دستگاه عصبى (Nervous system)

سيستم عصبى،اجتماعى از سلول ها است كه بخشى از آنها در تشكيل شبكه ارتباطى و بخشى ديگر هم در تشكيل ماده محافظ اين شبكه شركت مى ‏كنند.شبكه ارتباطى به وسيله نورونها شكل مى ‏گيرد.سلول هاى شبكه ارتباطى براى دريافت و ايجاد جريان عصبى و همچنين انتقال اين جريان به ساير نورونها و همچنين سلول هاى حساسه، متمايز شده اند. مغز انسان تقريبا از ۱۰^۱۲ نورون تشكيل شده است.

سلول هاى محافظ سيستم عصبى شامل نوروگلياها است كه به معنى متصل ‏كننده نورونها به همديگر مى ‏باشند (Nerve Glue). اين سلول ها نه تنها در نگهدارى و محافظت نورونها در يك محيط محدود و مخصوص بسيار مؤثرند، بلكه باعث افزايش سرعت انتقال ايمپالسهاى الكتريكى در طول آكسون نيز مى ‏شوند.تعداد سلول هاى نورگليا در مغز انسان، ده برابر بيشتر از تعداد نورونهاى موجود در مغز است.

سيستم عصبى اكثر حيوانات به دو قسمت سيستم عصبى محيطى (PNS) و سيستم عصبى مركزى (CNS) تقسيم مى‏شوند.

تصاویر زیر:

سيستم عصبى محيطى(Peripheral nervous system)

سيستم عصبى محيطى، ارتباطى را بين دستگاه اعصاب مركزى و قسمتهاى مختلف بدن و محيط خارج به وجود مى ‏آورد. اين سيستم متشكل از قسمتهاى زير است:

1- بخشهاى حسى كه از رسپتورهاى حسى ساخته شده‏ اند.
2- بخشهاى حركتى كه براى ايجاد فعاليتهاى عضلانى و يا فعاليتهاى ترشحى، فرمانهايى را به ارگانهاى مربوطه صادر مى‏ نمايند.
3- نورونهاى آورنده اوليه.

بخشهاى حركتى شامل رشته‏ هاى حركتى سوماتيك (بدنى)،گانگليونهاى اتونوميك و بالاخره رشته‏ هاى اتونوميك هستند.

رشته ‏هاى اتونوميك به سه قسمت:
نورونهاى سمپاتيك، پاراسمپاتيك و انتريك (روده‏اى) تقسيم مى ‏شوند.

رشته ‏هاى حركتى سوماتيك، باعث انقباض عضلات اسكلتى بدن شده و رشته‏ هاى حركتى اتونوميك در تحريك و همچنين مهار فعاليت عضلات صاف، غدد و عضله قلب نقش مهمى را ايفا مى‏ كنند. سلسله اعصاب سمپاتيك، كل ارگانهاى بدن را براى انجام فعاليتهاى حياتى آماده نگه مى ‏دارند و اين عمل در حالى انجام مى ‏گيرد كه سلسله اعصاب پاراسمپاتيك و انتريك در حال انجام دادن فعاليتهاى عادى خودشان هستند.

سيستم عصبى مركزی(Central nervous system)

سيستم عصبى مركزى شامل نخاع شوكى و مغز است.
قسمتهاى مختلف مغز انسان براساس پيدايش آنها در دوران جنينى به پنج ناحيه تقسيم مى ‏شوند كه عبارتند از:

۱-ميلانسفالون

۲-متانسفالون

۳-مزانسفالون

۴- ديانسفالون

۵-تلانسفالون
چگونگى تشكيل سيستم اعصاب مركزى بدين طريق است كه در ضمن نمو جنين يك قسمت از لوله عصبى نخاع شوكى را مى ‏سازد و انتهاهاى سرى لوله عصبى كه به مغز تبديل خواهد شد، ابتدا سه برجستگى به نام حبابهاى مغزى اوليه را تشكيل مى ‏دهد (تصوير)، اين حبابها عبارتند از:

1- مغز قدامى
2- مغز ميانى
3- مغز خلفى كه به طناب نخاعى پيوسته است.

در قسمت زير چگونگى تشكيل بخشهاى مختلف مغزى انسان نشان داده شده است:

-حباب مغزى قدامى (پروزنسفالون)شامل:
تلانسفالون- ديانسفالون

-حباب مغزى ميانى (مزانسفالون)عبارتنداز:
پايه‏هاى مغزى- تكمه‏هاى چهارگانه

-حباب مغزى خلفى (رمبانسفالون)شامل:
متانسفالون- ميلانسفالون

تلانسفالون نيمكره‏ هاى مغز و ديانسفالون عناصر اطراف بطن ميانى را كه مبدأ پيدايش تالاموس، هيپوتالاموس، ساب ‏تالاموس و اپى‏ تالاموس است، به وجود مى‏ آورد.متانسفالون،پل مغزى و مخچه را ايجاد مى ‏كند و ميلانسفالون بصل‏النخاع را به وجود مى ‏آورد.

منبع:

از کتاب ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی به ترجمه و تدوین نویسنده وبلاگ(فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار).چاپ فجر.بهار ۱۳۸۵

منابع (References)

-نراقى،محمد على؛ حاجى حسينى، داود.ترجمه: نوروآناتومى W.C. Wongck.انتشارات جعفرى.

-آمرى نيا، رضا؛ بهروزى راد، نازيلا. ترجمه: ساختمان و عمل مغز و اعصاب پرفسور ويليام ويليس. مؤسسه انتشارات تلاش.

-كوثريان، سيد حسين.نوروآناتومى (كالبدشناسى سلسله اعصاب مركزى). مؤسسه انتشارات باورداران.

-شادان، فرخ.ترجمه: فيزيولوژى پزشكى پرفسور آرتورگايتون. جلد دوم، انتشارات شركت سهامى چهر.

-میناگر،علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پرفسور فیتزجرالد.انتشارات دانش پژوه.

منبع تصاویر:

-http://www.morphonix.com/
-http://www.mhhe.com/

مطالب مرتبط:

عصب محیطی

طناب نخاعی

اعصاب مغزی