دیده شود.این وضعیت یک علامت هشداردهنده است و یک اورژانس حاد محسوب می شود و اگر به موقع درمان نشود ممکن است منجر به ازدست رفتن هوشیاری,خونریزی مغزی و حتی مرگ شود.علایم هیپررفلکسی اتونومیک عبارتنداز:

-سردرد ضربه ای(کوبشی)

-فشار خون خیلی بالا

-تاری دید

-اسپاستیسیتی شدید

-کاهش یا افزایش ضربان قلب

-سرد شدن و لرزیدن

-گرفتگی بینی

-عرق کردن شدید در بالا یا زیر سطح آسیب

-اضطراب و نگرانی

-مردمک گشاد شده

-رنگ پریدگی پوست در زیر محل ضایعه

-ترک خوردگی پوست روی سینه و بازوها

-تنفس سخت

هایپررفلکسی اتونومیک بیشتر به علت پربودن مثانه و تجمع مدفوع ایجاد می شود که باید به هنگام درمان مدنظر قرار گیرد.عوامل دیگری چون تحریکات پوستی,شکستگی ها,تغییر وضعیت های شدید,لباس های تنگ یا کمربند سفت,زخم های فشاری,گاهی به علت فرورفتن ناخن در پوست و عضلات و گاها در خانم ها به دلیل اسپاسم شدید عضلات جدار رحم می توانند باعث بروز دیس رفلکسی اتونومیک شوند.

درمان(Treatment):به طورکلی درمان بیماران با ضایعه نخاعی شامل:

-درمان اورژانسی

-درمان های جراحی درصورت لزوم

-درمان های دارویی درصورتی که لازم باشد

-فیزیوتراپی

 

فیزیوتراپی در هر دو نوع آسیب کامل و ناکامل کمک کننده است.در ضایعات کامل انجام به موقع و مستمر فیزیوتراپی می تواند زمینه استقلال فردی و کاری بیشتری را ایجاد کند و در موارد انواع آسیب های ناکامل منجر به افزایش بهبودی و کارایی اندام ها می گردد.

نویسنده فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار

 مطالب مرتبط:

طناب نخاعی

آسیب طناب نخاعی

آسیب های ناکامل طناب نخاعی

سندرم دم اسب

سندرم کونوس مدولاریس

*استفاده از مطالب فقط درصورت ذکر منبع وبلاگ یا لینک آن مجاز است