قسمت قشری و مرکزی غده فوق کلیوی

قسمت قشری غده فوق کلیوی

قسمت مرکزی غده فوق کلیوی

غدد فوق کلیوی از دو بخش قشری و مرکزی تشکیل شده است که هر یک غده‌ای کاملا مستقلند.

بخش قشری غدد فوق کلیوی

این بخش از سه لایه تشکیل شده است در هر لایه یک دسته هورمون ترشح می کند، اما از نظر شیمیایی تمام هورمونهای بخش قشری جز گروهی از چربیها هستند ، که به نام استروئید معروفند. از جمله هورمونهای این بخش آلدسترون و کورتیزول می باشد.

آلدوسترون

از جمله هورمونهای بخش قشری، آلدوسترون (Aldestrone) است که در تنظیم میزان سدیم خون دخالت می‌کند از زمان قدیم می‌دانستند که اگر غده فوق کلیوی جانوری را بردارند، جانور پس از چند روز می‌میرد. اکنون روشن شده است که علت این مرگ دفع بیش از حد سدیم از کلیه است. که در نتیجه فقدان آلدسترون صورت می‌گیرد. اگر به جانور فاقد غده آدرنال ، مقدار زیادتری نمک خورانده شود از مرگ آن جلوگیری می‌شود.

کورتیزول

هورمون دیگر بخش قشری ، کورتیزول است که بویژه از نظر کثرت فعالیتهایی که انجام می‌دهد از هورمون‌های بسیار مهم بدن است. کورتیزول در موارد ترمیم زخمها ، رفع التهاب در بافتها ، تجزیه پروتئین ها و تبدیل آنها به قند ، مقابله با شرایط ناگوار بدنی و محیطی مانند بیماری ، عفونت میکروبی ، شوکهای عصبی و عاطفی ، گرما و سرما دخالت دارند و به کمک بدن می‌آیند.

کورتیزول بوسیله هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH)، تولید شده توسط غده هیپوفیز در پاسخ به استرس، سنتز می‌شود. مکانیسم اصلی آن این است که باعث افزایش قند خون یا گلیسمی می‌گردد. این افزایش با تحریک گلوکونئوژنز کبدی، با پشتیبانی اسیدهای آمینه حاصل از کاتابولیسم پروتئین، به ویژه در سطح عضلات اسکلتی، و چربی، در سطح بافت چربی ایجاد می‌گردد.

بخش مرکزی غدد فوق کلیوی

این بخش هیچ ارتباطی به بخش قشری ندارد. در واقع بخش مرکزی غده فوق کلیوی را می‌توان جزئی از دستگاه عصبی سمپاتیک دانست، زیرا این اعصاب به سلولهای بخش مرکزی وارد شده اند و هر بار که تحریک دستگاه سمپاتیک رخ می‌دهد، این سلولها تحریک می‌شوند و هورمون آدرنالین آزاد می‌کنند این هورمون به همراه گردش خون به رگها ، ماهیچه‌ها ، قلب و مغز می‌رسد و موجب تقویت و تشدید آثار اعصاب سمپاتیک می‌شود.

آدرنالین

بطور کلی آدرنالین همگام با تحریک اعصاب سمپاتیک ترشح می‌شود و موجب فراهم آوردن نوعی حالت آماده باش برای بدن است، تا شخص بتواند در مقابل پیشامد نابهنگام یا فوق العاده ، آمادگی قبلی داشته باشد (مانند موارد ستیز ، فرار یا ...). در چنین حالاتی ترشح آدرنالین موجب می‌شود که فعالیت قلب وفشار خون زیادتر شود و خون رسانی افزایش یابد. آدرنالبین بخصوص موجب باز شدن رگهای عضلات شده و خون رسانی را به این اعضا که تحریک بدن را موجب می‌شود، افزایش می‌دهد. از سوی دیگر عمل آدرنالین بر جگر باعث می‌شود که گلوکز خون بالا رود و انر‍ژی مورد نیاز برای ماهیچه‌ها و اعصاب تامین شود.

چگونگی عمل هورمونها

چون هورمونها همراه خون منتقل می‌شود باید انتظار داشت که به همه جای بدن برسند. هورمونها به دو روش عمل می‌کنند.

روش اول

هورمونهای استروئیدی به علت حل شدن در چربی غشای سلول می‌توانند از آن بگذرند پس امکان ورود آنها در بیشتر سلولهای بدن وجود دارد. اما تاثیر خود را فقط بر سلولهای هدف می‌گذارند. در این سلولها پروتئینهای ویژه‌ای به نام گیرنده وجود دارند که با هورمون ترکیب می‌شوند. مجموعه هورمون - گیرنده نوعی عامل فعال برای راه اندازی واکنشهای شیمیایی درون سلول خواهد بود. این مجموعه پروتئی‍نی را داخل هسته وارد می‌سازد تا آنزیم معینی بسازد و به کمک آن واکنش شیمیایی خاصی را در سلول انجام دهد.

روش دوم

هورمونهای پروتئینی معمولا به علت درشتی از غشای سلول نمی‌گذرند. اما در سطح بیرونی غشا پروتئینهای گیرنده وجود دارند که این هورمونها را شناسایی می‌کنند و با آنها ترکیب می‌شوند و مجموعه هورمون - گیرنده را تشکیل می‌دهند. وجود این مجموعه آنزیمی را در غشا فعال می‌کند. این آنزیم سبب بوجود آمدن ترکیبی به نام AMP حلقوی در داخل سلول می‌شود. AMP حلقوی آنزیم ویژه‌ای را در سلول فعال می‌سازد تا واکنش شیمیایی معینی را انجام دهد.

منبع: دانشنامه رشد و ویکی پدیا

مطالب مرتبط:

محور هیپوتالاموس هیپوفیز

نقش و عملکرد هورمون کورتیزول
اثرات کورتیزول بر بدن

سندروم کوشینگ و علائم آن

موضوعات فیزیوتراپی

مقالات فیزیوتراپی

مقالات استخوان شناسی

مقالات آناتومی اندام فوقانی

مقالات آناتومی اندام تحتانی

مقالات آناتومی ستون فقرات

مقالات حرکت شناسی (کینزیولوژی)