مننژها (Meninges)
پرده های مغز و نخاع
مننژها (Meninges)
دستگاه عصبی مرکزی که شامل مغز و نخاع است توسط سه لایه از بافت پیوندی بنام مننژ پوشیده شده که در محافظت و نگهداری از آنها نقش دارد.
لایه های مننژ (شامه) از خارج به داخل عبارتنداز:
*سخت شامه (Dura mater)
*عنکبوتیه (Arachnoid mater)
*نرم شامه (Pia mater)
تصاویر زیر:
سخت شامه متراکم، عنکبوتیه (آراکنوئید) ظریف و نرم شامه نازک است. سخت شامه در نخاع به صورت یک غلاف لیفی، نخاع و ریشه های اعصاب نخاعی را در مجرای نخاعی (کانال نخاعی) احاطه می کند. عنکبوتیه در مغز، از روی شیارها عبور می کند ولی وارد آنها نمی شود. سخت شامه با اپی نوریوم (خارجی ترین لایه بافت همبند در اعصاب محیطی) و آراکنوئید با پری نوریوم (لایه ای که دسته ها یا فاسیکل های اعصاب محیطی را از هم جدا می کند) اعصاب نخاعی یکی می شوند. نرم شامه به طور مستقیم، مغز و نخاع را پوشانده و سطح عمقی آن به مغز و نخاع می چسبد.
اصطلاحات کاربردی
برخی از موارد کاربردی درباره پرده های مغز و فضای های آنها:
*فضای مربوط به بیرون از سخت شامه شامل دو فضا است که گاهی یکسان به عنوان خارج سخت شامه ای (برون سخت شامه ای) نیز به کار می رود:
- فضای اپی دورال (Epidural space): این فضا مربوط به سخت شامه نخاعی است. فضایی است که بین سخت شامه نخاعی و جدار استخوانی و لیفی مجرای نخاعی ایجاد می گردد. این فضا شامل ریشه های اعصاب نخاعی، بافت چربی و شبکه های وریدی است. "بی حسی اپیدورال" مربوط به این فضا است که عبارت است از تزریق ماده بی حس کننده موضعی در فضای اپیدورال جهت بلوک های عصبی گسترده.
- فضای اکسترادورال یا خارج سخت شامه ای (Extradural space): این فضا مربوط به سخت شامه جمجمه ای است.
*فضای زیر سخت شامه ای یا ساب دورال (Subdural space): به فضای بین سخت شامه و عنکبوتیه گفته می شود.
*فضای زیر عنکبوتیه یا ساب آراکنوئید (Subarachnoid space): به فضای بین عنکبوتیه و نرم شامه گفته می شود که حاوی مایع مغزی-نخاعی (CSF) است. این فضا (فضای زیر عنکبوتیه) در نواحی خاصی از مغز یا نخاع، وسیع تر می شود که به این مناطق سیسترن (Cistern) یا مخزنگفته می شود. در نواحی سیسترن، عنکبوتیه و نرم شامه به میزان زیادی از هم فاصله می گیرند. شریان های مغزی قبل از ورود به نرم شامه و مغز، از فضای زیر عنکبوتیه عبور می کنند.
*سیسترن کمری (Lumbar cistern): کیسه ای مننژیال درارتباط با قسمتی از فضای زیر عنکبوتیه (فضای ساب آراکنوئید) نخاعی بوده که از زیر اولین یا دومین مهره کمری (انتهایی ترین قسمت نخاع) شروع شده و به دومین مهره ساکروم ختم می گردد. دم اسب که حاوی ریشه های اعصاب کمری و خاجی در زیر طناب نخاعی است در سیسترن کمری که حاوی مایع مغزی نخاعی می باشد، جای می گیرد.
*پونکسیون کمری (Lumbar puncture): در ارتباط با سیسترن کمری بوده که عبارت است از گرفتن نمونه ای از مایع مغزی-نخاعی ازطریق سوزن ویژه در فضای بین مهره ای L3-L4 یا L4-L5 .
*تکال ساک یا دورال ساک (Thecal sac or Dural sac): کیسه تکال(کیسه دورال) غلافی بلند یا غشایی محافظتی بوده که شامل سخت شامه و عنکبوتیه است. این غلاف در ستون فقرات، نخاع و دم اسب را در خود جای می دهد. در گزارش های ام آر آی، به هنگام فشار یا دست اندازی به کیسه تکال (کیسه دورال) که می تواند به طناب نخاعی یا ریشه های عصبی نیز انتقال یابد (مثلا به هنگام فتق دیسک یا هر ضایعه فراگیر)، به عنوان نتیجه یا خلاصه مطرح می گردد.
تهیه و تنظیم: فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار
منابع:
■كوثريان،سيد حسين.نوروآناتومى (كالبدشناسى سلسله اعصاب مركزى). مؤسسه انتشارات باورداران.
■نراقى،محمد على؛حاجى حسينى، داود.ترجمه: نوروآناتومى W.C. Wongck.انتشارات جعفرى.
■میناگر،علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پرفسور فیتزجرالد.انتشارات دانش پژوه.
emedicine.medscape
منبع تصویر:
http://www.thewellingtonneurosurgeryunit.com
طبقه بندی مطالب وبلاگ فیزیوتراپی
اخبار کنگره ها و سمینارهای فیزیوتراپی
مهمترین اخبار دکترای حرفه ای فیزیوتراپی
مقالات حرکت شناسی (کینزیولوژی)
مقالات سیستم عضلانی-اسکلتی، بیماری ها و اختلالات مربوطه
مقالات شکستگی استخوانها و جراحی های ارتوپدی
مقاله های دستگاه عصبی مرکزی و محیطی (CNS & PNS)
مقالات سیستم عصبی، بیماریها و اختلالات مربوطه
مقالات سیستم تنفسی، بیماریها و اختلالات مربوطه
مقاله های سیستم حسی، درد و موضوعات آن
مقالات سیستم عروقی، بیماریها و اختلالات مربوطه
Iran