فیزیوتراپی- فیزیوتراپیست (شهرستان آمل)

عصب محیطی(Peripheral Nerve)

صفحه عصب محیطی که در سایت ویکیپدیا ایجاد نمودم:

یک عصب محیطی،بخشی از دستگاه عصبی محیطی است که خود از مجموعه رشته‌های عصبی(فیبرهای عصبی)[۱] تشکیل می‌گردد.فیبرهای عصبی در داخل یک عصب محیطی،به دسته‌هایی تقسیم می‌شوند که هر کدام یک فاسیکول[۲] (دسته عصبی) نامیده می‌شوند[۳].اعصاب محیطی حاوی رشته‌های عصبی مختلف جهت عضلات،پوست،عروق،مفاصل،استخوان‌ها و غدد هستند.

دستگاه عصبی محیطی شامل ۳۱ جفت عصب نخاعی،دوازده جفت عصب مغزی(به غیر از بویایی و بینایی) و دستگاه عصبی خودکار است.

تصویر عصب محیطی:

فهرست مندرجات

۱ نحوه تشکیل اعصاب محیطی
۲ اجزای نورونی اعصاب محیطی
۳ اجزای یک رشته یا فیبر عصبی محیطی
۴ غلاف‌های اعصاب محیطی
۴.۱ اپی نوریوم
۴.۲ پری نوریوم
۴.۳ آندونوریوم
۵ آسیب عصب محیطی
۶ انواع یا شدت ضایعه عصب محیطی
۶.۱ نوروپراکسی
۶.۲ آکسونوتمزیس
۶.۳ نوروتمزیس
۷ پانویس
۸ جستارهای وابسته
۹ منابع

نحوه تشکیل اعصاب محیطی

ریشه‌های اعصاب خارج شده از نخاع،با هم شبکه‌های عصبی را تشکیل می‌دهند و از این شبکه ها(مثلا شبکه بازویی، کمری،خاجی یا ساکرال)تنه‌های اعصاب محیطی اعضاء و اندام‌ها به وجود می‌آیند[۴].

اجزای نورونی اعصاب محیطی

این اجزاء عبارتنداز:
-رشته‌های حرکتی
-رشته‌های حسی
-رشته های خودکار(مثلا رشته‌های سمپاتیک اعصاب محیطی اندام فوقانی یا اندام تحتانی)

اجزای یک رشته یا فیبر عصبی محیطی

یک رشته عصبی[۵] از قسمت‌های ذیل تشکیل می‌گردد:

-آکسون
-غلاف میلین.میلین یک آکسون رشته عصبی محیطی از طریق سلول‌های شوان ساخته می‌شود.در مواردی که یک آکسون باید میلین دار شود،زنجیره‌ای از سلول‌های منفرد شوان در امتداد آن قرار می‌گیرند[۶].این غلاف در ارتباط با دستگاه عصبی مرکزی،به وسیله الیگودندروسیت‌ها ایجاد می‌گردد.
-غلاف شوان.غلاف شوان از سلول‌هایی بنام شوان تشکیل می‌گردد.در آکسون بدون میلین،سلول‌های شوان پوشش نازکی برای آکسون ایجاد می‌کنند و در آکسون میلین دار آن را می‌سازند.میلین عامل مهمی جهت انتقال جریان عصبی به صورت الکتروتونیک است که منجربه هدایت جهشی[۷] جریان عصبی در مسیر فیبر عصبی می‌گردد.در حقیقت در نواحی حاوی میلین یک آکسون دپلاریزه شدن صورت نمی‌گیرد بلکه انتشار یونی در گره‌های رانویه[۸] انجام می‌شود.آسیب میلین به هر علتی،باعث اختلال در انتقال جریان عصبی می‌گردد.

تصویر یک فیبر یا رشته عصبی:

غلاف‌های اعصاب محیطی

غلاف‌های یک عصب محیطی از خارج به داخل عبارتنداز:

-غلاف اپی نوریوم[۹].
-غلاف پری نوریوم[۱۰].
-غلاف آندونوریوم[۱۱].
حفاظت از فیبرها یا رشته‌های عصبی،از وظایف مهم غلاف‌های یک عصب محیطی است.اهمیت این غلاف‌ها نیز متفاوت بوده،به طوریکه نقش‌های زیادی را به پری نوریوم نسبت می‌دهند.

