استرس‌زدایی از پزشکان

از آن جا که پزشکی را حرفه می‌دانیم، خدمت‌رسانان پزشکی مشمول قاعده انقلاب کپرنیکی در اخلاق می‌شوند. اگر روزگاری خدمت‌دهندگان یک حرفه، بر کفه حق قرار می‌گرفتند و کسانی که به آن‌ها خدمت می‌رسید در کفه تکلیف می‌نشستند، امروزه دیگر جای حق و تکلیف عوض شده است چنان که می‌گوییم ارباب رجوع حق دارد، حتی اگر‌گاه خطا کند. از آن‌سو هم تاکید می‌شود که حرفه‌مند وظیفه دارد، حتی اگر حق با او باشد!

از زمانی که کپرنیک، جای زمین و خورشید را در ذهن و ضمیر آدمیان عوض کرد و انقلابی کپرنیکی در نجوم و فیزیک پدید آورد، همه جابه‌جایی‌های بنیادین در علوم را انقلاب کپرنیکی می‌نامند. این انقلاب در قالب ملاحظات اخلاقی به حوزه سلامت هم کشیده شد. گرچه این تلقی را که «حق با بیمار است» می‌توان در سوگندنامه‌های کهن سراغ گرفت، ولی حرفه‌گرایی نوین در همه شئون و ابعاد حرفه پزشکی و سایر حرفه‌های پیوسته به آن، انقلاب کپرنیکی در اخلاق را وارد کرده است.

آنچه در پی این اتفاق قابل تامل است، توازنی است که میان وظایف فرد و سیستم باید قائل شد. به دیگر سخن، به دوش گرفتن حداکثری وظایف و تعهدات حرفه‌ای منوط به تعامل فرد و سیستم درمانی است. در غیر این صورت یا افراد دچار گرانباری شغلی می‌شوند یا سازمان و سیستم دچار سردرگمی و بحران منابع انسانی خواهند شد. بی‌تردید گرانباری شغلی یا سردرگمی سازمانی یکی از مهم‌ترین عوامل تنش در حرفه است.

ملاحظات زیر را جدی بگیرید:

یکم. پزشکی، وظیفه دشواری است. اگر در میان دانش‌آموزان مستعد دور و برمان کسی را می‌شناسیم که  مشتاق پزشک شدن است، اما مسئولیت‌پذیر تربیت نشده است، ترغیبش نکنیم طبیب شود.

دوم. نظم سازمانی با لحاظ اخلاق سازمانی به دست می‌آید. بیمارستانی که اصول اخلاق بیمارستانی همچون  پیش‌بینی‌پذیری و اعتمادآفرینی را لحاظ نمی‌کند، بر اضطراب منابع انسانی می‌افزاید. سختی‌های طبابت در سایه اخلاق بیمارستانی است که آسان می‌شود.

سوم. دستیاران، عقبه اساسی نظام سلامت به شمار می‌روند. این گروه از خدمت‌دهندگان از سویی در قبال  بیمار، مسئولیت قانونی و حرفه‌ای دارند و از سوی دیگر به خاطر اینکه همچنان دانشجو محسوب می‌شوند، کمترین عایدی مالی در کل خدمت‌دهندگان نظام سلامت نصیبشان می‌شود. جبران مالی مافات و سامان دادن به زندگی پس از فارغ‌التحصیلی، در این سال‌ها بر استعداد علمی بسیاری از طبیبان جوان سایه انداخته است. حواسمان باشد استرسی که به دستیاران وارد می‌شود اگر مدیریت نشود پیکره نظام سلامت را می‌لرزاند.

چهارم. در کنار ارتقای تعهد حرفه‌ای پزشکان که بسیار ضروری است، آموزش اخلاق بیماری در رسانه‌ها و  شبکه‌های ارتباطی ضروری می‌نماید. بی‌تردید اخلاق بیماری، یکی از زیرساخت‌های حوزه سلامت است که به استرس‌زدایی از این حوزه کمکی اساسی می‌کند.

پنجم. آموزش الگوهای مناسب رفتار ارتباطی به کادر درمان، از فشار روانی ایشان می‌کاهد. شخصیت‌های  سلطه‌گر، سلطه‌پذیر و پرخاشگر هم خود در رنجند و هم فضا را متشنج می‌کنند. صراحت، صداقت، احترام به طرف مقابل و حفظ استقلال خود چهار مهارتی به شمار می‌روند که در کنترل هیجانات فضاهای مرتبط با درمان بسیار موثرند.

ششم. ابزارانگاری کادر درمان و خدمت‌دهندگان حوزه سلامت، آفتی است که می‌تواند ساقه‌های آرامش و اعتماد  را بخشکاند. کسی که نیمی از ماه را کشیک می‌دهد، استراحت، خواب و تغذیه‌ای نامتناسب خواهد داشت. استفاده از سیستم‌های پیشرفته منابع انسانی می‌تواند مرهمی بر سختی کار و خستگی روانی باشد.

هفتم. استرسی که در بطن جامعه دیده می‌شود نتیجه استرسی است که از سازمان‌ها به جامعه وارد می‌شود.  یکی از مهم‌ترین جلوه‌های سازمانی، بیمارستان است. به همین دلیل علاج اضطراب جامعه هم در دست سازمان‌ها است. جامعه‌ای که سازمان‌ها و بیمارستان‌هایش استرس‌زا نیستند، آرام خواهد بود.

هشتم. گرانباری حرفه‌ای، یعنی اینکه بر دوش افراد وظایفی خارج از آنچه قانون و اخلاق مقرر کرده است بگذاریم همچنین ابهام شغلی برای کسانی هستند که وظایفشان به طور مشخص تعریف نشده باشد.
هر دوی این موارد از عوامل تنش‌آفرین در یک سازمان سلامت‌محور به شمار می‌روند.

نهم. گاهی با استفاده از امکان زیبا‌شناختی می‌توان فضا را تلطیف کرد. سال‌ها است رنگ دیوارهای بیمارستان‌ها  یا طراحی فضاهای سلامت دستمایه تحقیق صاحب‌نظران شده است. فضای سبز در محیط بیمارستانی ما چندان جدی گرفته نشده است. حواسمان باشد این‌ها مسایل حاشیه‌ای نیستند.

دهم. تدوین و اجرای دوره‌های اخلاق بیمارستانی و شیوه‌های مذاکره جزو ضروری‌ترین اقدامات متولیان حوزه  سلامت است. هوش هیجانی ما پزشکان نیاز به درنگ و ارتقا دارد. از آن‌سو توان مذاکره و گفت و شنود در میان اهالی سلامت چندان مطلوب نیست. توان ارتباطی بالا علاج استرس‌های حرفه‌ای است.

دکتر حمیدرضا نمازی
عضو مرکز تحقیقات تاریخ و اخلاق پزشکی

منبع: روزنامه سپید/ ۱۹ آذر ۹۳

 منبع اینترنتی:http://www.dandane.ir/

لیست وبلاگ های رسمی من

ویدیوها در آپارات