اپی نوریوم

اپی نوریوم خارجی ترین لایه یک عصب محیطی بوده که از جنس بافت همبند سست عروقی است.این غلاف در داخل عصب محیطی از میان فاسیکول ها(دسته‌های عصبی)نیز عبور می‌کند.

پری نوریوم

دومین غلاف از خارج به داخل یک عصب محیطی بوده که فاسیکول ها(دسته جات عصبی) را احاطه می کند.پری نوریوم نقش زیادی در ترمیم اعصاب محیطی دارد.هر فاسیکول عصبی(دسته عصبی)،خود حاوی رشته‌های عصبی حسی و حرکتی است.فاسیکول های اعصاب محیطی اندام فوقانی و اندام تحتانی،حاوی رشته های عصبی سمپاتیک نیز هستند.تعداد و اندازه این دسته ها(فاسیکول ها)در هر عصب محیطی و همچنین در نقاط مختلف آن با هم متفاوت است[۱۲].

در جراحی های ترمیمی میکروسکوپی اعصاب محیطی،توجه خاصی به این قسمت از غلاف عصب محیطی می گردد.آسیب غلاف پری نوریوم،یک عامل مهم ایجاد اختلال در جریان عصبی رشته های داخل هر فاسیکول است.

آندونوریوم

داخلی ترین غلاف یک عصب محیطی،آندونوریوم نام دارد که در داخل هر فاسیکول،رشته‌های عصبی را از یکدیگر مجزا می‌کند.آندونوریوم غلافی است که هر رشته عصبی(فیبر عصبی) را احاطه می‌کند.

آسیب عصب محیطی

عوامل مختلفی می توانند منجربه ضایعه یک عصب محیطی گردند،که برخی از این عوامل عبارتنداز:

-بریدگی
-له شدگی
-ضربه مستقیم
-کشش عصب محیطی
-گیر افتادن(به دام افتادن)عصب در نواحی خاص
-فتق دیسک بین مهره ای
-گاهی به هنگام شکستگی استخوان ها و دررفتگی مفاصل
-بیماری ها(مثلا سندرم گیلن باره،سندرم پس از فلج اطفال،دیابت و...)
-تومورها
-مواد سمی
-گاهی به علت عوارض دارویی

انواع یا شدت ضایعه عصب محیطی

آسیب یک عصب محیطی ممکن است به طور مجزا،تارهای عصبی حسی،حرکتی و سمپاتیکی را درگیر کند و یا شامل ترکیبی از از آنها باشد.صدمه به رشته های حسی،منجربه اختلال حس نواحی خاص مربوط به آن عصب می گردد و ضایعه رشته های حرکتی،اختلال عملکرد عضله یا عضلات مرتبط با آنها را به همراه خواهد داشت.آسیب رشته های سمپاتیک،باعث اختلال فعالیت عروق و غدد عرق در اندام های فوقانی و تحتانی آن ناحیه می گردند.عدم ترشح عرق و پوسته پوسته پوست،از علایم آسیب رشته های سمپاتیک عصب محیطی است.قطع کامل عصب محیطی، باعث ایجاد مشکلات حسی-حرکتی و سمپاتیکی خواهد شد.

شدت ضایعه یک عصب محیطی از نظرسدن[۱۳] به سه گروه تقسم می شود که شامل موارد زیر است:

-نوروپراکسی[۱۴]
-آکسونوتمزیس[۱۵]
-نوروتمزیس[۱۶]

انواع ضایعه یک عصب محیطی:

نوروپراکسی

هرگاه فشار وارده به عصب محیطی منجربه اختلال موقتی در هدایت جریان عصبی گردد،نوروپراکسی اطلاق می شود.در این حالت به دلیل خفیف بودن آسیب،برگشت رشته های عصبی عصب محیطی،خود به خود و به طور کامل خواهد بود.مدت زمان برگشت با توجه به میزان فشار وارده به عصب محیطی،متغیر بوده و در حدود چندین ساعت الی چند ماه خواهد بود.مدت زمان برگشت خود به خودی و کامل فیبرهای عصبی،به طور متوسط طی 6 الی 8 هفته صورت می گیرد.

آکسونوتمزیس

اگر آکسون ها و پوشش میلین آنها دچار ضایعه گردند،ولی بافت های پیوندی(غلاف ها) و سلول های شوان سالم باقی بمانند،آسیب عصب محیطی از نوع آکسونوتمزیس است.چون پیوستگی آکسونی ازبین می رود،دژنرسانس والرین (Wallerian degeneration) اتفاق می افتد[۱۷].اولین بار والر(Waller) پدیده آسیب آکسونی را تفسیر کرده بود و به همین جهت بنام دژنرسانس والرین معروف است.به هنگام آسیب آکسونی،قسمت انتهایی(دیستال) آکسون به مرور ازبین می رود و اگر آکسون حاوی میلین نیز باشد،تخریب آن را هم به همراه دارد،اما سلول های شوان باقی مانده و تکثیر می گردند.به تدریج ماکروفاژها محل را ترک می کنند و غلاف آندونوریوم،بسیاری از سلول های شوان را در خود جای می دهد.

قسمت فوقانی(پروگزیمال) آکسون آسیب دیده با ایجاد جوانه ای به رشد خود در مسیر غلاف ادامه می دهد.سرعت رشد آکسون در تنه اعصاب محیطی،سریع تر از شاخه های کوچکتر همان عصب محیطی به هنگام آسیب است.در انسان،ترمیم با سرعت 5 میلی متر در روز در تنه های عصبی بزرگتر و با سرعت 2 میلی متر در روز در شاخه های ظریفتر ادامه می یابد[۱۸].در آکسونوتمزیس،بهبودی عصبی خود به خودی بوده و معمولا نیازی به عمل جراحی ندارد.

نوروتمزیس

در این حالت،تنه عصب محیطی به طور کامل قطع شده و علاوه بر آکسون،غلاف های عصبی نیز پاره می شوند.بریدگی ها،نیروهای کششی و ضربات شدید می توانند باعث پارگی یک عصب محیطی گردند.بنابراین،فقدان عملکرد حسی،حرکتی و اتونوم(خودکار) وجود دارد.در نوروتمزیس،به علت عدم بهبودی خود به خودی عصب محیطی،به عمل جراحی نیاز است.

پانویس

↑ Nerve fibers
↑ Fascicle
↑ نراقی،محمد علی؛ حاجی حسینی.ص ۲۱
↑ عشایری،محمد.ص ۱۱۸
↑ Nerve fiber
↑ میناگر،علیرضا و وثوق آزاد.ص ۲۷
↑ Saltatory conduction
↑ Node of ranviers
↑ Perineurium
↑ Epineurium
↑ Endoneurium
↑ عشایری،محمد.ص 118
↑ Seddon
↑ Neuropraxia
↑ Axonotmesis
↑ Neurotmesis
↑ http://www.medstudents.com.br/neuroc/neuroc4.htm
↑ میناگر،علیرضا و وثوق آزاد، ژاک.ص 42
‎‎
جستارهای وابسته

-رشته عصبی
-دستگاه عصبی محیطی
-عصب نخاعی
-اعصاب مغزی

منابع
-نراقی،محمد علی؛ حاجی حسینی، داود.ترجمه: نوروآناتومی W.C. Wongck.انتشارات جعفری.
-میناگر،علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پرفسور فیتزجرالد.انتشارات دانش پژوه.
-عشایری،محمد.جراحی‌های ترمیمی میکروسکوپی عروق و اعصاب محیطی.انتشارات دانشگاه علوم پزشکی ایران.چاپ سهند.شابک: ۰۱۲-۷۲
-آمرى نيا، رضا؛ بهروزى راد، نازيلا. ترجمه: ساختمان و عمل مغز و اعصاب پرفسور ويليام ويليس. مؤسسه انتشارات تلاش.
‎-Carol Mattson Porth.Pathophysiology:concepts of altered health states.Publisher:Lippincott.Third Edition.ISBN 0-397-54723-4
Williams & Warwick/ Gray's Anatomy-
http://www.medstudents.com.br/neuroc/neuroc4.htm